Үзэл бодол
Э.Болортулга: МСНЭ-ийн гишүүдийн татварын орлого нийт зардлын 15 хувиас хэтэрдэггүй
Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн Гүйцэтгэх захирал Э.Болортулгатай ярилцлаа.
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн удирдлага шинэчлэгдэж, шинэ бүтэц зохион байгуулалтайгаар үйл ажиллагаагаа явуулаад багагүй хугацааг өнгөрүүлжээ. Өнгөрсөн хугацаанд Эвлэлийн зүгээс ямар, ямар ажлыг зохион байгуулав аа?
-Миний хувьд өнгөрсөн оны хоёрдугаар сараас өнөөдрийг хүртэл Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн /МСНЭ/ өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдлагаар ханган ажиллаж байна. Ажлын алба маань МСНЭ-ийн Бага хурал, Удирдах зөвлөлөөс гаргасан бодлого шийдвэрийн хүрээнд төлөвлөгөөт болон цаг үеийн ажлуудыг хийж гүйцэтгэх эрх, үүрэгтэй ажилладаг. Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд багагүй зүйлийг хийж, амжуулжээ. МСНЭ бол 21 аймгийн 24 салбар зөвлөлтэй, Их хурал, Бага хурал, Удирдах зөвлөл гэсэн бүтэцтэй, өөрийн дүрэмтэй, үйл ажиллагаа, дүрмийн хэрэгжилтэд хяналт тавих Хяналтын зөвлөлтэйгөөр ажилладаг байгууллага. Мөн хамгийн том үнэт зүйл нь 68 жилийн түүхэн замнал, итгэл үнэмшил нь юм. Энэ том, түүхт байгууллагын өдөр тутмын ажлыг хийж гүйцэтгэнэ гэдэг ихээхэн хариуцлага шаардсан, чадахаасаа илүүг хийх, болохоос илүүтэйгээр боломжийг эрэлхийлэх, салбараа ойлгох, хүрч ажиллахыг эрмэлзлийг төрүүлж байдаг. 2018 оны хамгийн эхний ажил маань салбарынхаа ахмадуудыг хүлээн авч, хүндэтгэл үзүүлснээр эхэлсэн. Нийтдээ 130 гаруй ахмад сэтгүүлч, уран бүтээлчид цуглаж, шинэ баг хамт олонд итгэл үзүүлж буйгаа илэрхийлж, ташуур өгч байлаа. Энэ жил мөн уламжлал ёсоор ахмад буурлуудаа хүлээн авч, урам ташуур хоёрыг харамгүй хүртсэн дээ.
МСНЭ-ийн олон жилийн архивын материалыг судалж, архивын стандартын шаардлагад нийцүүлэн хүлээлгэж өгснөөр ажиллах арга барил бүрэн суусан гэж боддог шүү. Мундаг удирдсан хүнээс ажил хүлээж авах хамгийн таатай орчин байдаг юм билээ. Өнгөрсөн онд МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Х.Мандахбаяраар ахлуулсан баг орон нутгийн сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, Эвлэлийнхээ салбар зөвлөлийн ажил, байдалтай газар дээр нь очиж танилцах, компьютер принтерээр хангаж, салбар зөвлөлийн байртай болгох асуудлыг шийдвэрлэх ажлыг эхлүүлж, нэг сар гаруйн хугацаанд 20 аймгийг тойрон ажилласан. Энэ завсар Үндэсний сэтгүүл зүй үүсэж хөгжсөний 105 жилийн ой тохиож, салбарын 120 гаруй төлөөллийг оролцуулсан ойн баярын хурал зохион байгуулсан. Энэ жил 106 жилийн ойн баяраараа салбараас төрсөн гавьяатуудаа цуглуулан хамгийн ахмад гурван бууралдаа хүндэтгэл үзүүлдэг уламжлалаа дагалаа. Тэднийхээ сургаал үгийг сонсож, цэнэглэгдэх хамгийн их өгөөжтэй байдаг гэж би хувьдаа боддог юм.
