Улстөр нийгэм
Булганы залуус халамж горьддог хандлагыг өөрчилж хөгжилд манлайлна
Булган аймаг анхдагчдаараа алдартай. Хэн ч маргахгүй. Энэ нутгаас олимпийн анхны аварга тодорч, монгол хүн сансарт анх удаа ниссэн гэх мэтээр бидний бахархалт танил түүхүүд цааш хөвөрнө. Гэхдээ Булган аймаг хөгжлөөрөө, иргэдийнхээ амьжиргааны төвшингөөр улсдаа цуутай юу гэвэл тийм биш. Аймгуудыг өрсөлдөх чадвараар нь байр эзлүүлэн жагсаахад араасаа айргийн тавд бичигдсэн гашуун үнэн бий. Газар зүйн байрлал, байгалийн үндсэн өгөгдлөө харахаар Булган шиг тансаг нь ховор. Дээрээс нь дэргэдээ уулын баяжуулах Эрдэнэт хэмээх том айл саахалтын шахуу зайтай оршдог. Энэ бүхнийг том зургаар тольдвол Булган аймагт хөгжлийн асар том боломж, нөөц байгааг харж болно.
Анхдагч гэх тодотголоороо алийн болгон голоо зогоож суух вэ, одоо хандлагаа өөрчлөх цаг болсон гэж залуус зоригтой дуугарлаа. Булган аймагт өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд болсон “Нэг Булган” хөгжлийн чуулганы 500 гаруй төлөөлөгч аймгаа, улс орноо хөгжүүлэхэд залуус түүчээлэх, ачаа үүрэх цаг болсныг онцолж байв. 2019 оныг Булган аймаг “Залуучуудын хөгжлийг дэмжих жил”-ээр зарласан байдаг. Энэхүү хөгжлийн чуулганыг аймгийн ЗДТГ болон УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнийн дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулсан юм.
Булган аймаг эдүгээ 62 мянган хүн амтай болжээ. Эрчүүд 51, эмэгтэйчүүд 49 хувийг эзэлдгээс гадна гурван хүн тутмын хоёр нь залуус гэдэг бол хүн ам зүйн бүтцийн хувьд атаархмаар тохиолдол. Гэхдээ хүн амын дунд ажилгүйдэл, ядуурал, гэмт хэргийн нөхцөл байдал өндөр хувьтай. Ганцхан баримт хэлэхэд, аймагт нийт 8000 өрх байгаагаас 1667 нь төрөөс үзүүлдэг халамжаар амьдардаг гэсэн судалгаа гарчээ. Жилд дунджаар 1200 хүүхэд шинээр мэндэлдэг байна.
Аймгийн эдийн засгийн бүтцийг авч үзвэл ДНБ-ий 70 хувийг хөдөө аж ахуйн салбар буюу газар тариалан, мал аж ахуйн салбарт үйлдвэрлэдэг. Газар тариалан, мал аж ахуй гэсэн хоёрхон тулгууртай байгаа нь эдийн засгаа төрөлжүүлэх шаардлага тулгарсныг илтгэнэ. Эрдэмтдийн хийсэн судалгаагаар яг энэ чигээрээ явбал 10 жилийн дараа гэхэд Булган аймаг бэлчээргүй болно гэсэн дүгнэлт гарчихсан байгааг аймгийн Засаг дарга З.Батзориг хэллээ. Сайн сайхнаараа болж бүтэж байгаагаараа манай нутгийнхан хангалттай бахархдаг, харин одоо алдаа дутагдал, засаж сайжруулах зүйлсээ залуус бид нухацтай ярилцах цаг болсон гэж тэрбээр нэмж хэлэв.
“Нэг Булган” хөгжлийн чуулга уулзалтад оролцогчид хөгжлийн асуудлаар анхаарах хэд хэдэн чухал санал дэвшүүлсэн нь сонирхол татав. Юуны өмнө Булган аймгийн эдийн засгийг олон тулгууртай болгохын тулд хөнгөн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх шаардлага байгааг олж харжээ. Энэ нутгийнхны итгэлийг хүлээж УИХ-д сонгогдсон Ж.Бат-Эрдэнэ гишүүн “Шинэ хөдөө” хөтөлбөрийг санаачилсан бөгөөд одоогоор гурван аймаг хэрэгжүүлж буй. Малын үүлдэр угсааг сайжруулах, жимс жимсгэнийн тариалалтыг хөгжүүлэх, туслах аж ахуйг сэргээх гэх мэт хэд хэдэн чиглэлээр хэрэгжүүлж байгаа “ШИнэ хөдөө” хөтөлбөрийн хүрээг тэлж, хүртээмжийг нэмэгдүүлмээр байна гэх саналыг цөөнгүй төлөөлөгч хэлж байлаа.
