Нийслэлийн Засаг даргын зөвлөлийн хурлаар “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 он хөгжлийн чиг хандлага” –ын баримт бичигт нийцүүлэн боловсруулагдсан Хүй долоо худаг дахь “Монгол наадам цогцолборын хэсэгчилсэн төлөвлөгөөний тодотгол”-ын саналууд дэмжигдэн НИТХ-д хэлэлцүүлэгдэхээр болов.

Түүнчлэн улсын тусгай хэрэгцээний талбайн хэмжээ, хилийн заагт өөрчлөлт оруулах, нийслэлийн СХД-ийн нутаг дэвсгэрт хамаарах улсын тусгай хэрэгцээний 551га газарт өөрчлөлт орж байгаатай холбогдуулан 565.88 га газрын хэмжээ, хилийн цэсийн өөрчлөлтийн саналыг Засгийн газрын  2017 оны 287 дугаар тогтоолоор батлагдсан журмын дагуу НИТХ-ын-д өргөн барьж тогтоол гаргуулах санал оруулав. Мөн “Монгол наадам” цогцолборт аж ахуйн зориулалтаар 10 га газрыг олгосноос 6.28 га газар нь улсын тусгай хэрэгцээний  газрыг хилийн цэсийн гадна  байрладаг тул тус газрыг тусгай хэрэгцээнд авч газар дээрхи давхцлыг арилгах, улсын тусгай хэрэгцээний газартай давхцал үүссэн Төв аймгийн Аргалант сумын 372 иргэний гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар  өмчилсөн газрын байршлыг шилжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийг Нийслэлийн 2020 оны төсөвт тусгуулах зэрэг саналуудыг Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежер бөгөөд Захирагчийн албанаас өргөн барьсныг Засаг даргын  зөвлөлийн гишүүд дэмжлээ.

Соёлын тэргүүний ажилтан, зураач Н.Амгаланбаатарын бие даасан дөрөв дэх үзэсгэлэнгийн нээлт өнөөдөр “Маршал арт галерей”-д боллоо. Нийт 120 гаруй бүтээлээ дэлгэсэн түүний үзэсгэлэнд уран бүтээлийн нөхөд, ойр дотны хүмүүс нь оролцож баяр, бахархлыг нь хуваалцсан юм.

1974 оноос эхлэн уран бүтээлээ туурвиж буй эрхэм зураач маань өнгөрсөн 45 жилийн хугацаанд нийт 300 гаруй уран зураг, 400 орчим зураасан зураг болон номын чимэглэл, зурагт хуудас плакат бүтээлээс гадна монументаль чимэглэлийн ажлууд буюу ханын зураг, чулуун шигтгэмэл, шилэн витраж, шилэн зураг, керамик чимэглэлийн бүтээлүүд хийжээ.

Түүний урын санд томоохонд тооцогдох бүтээлийн тоонд 2006 онд Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойгоор Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөөний цогцолборт зориулан хийсэн 7,2 метрийн өндөртэй, нийт урт нь 36 метр хэмжээ бүхий “ИХ МОНГОЛ УЛС- ЭЗЭНТ ГҮРЭН”, “МОНГОЛ УГСААТНЫ ТӨРТ УЛСУУД” гэсэн шилэн зургийн 2 бүтээл ордог байна.

Уран бүтээлийн арвин туршлага, урын сан дахь гайхалтай бүтээлүүдээрээ өнөө цагийн шилдэг зураачдын нэгд тооцогддог түүний хувьд 1974 онд Аж үйлдвэрийн хөгжлийн сэдвээр “Бүтээн байгуулалт” 210х100 хэмжээтэй холст тосон будгийн зургаар уран бүтээлийн гараагаа эхэлсэн түүхтэй аж.

1970-1981 онуудад Дүрслэх урлагийн сургууль, Москва хотын Суриковын нэрэмжит Уран зургийн Академид суралцаж төгссөн зураач Н.Амгаланбаатар 1981-2019 онд Монголын Урчуудын Эвлэлээс зохион байгуулсан гадаад дотоодын бүх үзэсгэлэнд тогтмол оролцож иржээ.