Мөн дөрөвдүгээр сард уулын баяжуулах Эрдэнэт үйлдвэрийн дэмжлэгтэйгээр Эрдэнэт хотод анх удаагаа 21 аймгийн 200 гаруй сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийнхнийг оролцуулсан “Орон нутгийн хэвлэл мэдээллийн анхдугаар форум”-ыг амжилттай зохион байгуулсан бол энэ жил Олон улсын хүүхдийн “Найрамдал” зуслантай хамтран орон нутгийн 120 гаруй сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийнхнийг хамруулан форумаа зохион байгуулсан. Жил бүрийн тавдугаар сарын 3-нд тохиодог Дэлхийн хэвлэлийн эрх чөлөөний өдрөөр нийслэлийн ЗДТГ-тай хамтран “Хараат бус сэтгүүл зүйн Үндэсний форум”-ыг зохион байгуулж ирсэн уламжлалыг хадгалан зохион байгуулсаар байна. Дэлхийн хэвлэлийн эрх чөлөөний өдрийн хүрээнд олон ажлууд зохион байгуулагддаг бөгөөд МСНЭ-ээс 2018 оноос эхлэн “Редакторуудын улсын зөвлөгөөн”-ийг Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлтэй хамтран жил бүр зохион байгуулж байна. Мөн жил бүр Цахим сэтгүүл зүйн форумыг хийж, цахим сэтгүүл зүйн салбарт тулгамдсан асуудлаа ярилцаж, дүгнэх боломжийг бүрдүүлэхийг хичээж ирлээ. Сэтгүүл зүйн салбарын үнэлэмжийг өсгөх, санхүүгийн хараат бус байдлыг сайжруулах бодлогын хүрээнд Бага хурал, Удирдах зөвлөлөөс өгсөн чиглэлийн дагуу Төсөл боловсруулах сургалтыг зохион байгуулж, олон улсын байгууллагуудад орон нутгийн сэтгүүлчдийн төслийг илгээж, санал зөвлөмжөөр хангаж ажилласан байна. “Мэргэшсэн сэтгүүлч бэлтгэх үндэсний хөтөлбөр”-ийг нээж хоёр дахь жилдээ үргэлжлүүлэн ажиллаж байна. Түүнчлэн “Сэтгүүлч хөгжил” сэтгүүлийг эрхлэн гаргаж, нийтдээ дөрвөн дугаар хэвлүүлжээ.
Үргэлжлүүлээд 21 аймгийг таван бүсэд хуваан монголын Хэвлэл мэдээллийн Зөвлөлтэй хамтран бүсчилсэн сургалтуудыг амжилттай хийж иржээ. Зүүн бүсийн сургалтад Дорноговь аймагт 70 гаруй сэтгүүлч хэвлэл мэдээллийнхэн хамрагдсан бол баруун бүсийн сургалтад таван аймгийн 50 орчим, төвийн бүсийн сургалт Дархан-Уул аймагт 70 гаруй хэвлэлийнхнээ хамруулан зохион байгуулсан. Эдгээр бүсчилсэн сургалтад тухайн аймгуудын ЗДТГ хамтран ажиллаж, дэмжсэнийг цохон тэмдэглэе. Түүнчлэн Монгол Улсын Төрийн соёрхолт, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, төр нийгмийн зүтгэлтэн Цэндийн Намсрай агсны 100 жилийн ойд зориулан босгосон Гэрэлт хөшөөний нээлтэд оролцож, номын хэвлэлтэд нь дэмжлэг үзүүлж, үр ач, төрөл төрөгсөд, нутаг усны зон олонд нь хүндэтгэл үзүүлсэн.
-Ингэхэд “Сэтгүүлч” ордон барих ажил ямар шатандаа явна вэ?
-Бид “Сэтгүүлч” ордонтой болох том зорилго тавьсан. Энэ хүрээнд газрынхаа асуудлыг шийдсэн. Барилгын зураг төслийн ажил үргэлжлээд явж байна.
-Дээр нь 1000 сэтгүүлчийг орон сууцтай болгох том ажил бий. Гэхдээ барилгын ажил гацчихсан гэх мэдээлэл байна. Энэ үнэн үү?