“Шинэ хөдөө” хөтөлбөрийг хамгийн анх Булган аймагт нэг тэрбум төгрөгийн санхүүжилттэйгээр эхлүүлж байсан бол 2019 онд хоёр тэрбум, 2020 онд 3 тэрбум төгрөгийн санхүүжилттэй болгож нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байгаагаа гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ хэлсэн. Өрхийн орлогыг бодитоор нэмэгдүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулах зорилготой энэ хөтөлбөрийг дэмжих лобби бүлэг УИХ-д байгуулагдаад байгаа юм. Улсаас халамж горьдож суудаг буруу хандлагаа халж, бизнесийн санаагаа цаасан дээр төсөл болгон буулгаж, өрх гэр, нутаг орныхоо хөгжлийг түүчээлээрэй гэж чуулганы төлөөлөгчдөд гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ захиж байлаа. Төр, засаг залуусын урмыг хугалах биш хийж бүтээе гэсэн тэмүүллийг дандаа гэрэлтүүлж байх учиртайг ч олон хүн хэлсэн.
Булган аймаг усны нөөцөө нэмэгдүүлэх, газар тариалангаа дэмжих зорилгоор “Орхон говь” төслийг хэрэгжүүлэх, дотооддоо авто замын сүлжээгээ сайжруулах, орон нутгийн нислэгээ эргэн сэргээхээр холбогдох байгууллагуудад хүсэлт тавьж, хөөцөлдөж эхэлжээ. Булган аймагтай хил залгаа Хөвсгөл, Орхон аймаг гэсэн хоёр аймаг хоёулаа 100 гаруй мянган хүн амтай, аялал жуулчлал, үйлдвэрлэл өндөр хөгжсөн онцлогтой. Үүнийг зэх зээл, эрэлт хэрэгцээ гэж харж, үйлчилгээний салбараа богино хугацаанд хөгжүүлж чадвал ирээдүй байгааг олж харах ёстой гэдэг дээр энэ удаагийн чуулганаар залуус санал нэгдлээ.
Б.ТҮВШИНТӨГС
Улстөр нийгэм
Байнгын хороодын хуралдаан болно
УИХ-ын байнгын хороодын өнөөдрийн /2019.11.12/ хуралдааны хуваарь, хэлэлцэх асуудлыг жагсаалтыг та бүхэнд хүргэж байна.
- Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2020 төсвийн тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2019.09.26-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, гурав дахь хэлэлцүүлэг/;
- Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдтэй хамт өргөн мэдүүлсэн Газрын төлбөрийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Газрын төлбөрийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай, Газрын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Жолоочийн даатгалын тухай хуулийн зарим хэсэг заалт хүчингүй болсонд тооцох тухай, Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай, Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Зарим иргэдийн тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2019.09.26-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
- “Хүүхдийн мөнгөн тэтгэмжийн талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /анхны хэлэлцүүлэг/;
- Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай, Ирээдүйн тэтгэврийн нөөц сангийн тухай хуулийг хүчингүй болсонд тооцох тухай, Өрийн удирдлагын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай, Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Агаарын тухай хуулийн зүйлийг хүчингүй болсонд тооцох тухай, Зээлийн батлан даалтын сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Ойн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Тамхины хяналтын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2019.09.26-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
- Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2020 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2021-2022 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2019.09.26-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
- “Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хууль баталсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /анхны хэлэлцүүлэг/;
- “Татварын асуудлаар захиргааны туслалцаа харилцан үзүүлэх тухай олон талт конвенц”-д нэгдэн орох тухай /Засгийн газар 2019.10.29-ний өдөр ирүүлсэн, зөвшилцөх, санал, дүгнэлтээ Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд хүргүүлнэ/.
- Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /Хар тамхи, мансууруулах бодисын хяналт, хууль, эрх зүйн орчны талаарх ерөнхий хяналтын сонсголын тов тогтоох, даргалагчийг томилох/.
- “Эрдэнэс-Тавантолгой” хувьцаат компанийн 1072 хувьцааг эзэмшигчдэд ногдол ашиг хуваарилах асуудлаар Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдын мэдээлэл сонсох.
Улстөр нийгэм
УИХ-ын ажлын хэсгүүд хуралдана
УИХ-ын ажлын хэсгийн өнөөдрийн /2019.11.12/ хуралдааны хуваарь, хэлэлцэх асуудлыг жагсаалтыг та бүхэнд хүргэж байна.
- Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2020 онд баримтлах үндсэн чиглэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх бэлтгэл хангах, санал, дүгнэлтийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “В” танхимд;
- Хөрөнгө оруулалтын банкны тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх бэлтгэл хангах, санал, дүгнэлтийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “В” танхимд;
- Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх бэлтгэл хангах, санал, дүгнэлтийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын дэд хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас 334 тоот өрөөнд;
- Улсын Их Хурлын даргын 2019 оны 199 дүгээр захирамжаар байгуулагдсан “Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, Ард нийтийн санал асуулга явуулах тухай асуудлаар зөвшилцөх, судлах” үүрэг бүхий ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд;
- Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Улсын Их Хурлын 2019 оны 68 дугаар тогтоолоор байгуулагдсан ажлын хэсгийн хуралдаан /Цаг, танхимыг жич зарлана/.