2005 онд бие даасан анхны уран бүтээлийн үзэсгэлэн, 2006 онд шилэн зургийн томоохон 2 бүтээлээ Улаанбаатар хотод дэлгэж байсан тэрбээр 2007онд Дани улсад бие даасан үзэсгэлэнгээ зохион байгуулсан байна. Улмаар 2010 онд Хятадын Чан-Чунд болсон олон улсын үзэсгэлэн, 2011 онд бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэнгээ Улаанбаатар хотод нээсэн бол, өдгөө 2019 онд бие даасан дөрөв дэх үзэсгэлэнгээ дэлгэж буй нь энэ юм

Түүний намтар түүхээс товч сийрүүлбэл, 1955 онд Өвөрхангай аймгийн Арвайхээр хотод төрсөн бөгөөд 1971-1974 онд Дүрслэх урлагийн дунд сургуулийг Ардын зураач Л.Гаваагийн удирдсан ангид уран зураач мэргэжлээр төгсчээ.

1975-1981 онуудад Москва хотод Суриковын нэрэмжит уран зургийн Академийг Оросын ардын зураач  М.Савастюкийн урланд зураасан зургийн мэргэжлээр төгссөн байна.

1981-1983 онд Монголын Урчуудын Эвлэлийн үзэсгэлэнгийн танхимд уран сайхны удирдагч, 1983-1985 онд Монументаль чимэглэлийн үйлдвэрт зураач, 1985-1988 онд Улсын Үзэсгэлэн чимэглэлийн газар орлогч дарга, уран сайхны удирдагч, 1988-1990 онд Шинжлэх ухаан, техникийн гадаад үзэсгэлэнгийн ерөнхий арга зүйч, 1990-1993 онд Уран зургийн галерейн захирал, 2003-2010 онд Байгалийн түүхийн музейд зураачаар ажиллаж байсан туршлагатай нэгэн.


2012 оноос эхлэн өнөөг хүртэл “Клей арт” ХХК-ийн дэргэдэх “Керамик арт” студид уран зураг, хар зургийн багшаар ажиллаж буй тэрбээр энэ хугацаанд 16-60 насны нийт 400 гаруй хүмүүст уран зургийн анхан шатны мэдлэг боловсрол олгосон бөгөөд тэдгээрээс 10 гаруй хүн Америк, Австрали, Итали, Австри, Хятад зэрэг улсын их, дээд сургуулиудад урлагийн мэргэжлээр суралцаж байна. Мөн ойролцоогоор 100 гаруй залуус дотоодын их, дээд сургуулиудад уран зураг, архитектор, дизайны чиглэлээр амжилттай суралцаж байгаа юм.



Зураач Н.Амгаланбаатарын хөдөлмөр, бүтээлийг улсаас үнэлж 1987 онд Вьетнам улсын соёлын тэргүүний ажилтан, 2004 онд Монгол улсын Соёлын тэргүүний ажилтан, 2012 онд төрийн дээд “Алтан гадас” одон, 2017 онд “Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон”, 2018 онд “Цагаан сүлд” одонгоор тус, тус хөхүүлэн шагнасан байна.

ШАЛТГААН №1. “СЭХЭЭТЭН” ЭСВЭЛ “ЭЛИТ” ГЭДГЭЭ МЭДЭРМЭЭР БАЙВАЛ...

“Фауст” жүжгийн тухай дуулаагүй хүн ховор. Өөрийгөө боловсролтой гэж боддог, үгүй ядахнаа боловсролтой хүмүүсийн хүрээнд хамаатуулахыг дотроо хичээж явдаг хэн болов ч “Фауст” тавигдах нь гэсэн зарыг тогтож уншилгүй өнгөрнө гэж байхгүй. Манайд энэ хүрээллийг хуучин цагт “сэхээтэн” гэдэг байв. Одоо цагт бол “элит” гэх болжээ.  Энэ хүрээнийхний оюун санааны хэрэгцээ, хэрэглээ нь жирийн дундаж ард олноос дээгүүр байх нь ойлгомжтой. Үгүй ядахнаа тэгж харагдах хэрэгтэй болно. Олонх хүний хувьд цочирдмоор шинэлэг тавилттай, хүний түүхэнд бичигдсэн хамгийн агуу зохиол гэгдсэн “Фауст” жүжиг бол чухам л сэхээтэн гэдгээ хэн нэгэнд, эсвэл өөртөө ч юм уу нотлох сайхан боломж. Мэдээж хүн бүхэн Гётегийн “Фауст”-ыг унших боломжгүй. Уншаад ч ухаж ойлгох нь юу л бол. Гэхдээ л дэлхийн сэхээтнүүд, элитүүд энэ жүжгийг үзсээр ирсэн, үзсээр ч байх бололтой. Тэгэхээр монголчууд юугаар дутахав.