-Тийм ээ, Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлээс 1000 сэтгүүлчийн орон сууцны хөтөлбөрийг санаачилж, ажил хэрэг болгохоор шамдаж байна. Эхний 400 айлын орон сууц барих ажлыг эхлүүлж, шавыг нь тавьсан. Гэтэл тодорхойгүй шалтгаанаар газар нь цуцлагдчихсан байна. Гэхдээ энэхүү бүтээн байгуулалтын ажил гацаанаасаа гарч, цааш үргэлжлэх ёстой. Үүний тулд ажиллаж л байна. Аливаа ажлыг хийхэд заавал саад бэрхшээл гардаг шүү дээ.
-Та бүхэн 2019 оныг гадаад харилцааны жил болгон зарласан. Энэ чиглэлээр гарт баригдаж, мэдрэгдэхээр ямар ажлууд байна вэ?
-МСНЭ-ийн Гадаад харилцааг шинэ шатанд гаргасан жил байлаа. Жил бүрийн гуравдугаар сард “Сэтгүүлчид ба Элчин сайдууд” уулзалтыг Гадаад Харилцааны яамтай хамтран зохион байгуулдаг. Манай улсад суугаа Элчин сайдууд, консулууд, Дипломат төлөөлөгчид, Олон улсын байгууллагын төлөөлөл өндөр ирцтэй ирж оролцон, санал мэдээлэл солилцдог, цаашлаад хамтын ажиллагааны гарц боломжуудыг нээж өгдөг чухал ажлуудыг нэг. Монголын Сэтгүүлчдийн Нэгдсэн Эвлэл, Оросын Сэтгүүлчдийн Холбоо хамтран ажиллах хэлэлцээр байгуулснаар гадаад харилцаагаа тэлэх ажил эрчимжсэн. Бид БНХАУ, БНСУ, БНЭУ, Беларусь, Кыргиз, Хойд Солонгос, Чех, Болгар, Африк, Турк, Тунис, Герман зэрэг улс орнуудын Хэвлэл мэдээллийн холбоод, яамдтай холбоо тогтоон хамтын ажиллагааг өрнүүлэх боломжийг эрэлхийлж, өнгөрсөн жил зургаа, энэ жил 28 гээд нийтдээ 34 улс, орны Хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудтай хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгууллаа. МСНЭ-ийн Бага хурал, Удирдах зөвлөлөөс 2019 оныг Гадаад харилцааны жил болгон зарлаж, Монгол Улсын гадаад сурталчилгааг тэлэх зорилго бүхий “Медиа тур 2019” төслийг санаачлан хэрэгжүүлсэн.
Беларусын Минск хотноо зохион байгуулагдсан Олон Улсын 13 дахь Медиа Форумд МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч, төлөөллүүд оролцсон, БНСУ-д ажиллаж, Сөүл хотод салбар оффисыг нээж, салбар зөвлөлийг байгуулсан. Бүх Хятадын Сэтгүүлчдийн холбоотой олон жилийн турш хамтран ажиллаж ирсэн түүхтэй юм байна. Энэ харилцааг хадгалан Монгол Хятадын хэвлэл мэдээллийн IX форумыг 2018 оны есдүгээр сарын 6, 7-нд Өмнөговь аймагт зохион байгуулсан. МСНЭ-ийн удирдлагын баг олон шинэлэг асуудлыг шийдвэрлэх, тодорхой үр дүн гаргахыг зорьж ажилласныг дурдмаар байна. Өөрчлөлт шинэчлэлт 40 жил “Бүс ба зам”-ын Хятад улс дахь аялал-Хятад, Монголын сэтгүүлчдийн хамтарсан сурвалжилгыг арга хэмжээнд сэтгүүлчдийг оролцууллаа
“Дэлхийн Монгол Сэтгүүлч” мэргэшсэн сэтгүүлч бэлтгэх үндэсний хөтөлбөрийн дор МСНЭ, ӨМӨЗО-ы Ардын Засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн алба, ӨМӨЗО-ы Багшийн их сургуультай хамтран Залуу сэтгүүлчдэд зориулсан сургалтыг Хөх хотноо зохион байгууллаа. Сургалтад 16 хэвлэл мэдээллийн байгууллагын 17 залуу сэтгүүлч хамрагдсан. Энэ жил мөн тооны залуу сэтгүүлчийг ирэх арваннэгдүгээр сард хамруулахаар бэлтгэл ажил хийгдэж байна. Бас нэг ололт бол МСНЭ Олон улсын сэтгүүлчдийн холбооны XXX Их хурлаас Ази номхон далайн орнуудын бүс нутаг хариуцсан орон тооны бус зөвлөхөөр Х.Мандахбаяр Ерөнхийлөгч сонгогдсон. Харин Олон улсын сэтгүүлчдийн холбооны Жендерийн хорооны Удирдах зөвлөлийн гишүүнээр МСНЭ-ийн Хяналтын зөвлөлийн гишүүн С.Алтанцэцэг эгч хоёр дахь удаагаа улиран сонгогдон ажиллаж байна.