Улстөр нийгэм
Биеийн давхцахгүй өгөгдлөөр өөрийгөө таниулж сонгууль өгдөг болсон тул нэг хүн олон санал өгөх боломжгүй
Монгол Улсын Их хурал энэ оны 12-р сард багтаан Сонгуулийн тухай хуулийг шинэчлэн найруулахтай холбоотойгоор холбогдох байгууллагуудын үйл ажиллагаатай Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны гишүүд танилцаж байна. Өнгөрсөн долоо хоногт Сонгуулийн ерөнхий хороо, Харилцаа холбооны зохицуулах хороон дээр ажилласан бол энэ сарын 11-ний өдөр Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар дээр ажиллалаа. УИХ-ын гишүүн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга С.Бямбацогт, УИХ-ын гишүүн, Сонгогчдын бүртгэл хяналтын дэд хорооны дарга О.Содбилэг, УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан, Д.Пүрэвдорж нар болон байнгын хорооны ахлах, зөвлөхүүд Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын удирдлагуудтай уулзлаа.
Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар Сонгуулийн тухай хуулийн дагуу Сонгогчдын нэрсийн жагсаалтыг гаргадаг билээ. Одоогийн байдлаар иргэний улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд сонгуулийн насны 2.111.842 иргэн байна.
Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын удирдлагууд Сонгуулийн хуулиар хүлээсэн чиг үүрэг, 2020 оны сонгуулийн бэлтгэл, хийж хэрэгжүүлж байгаа ажлаа танилцууллаа.
2017 оны сонгуулиар нэг хаяг дээр 20-30 хүн бүртгэгдсэн, адилхан овог нэр, регистрийн дугаартай, нас барсан хүнийг иргэний бүртгэлээс хасаагүй зэрэг асуудлууд гарсан. Үүнийг хэрхэн шийдэж, хуулиар хүлээсэн чиг үүргээ хэрхэн хангаж, биелүүлж байгаа тухай гишүүд асуулаа.
Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын дарга Б.Баасандорж хаягийн асуудал сонгогчдын нэрсийн жагсаалтыг гаргахад үндсэн мэдээлэл болдог. Иймээс хаягийн асуудлыг объектод суурилсан буюу газрын кадастрын мэдээллийн санг бий болгож, үүн дээр суурилж иргэний улсын бүртгэлийн хаягийн сангаа өөрчлөх ёстой гэлээ. Иргэний улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд 86 мянга орчим хаяг байдаг. Цаашид хаягийн асуудлаар нээлттэй хэлэлцүүлэг хийж, хаягийн сангийн асуудлыг цэгцэлж, холбогдох байгууллагуудаас бодит мэдээллийг сонсож, шийдлийг олох хэрэгтэй байгаа тухай ярьж байлаа. Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга С.Бямбацогт хаягийн асуудлаар удахгүй хэлэлцүүлэг зохион байгуулна гэлээ.
УБЕГ-ын дэд дарга Д.Дэлгэрсайхан Улсын бүртгэлийн багц хууль 2018 оноос хэрэгжиж эхэлсэн. Биеийн давхцахгүй өгөгдлөөр өөрийгөө таниулж сонгуулиа өгдөг болсон тул нэг хүн олон санал өгөх боломжгүй гэдгийг тайлбарлалаа. Мөн регистрийн дугаарын сүүлийн 2 орноос бусад нь адилхан буюу овог нэр, төрсөн он, сар өдөр нь ижил давхцаж болзошгүй 2200 гаруй хүн байна.Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар 2016 оноос 150 сая гаруй хуудсыг цахим хэлбэрт шилжүүлсэн байна. Цахим архив үүсгэсэн учраас ямар ч иргэний мэдээллийг хэдхэн хормын дотор харах боломжтой. Давхцаж болзошгүй иргэдийг тодорхойлж, эрсдэлийн бүлэг тогтоосон гэлээ. Нэг хаяг дээр олон хүн бүртгэлтэй байна гэх гомдлын тухайд иргэд www.burtgel.mn хаяг руу орж өөрсдийн хаягаа харах, шалгадаг болсон. Зөрчил гарвал Улсын бүртгэлийн Ерөнхий газарт мэдээлж, арилгуулах боломжтой гэлээ.
Ингээд УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга С.Бямбацогт хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлж сонгууль бүрээр гардаг зөрчил дутагдлыг арилгахад анхаарч, идэвх санаачилгатай ажиллаж, Сонгуулийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд саналаа албан бичгээр ирүүлэхийг санууллаа.
Сэтгэгдэл