Монголд дээд зэрэглэлийн, сонгодог гэсэн тодотголтой бүхэн хүлээлтэндээ хүрч чаддаггүйг хэн хэнгүй мэднэ. Өндөр хүлээлттэй, байдгаараа гоёж очоод, өвлийн шөнө сэтгэл дундуур даарсхийн харих ямар олиг байх билээ. Анхны тавилтыг нь өндөр хүлээлттэй үзсэн хүний хувьд найруулагч М.Батболдын “Фауст” жүжиг үзэгчээ сэтгэл дундуур гаргахгүй л болов уу гэж найдаж байна. Үзэгчээс ямар нэг зүйл, санаашрал ч юм уу, баяр баясал ч юм уу эсвэл бүр үзэн ядалт ч юм уу танхимдаа авч үлдэх нь уран бүтээлчдийн зорилго байдаг. Манайд сүүлийн үед тавигдсан жүжгүүдээс тэр зорилгодоо хамгийн дөхөж очсон бүтээл бол “Фауст” байж магадгүй. Гэхдээ “магадгүй” шүү!

ШАЛТГААН №2. ХҮН ЧАНАРАА “ЛОМБАРД”-НД ТАВЬСАН ЭСЭХЭЭ МЭДЭХИЙГ ХҮСВЭЛ...

“Фаустын домог” уг нь Ариун библийн Иовын номноос эхлээд хар домч, алхимичдийг хамарсан алдартай домог. Гэхдээ үнэн бодит юм шиг санагддаг цөөхөн домгийн нэг шүү! Хамгийн энгийнээр ойлговол чөтгөрт сүнсээ худалдаж, зүйрлэшгүй шид чадварыг олсон хүний түүх юм. Өөрөөр хэлбэл хүний оршихуйгаас хэтийдэхийн тулд, хүний чадвараас давсан үйл бүтээхийн тулд өөрийн амин сүнсээ чөтгөрт барьцаалсан хүн. Орчин үед буулгаж ойлговол хүн чанараа ямар нэг “ломбард”-нд тавьчихаад хүүнд нь барьцаалагдаад есөн жорын жаргал зовлон туулж яваа хүний түүх.

Европт чөтгөртэй гэрээлсэн санваартны тухай, бүр чөтгөртэй хийсэн гэрээ нь олдсон тухай цуу яриа,  инквизаторууд зэтгэртэй гэрээлэгсдийг илрүүлэн устгасан түүх тоо томшгүй олон бий. Тэдний дундаас хамгийн алдартай нь Европыг хэрэн хэсэж амьдарсаар 1540-өөд онд Германы Виттенбергт дуулиантайгаар нас эцэслэсэн Иоханн Фауст хэмээх санваартны түүх юм.  Хар домч, алхимичээрээ алдаршсан энэ эрийн чөтгөртэй байгуулсан гэрээ ч олдсон гэлцдэг.

Төд удалгүй энэ түүхээс сэдэвлэж, Шекспирийн үед Шекспирээс ч алдартай байсан Кристофер Марлоу жүжиг бичжээ. Марлоугийн жүжгээс 300 гаруй жилийн дараа Германы их бичгийн хүн Иохан Вольфанг Фон Гёте “Фауст” хэмээх жүжиг бичсэн нь эдүгээ ертөнцийн хамгийн агуу жүжиг гэгдэх болжээ. Гэхдээ сэдэл болсон домгоос нь болж “Фауст” жүжгийг христийн шашинтай хольж ойлговол үнэхээр утгагүй төөрөгдөл болно. Шашинжуулахдаа тулвал, “Чи буддист бол Фаустыг нэн даруй үз, чи итгэгч бол Фаустыг үзэхгүй өнгөрч болно гэж үү?” гэж хэлэх байна.