Энэ оны зургаадугаар сард анх удаагаа Монгол, Солонгосын хэвлэл мэдээллийн анхдугаар форумыг зохион байгуулсан. Солонгосын талаас 25 сэтгүүлч, Монголын талаас 50 сэтгүүлч оролцлоо. Маш үр дүнтэй форум болсон гэж хэлэх байна. Тодорхой хэмжээний санхүүжилт гарсан. Үүнийг эвлэлийн Ерөнхийлөгч хувиасаа гаргаж, мөн л дэмжиж ажилласан. Форумын үр дүнд манай сэтгүүлчид “Баримтыг нягтлах” тал дээр тодорхой хэмжээний ойлголт, мэдлэгтэй болж тэр нь салбарт маань хэрэгжиж, биеллээ олж эхэлсэнд баяртай байна. Энэ бол маш том дэвшил, өөрчлөлт юм. Түүнчлэн сэтгүүлчдэд БНСУ-ын олон удаагийн виз олгож эхлээд багагүй хугацаа өнгөрч байна гээд тоочвол ажлууд цөөнгүй бий шүү.
-Яг ямар зарчмаар визний тодорхойлолтыг гаргаж өгдөг юм бэ. Тавигдах шаардлага бий л биз дээ?
-Тэгэлгүй яах вэ. Тухайн байгууллагадаа ажилладаг, нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалаа төлсөн сэтгүүлч байх ёстой. Тэр сэтгүүлч нь тухайн байгууллагаасаа МСНЭ-д хандсан тодорхойлолтоо ирүүлэх ёстой. Үүнийг харгалзан үзэж эвлэлээс тодорхойлолт гаргаж өгдөг. Гол нь тухайн байгууллага болон хувь сэтгүүлч нь Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн гишүүн байх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл, МСНЭ тухайн виз хүсэж буй сэтгүүлч, ажилтныг батлан дааж, тодорхойлж байгаа учраас бид тодорхой шаардлагыг хангасан байхыг шаардах нь зүйн хэрэг юм. Одоогоор сэтгүүлчид маань ямар ч асуудал гаргаагүй, виз хурдан шуурхай гаргуулсаар байгааг онцлох хэрэгтэй байх.
-Одоогоор хэчнээн сэтгүүлч Солонгос явах хүсэлтээ хүргүүлээд байна вэ?
-Солонгосын Элчин сайдын яамтай хамтарч ажиллах хэлэлцээр хийсэн. Үүний үр дүнд өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сараас өнөөдрийг хүртэл сэтгүүлч мэргэжилтэй, сэтгүүлзүйн салбарт ажиллаж байгаа хүмүүстээ ажлын шугамаар олон удаагийн виз олгож байна. Одоогийн байдлаар виз хүссэн 100 гаруй сэтгүүлчид тодорхойлолт гаргаж, Солонгосын Элчин сайдын яаманд хүргүүлээд байна. Энэ шугамаар Солонгос Улсад очиж, мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа сэтгүүлч ч цөөнгүй бий.
-МСНЭ хуулийн зөвлөхтэй. Сэтгүүлчдэд хуулийн туслалцаа үзүүлдэг болсон гэсэн. Одоогоор ямар үзүүлэлтийг хэлж чадахаар байна вэ?
-Тийм ээ. Одоогийн байдлаар долоон сэтгүүлчийн 11 хэрэг дээр МСНЭ-ийн хуулийн зөвлөх ажиллаж, өмгөөллийн туслалцааг үзүүлж байна. Эхнээсээ Хууль, мэргэжлийн ёс зүйн чиглэлээр бас цөөнгүй хурал, зөвлөгөөн зохион байгуулжээ. Хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбарт мөрдөгдөж буй хууль, эрхзүйн орчныг сайжруулах асуудлаар ажлын хэсэг байгуулах, холбогдох байгууллагад байр суурь, саналаа илэрхийлж, тодорхой үр, өөрчлөлтийг зорьж ажиллаж ирлээ. Түүнчлэн мэргэжлийн ажил, үүргээ хэрэгжүүлж байгаа сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудыг басамжилсан, сэтгүүлчдийн нэр хүнд, мэргэжлийн үйл ажиллагаанд санаатайгаар саад учруулсан үйлдлийг эрх бүхий албан тушаалтан, хуулийн байгууллагын ажилтнууд удаа дараа гаргаж, сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд саад учруулсан тохиолдолд дээр МСНЭ-ээс хэвлэлийн бага хурал хийж, мэдэгдэл гаргаж ирсэн.
Хамгийн сүүлд есдүгээр сард сэтгүүлч Д.Оюун-Эрдэнийн эсрэг иргэн Н.Алтанхуягийн гаргасан гомдлоор шүүх хурал болж, шүүхийн шийдвэр сэтгүүлчийн талд гарсан. Салбарынхаа хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах бодлого шийдвэрийн хүрээнд Салбарын бусад байгууллага, мэргэжлийн холбоодтой хамтран Зөрчлийн хуулийн талаар хэлэлцүүлэг өрнүүлэх ажлын зохион байгуулалтыг хариуцсан хийсэн байна. Цаашид томоохон хэлэлцүүлэг, дугуй ширээний ярилцлагыг үргэлжлүүлэн зохион байгуулах ажлыг хийсээр байх болно. Салбарын ууган мэргэжлийн байгууллагын хувиар олон төсөл хөтөлбөрт хамрагдаж, оролцож явдаг жишиг хадгалагдсаар байгаа юм. Жендерийн Үндэсний хороо, хүний эрхийн комисс, Авлигатай тэмцэх газар, Онцгой байдлын газар зэрэг байгууллагуудын олон улсын болон үндэсний хэмжээний төсөл хөтөлбөрүүдэд төлөөллөө оролцуулан ажиллаж ирсэн.
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн гишүүн болохын тулд тодорхой хэмжээний татвар төлдөг. Гэхдээ ганц гишүүдийнхээ татвараар санхүүждэг гэвэл түүн шиг худлаа зүйл байхгүй. Учир нь, гишүүдийн татвар энэ бүх ажлыг зохион байгуулахад хаанаа ч хүрэлцэхгүй. Тэгэхээр Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэл санхүүжилтээ яг хаанаас, яаж босгодог юм бэ?
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн дүрмийн дагуу хувь сэтгүүлч, байгууллага гишүүнээр элсдэг. Байгууллагын жилийн татвар 250 мянган төгрөг. Дөрвөн жилд нэг сая төгрөгийн татвар төлдөг бол хувь сэтгүүлчийн жилийн татвар 48 мянган төгрөг төлнө. Сард дөрвөн мянган төгрөгийн татвар төлдөг гэж ойлгож болно. Харин эвлэлийн Удирдах зөвлөлийн гишүүд жилд 500 мянган төгрөг, Бага хурлын гишүүд жилд 108 мянган төгрөгийн татвар төлдөг. Бүх гишүүдээс татвараа тогтмол авч чаддаггүй, мөн албаддаггүй.
Яг үнэндээ Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн гишүүдийн татварын орлого 2019 оны байдлаар нийт зардлын 15 хувиас хэтэрдэггүй юм. Зөвхөн урсгал зардалд л хүрдэг. Бид төрөөс ямар нэгэн татаас авдаггүй. Аливаа үйл ажиллагааг зохион байгуулахад санхүүгийн эх үүсвэр зайлшгүй шаарддаг. Бид мөнгө байхгүй гээд үйл ажиллагаагаа зогсоож болохгүй. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн халааснаас авч, бүгдийг зохицуулж байна даа. Үе, үеийн Ерөнхийлөгч ийм л хүнд ачааг үүрч ирсэн байдаг. Бид ямар нэгэн байгууллагатай хамтарч ажиллаж болохгүй. Санхүүгийн тал дээр гэрээ хэлэлцээр хийдэггүй. Харин сэтгүүлчдийн мэдлэг, уран чадварыг дээшлүүлэхийн тулд сургалт, зөвлөгөөнийг бол зарим тохиолдолд тодорхой дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулдаг.