ШАЛТГААН №3. “АГУУ”, “СОНГОДОГ” ГЭХ МЭТ СҮРЖИН ТОДОРХОЙЛОЛТЫН УЧРЫГ ОЙЛГОХЫГ ХҮСВЭЛ...

Сүнсээ чөтгөрт худалдсан хүний түүх юу нь тэгтлээ сонирхолтой байна гэх асуух хүн гарах байх. И.В.Ф Гётегийн насан туршдаа бодож байж бичсэн гэлцдэг энэ жүжигт зөвхөн дээрх домгийн тухай өгүүлэхгүй.

Зохиолч энэ жүжгээр ёс суртахуун, хүний оршихуйн мөн чанар, хайр дурлал, мөнхийн хайр бий эсэх, цаг хугацаа, үйлийн үр гэж бий юу, хойд насны амьдрал, насны бөгсөнд эд баялаг, эрдэм мэдлэг хоёрын аль нь үнэндээ чухал вэ, аль эсвэл аль нь ч хэрэггүй хог юм уу зэрэг тоо томшгүй асуулт тавьж, түүндээ хариулт эрсэн байдаг. Хүн насан туршдаа өөрөөсөө асууж, өөртэйгээ зөрчилдөж явдаг үр бодлуудыг Фауст хэмээх ухаантны амьдралд сүлжиж орхисон хэрэг. Энэ сүлжээсийг хэрхэн тайлах нь хүн төрөлхтний хувьд гоо зүйн эрэл хайгуул болж үлдсэн. Сонгодог жүжгүүд мөнхөд тоглогдсоор байдгийн гол шалтгаан нь энэ. Сонгодог зохиол гэдэг хариулт, сургаалиудаар дүүрэн биш асуулт, хариулахад хэцүү асуултуудаар л дүүрэн байдаг юм.

Агуу зохиол гэдэг асар олон талтай, сэтгэхүй, үйлдлийн систем бөгөөд түүнийг тайлна гэдэг найруулагчийн хувьд ч, жүжигчний хувьд ч, үзэгчийн хувьд ч сэтгэхүйн том дасгал, оюун санааны аялал байдаг. Чухам тэрхүү тайллаараа найруулагч, уран бүтээлчид үнэлэгддэг. М.Батболд шиг залуухан, туршлага багатай найруулагчийн хувьд “Фауст”-ыг тавихаар зориглох нь амиа хорлосноос ялгаагүй хэрэг. Чухам энэ зоригтой сонголт нь урлагийн хүрээний олон хүний сониучирхал, зэвүүрхлийг төрүүлсэн. Үүнийг бичиг ч бас сониу, зэвүү тээсээр анх үзсэнээ нуух юун...                    

ШАЛТГААН №4. УЛАМЖЛАЛТ ТЕАТРААС УЙДАЖ ЗАЛХСАН БОЛ...

Найруулагч М.Батболд бол Орос ах нарын бүтээгдэхүүн. С.Гэндэн, Л.Ванганаас эхлээд монголын театрын уран сайхны бодлогыг сүүлийн 30 гаруй жилийн турш зангидсан Н.Сувд гуай гээд театрын гол уран бүтээлчид бүгд орос школоор хүмүүжиж, эх орондоо хэрэгжүүлсэн улс. Монголын урлагийнхан 10 гаруй жилийн өмнөөс оросууд өөр болчихож, оросын театр өөрчлөгдөж байна гэх мэтээр жиг жуг гэх болсон. Гэхдээ яаж өөрчлөгдөөд, өөр болоод байгааг нь очиж үзээд, монголдоо авч ирж хэрэгжүүлсэн нь харамсмаар цөөхөн. Хэдийгээр найруулагчдын нэгэн шинэ үе гарч ирж, эрэл хайгуул хийсээр байгаа ч монголын театр үзэгчдийнхээ оюуны хэрэгцээ, таашаалыг хангаж, сэтгэлийн цэнгэл эдлүүлж чадаж байгаа юу гэвэл үгүй.