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэл бүх сэтгүүлчдээ хүрч ажиллаж чадаж байх юм уу?
-Сэтгүүлчид маань ямар нэгэн асуудал өөрт нь тулгарахад эвлэлдээ ханддаг байх хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй бол идэвхтэй ажиллаж байгаа 4700 гаруй сэтгүүлчдэд хүрч ажиллах боломжгүй. Бидэнд хандсан тохиолдолд нягталж, холбогдох хүмүүстэй нь холбож, хуулийн зөвлөгөө өгөх зэргээр анхаарч ажиллах бүрэн боломжтой.
-Ойрын хугацаанд хийхээр төлөвлөж байгаа ямар ажил байна вэ. Тухайлбал, энэ ондоо багтааж хийхээр төлөвлөсөн томоохон ямар ажил бий вэ?
-Энэ ондоо багтаж Монголын Сэтгүүлчдийн Нэгдсэн Эвлэлийнхээ салбар зөвлөлүүдийг өргөтгөнө. Мөн аравдугаар сарын 18-нд Хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбарын эрх зүйн орчны талаар нээлттэй хэлэлцүүлгийг зохион байгуулахаар ажиллаж байна. Ахмадын хороогоо байгуулахаар бэлтгэл ажлаа хангаж байна. Мөн энэ жил “Ган үзэг”-ээ зохион байгуулна. Өнгөрсөн оны “Ган үзэг” наадамд 60 гаруй байгууллагын 100 гаруй сэтгүүлч бүтээлээ ирүүлсэн. Эндээс шалгарсан хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчдээ нийт 99 сая төгрөг олгосон. Энэ шагналаа өнөө жил ч гэсэн олгохоор ажиллаж байна. Хамгийн гол нь, салбарынхаа нэр хүндийг өсгөх, салбарынхаа үнэлэмжийг өсгөхийн тулд л энэ бүх ажлыг хийж байна.
Үзэл бодол
Л.Оюун-Эрдэнэ: Монгол Улсад авлигын дагнасан шүүх зайлшгүй шаардлагатай гэж Ерөнхий сайдын хувьд үзэж байна
Монголд Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ УИХ-ын чуулганд үг хэллээ. Түүний үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна. Тэрбээр,
Улсын Их Хурлын дарга, эрхэм гишүүд ээ,
Манай Засгийн газар байгуулагдсан цагаасаа Монгол Улсын шилжилтийн хэмээх тодотголтой өнгөрсөн 30 жилийн нийгэм, эдийн засгийн явцад бүхэлд нь үнэлэлт дүгнэлт өгч, шинэ 30 жилийн эхлэлийг зөв тавих суурь реформын асуудалд үндсэн анхаарлаа хандуулсаар ирлээ.
Миний бие Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар хоёр жил гаруйн хугацаанд ажиллахдаа эхний жил хагасыг цар тахлыг даван туулахад, хоёрдахь жилийг бүхэлд нь авлигатай тэмцэхэд зориуллаа.
21 аймгаар ард иргэдтэйгээ нүүр тулан уулзаж, улс орны 30 жилийн дүгнэлт, өнөөдрийн нөхцөл байдал, ирээдүйн чиг хандлагын талаар илэн далангүй ярилцлаа.
Үг хэлсэн хүмүүсийн дундаж нас 60 байлаа. Нэг үгээр хэлбэл, 30 жилийн өмнө тэд 30 гаруй насны залуучууд байжээ.
30 жилийн тэртээ хүмүүнлэг иргэний ардчилсан нийгэм байгуулахаар хүсэл мөрөөдөлдөө хөтлөгдөн гарсан нэгэн үеийнхэн өнөөдөр улс төрчид, тэднийг тойрсон хэдхэн хүн баяжиж, эсрэгээрээ ард иргэдийн амьдрал уруудан доройтсонд бухимдаж байна.