Яг ийм нэг сонирхолтой ч юм шиг, уйтгартай ч юм шиг зурвас үед М.Батболд хэмээх шинэ найруулагч театрын ертөнцөд орж ирж байна. Манай үеийнхний гадаадын мэргэжлийн сэтгүүл, цахим орон зайнаас л олж үзэж ирсэн динамиктай, орон зай шаардсан чөлөөт тавилтыг М.Батболдын “Фауст” жүжгээс үзсэн нь таашаал төрүүлснийг нуугаад яахав. Гэхдээ анхны тавилтаа Соёлын төв өргөөнд хийсэн нь учир дутагдалтай байв. Соёлын төв өргөө бол хошин шогийн гараа, концерт хийхэд тохиромжтой болохоос драмын жүжиг тавихад тохиромжгүй тайз юм. Тийм ч учраас М.Батболд найруулагчийн зарим орон зайн шийдэл, тоглолтууд үзэгчдэд хүрэхгүй сарниад байгаа нь мэдрэгдсэн. Харин энэ удаа “The Corporate Hotel and Convention Centre”хэмээх монголдоо л сайнд тооцогдох танхимд тавигдах гэж байгаа нь сонирхол татаж байна.

“Найруулагчийн тавилт” гэдэг энэ үг өөрөө их марзан үг л дээ. Гэхдээ үйл явдал, шийдлийг нь урьдчилан задлахгүйгээр тавилтыг нь базаж дүгнэвэл, үзэгч энэ жүжгээс монголд урьд өмнө нь үзээгүй театрын олон боломж байдгийг олж харах болно.

ШАЛТГААН №5. ХИЙМЭЛ БУС БОДИТ ЖҮЖИГЛЭЛТ ҮЗМЭЭР БАЙВАЛ...

“Фауст” жүжиг гол хоёр дүртэй. Нэг нь ертөнцийн явдалыг бясалгаж, бараг л гэгээрлийн гарман дээр ирсэн Фауст гуай. Манай нийгэмд Фаустархуу дүр байна уу гэж миний бие бодож үзээд, яруу найрагч Д.Урианхайгаас өөр хүн олоогүй. Өөрөөр хэлбэл Фауст бол Д.Урианхай гуайрхуу л ховор хувь хүн, бодьгал гэсэн үг. Энэ дүрд жүжигчин Г.Мягмарнаран, С.Болд-Эрдэнэ нар тоглоно. Хөгшин залуу хоёр жүжигчин нэр дурьдагдахыг үзээд гярхай үзэгч нэгийг тааварлах нь лавтай. Хоёулаа драмын театрын сонгодог, арилжааны, хүүхдийн гээд бүх л жүжгийг нуруун дээрээ үүрч гарч сурсан туршлагатай “тайзны хүмүүс”. Тэдний хослол найруулагч М.Батболдын “орон зайн тавилт” дээр хэрхэн буух нь үзэгчдэд сонирхолтой байх. 

Жүжгийн нөгөө нэг гол дүр нь бурхадтай дэнчин тавьж, Фаустын сүнсийг авахаар ертөнцөд бууж ирэх Мефистофел. Хамгийн сонирхолтой энэ дүрд монголын хошин урлагийн оддын нэг “Аглуу” буюу Л.Баттулга тоглоно. Л.Баттулгын тоглолт, жүжигчний ажиллагаан дээр ярих юм их байгаа ч жүжгээ хүлээж буй үзэгчдийг хүндлээд одоохондоо хэлээ хазъя. Ямартай ч энэ жүжигт дүр бүтээж буй жүжигчид өөрийн тогтсон хэв маягаасаа аль болох зайлсхийхийг хичээж байсныг нь дуулгах нь зүйтэй байх. Басхүү жүжигчдийн тоглолтонд сонгодог бүтээлд дүр бүтээж байгаа гэсэн дотоод хиймэл хичээнгүйлэл бага байсныг урьдчилан дуулгамаар байна.

Монгол шинээр тавигдаж буй нэгэн шинэ жүжгийн тухай үзэгчдэд хэрэг болох болов уу гэсэн санаануудаа нуршихад ийм байна. Үүнээс цаашихыг мөнх хөх тэнгэр ч биш, урлагийн бурхан Янжинлхам, Гэгээн Муза ч биш гагцхүү үзэгч таны мэргэн оюун мэдмой!

СУИС-ийн Театрын Урлагийн Сургуулийн багш Я.Баяраа