Усны эх булингартай бол адаг булингартай гэдэг. Авлигын голомтыг таслахгүйгээр бид шинэ 30 жилийг цогцлоох боломжгүй гэдгийг тэд илэрхийлж байна.
Дунджаар 8-10 цаг үргэлжилсэн уулзалтын үеэр иргэд өмч хувьчлал, газрын наймаа, ашигт малтмалын лиценз олголт шударга бусаар хэдхэн хүний хүрээнд явагдсан нь нийгмийн тэгш бус байдлын суурь болж, өнөөдрийн бухимдал, эмх цэгцгүй, хуулийн өмнө эрх тэгш бус нийгмийн суурь шалтгаан болсон гэж дүгнэж байна.
Нийслэлийн утаа, түгжрэл, газрын наймаа, түүнийг тойрсон стандартгүй барилгажилт зэрэг өнөөдрийн тулгамдаж буй асуудал ч өөрсдөө баяжихын тулд ард иргэддээ үлдээсэн авлигачдын өв гэдгийг ч ард иргэд гүнзгий ойлгосон байна.
Авлигажсан тогтолцоо тэдний хүсэл мөрөөдлийг хулгайлсныг хэлж байна. Авлига ард иргэдийн шударгаар хөдөлмөр эрхлэх хүсэл эрмэлзлийг мохоож байна.
Гэвч иргэд өөрсдөдөө гэхээсээ үр хүүхдийнхээ амьдрах шинэ 30 жилд илүү санаа зовж байна.
Авлигын эсрэг тэмцлийн үр дүнд шинэ 30 жил бодитоор эхлээсэй хэмээн нийгмээрээ хүсэж байна.
Нэг үгээр хэлбэл, аалзны тор мэт сүлжилдсэн 30 жилийн авлигын цайзыг нураах ард түмний хүсэл эрмэлзэл үерийн ус мэт тал талаас цутгаж, усны түвшин өдөр өдрөөр дээшилсээр байна.
30 жилийн тогтолцоо гурав хүрэхгүй жилд бүтэн нурахгүй ч авлигыг үл тэвчих үзэл санаа бүрэлдэн бий болж, нийгмийн сэтгэлзүй болон төлөвшиж байгаад Ерөнхий сайдын хувьд сэтгэл хангалуун байна.
Өнгөрсөн хугацаанд авлигын олон асуудлыг Засгийн газар үе шаттай гаргаж тавьсан. Зарим хүмүүс нийгмийг бухимдуулж байна хэмээн надад шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Гэхдээ би зөв зүйл хийж байгаа гэдэгтээ итгэлтэй байна.
Идээг шахахгүй нууж аргацаасаар байвал нэг л өдөр буглаж, ардчилсан Монгол төрийн аминд хүрэх аюултай байсан.
Амжилтаасаа илүү алдаагаа ярьж, түүнийгээ засаж чаддаг нь нээлттэй ардчилсан нийгмийн амин чухал үнэт зүйл билээ.
Би энэхүү тэмцлийг эхэлж байхдаа “Авлигатай тэмцэнэ гэдэг бол бид журмын нөхөдтэйгээ, өөрсөдтэйгээ, нам харгалзахгүй тэмцэнэ гэсэн үг” гэж хэлж байсныг Та бүхэн санаж байгаа биз ээ.
Авлигын эсрэг тэмцэл адармаатай ч алхам алхмаар урагшилсаар өнөөдөр шүүхийн шатанд тулаад зогслоо.
Шүүхийн шатанд бүлэглэлийн гар хөлүүд авлигын асуудлыг хэрхэн гацаан удаашруулж байгааг ч, “сонгууль хүртэл тэсчихвэл Оюун-Эрдэнэ зайлчихна, тэгээд бүх зүйл сайхан болно” гэж хилийн чанадад оргон зайлсан “шувууд” маань томилсон шүүгч нартаа захиж байгааг ч мөн мэдэж байгаа. Гэхдээ үүнийг зөвхөн ордон дотор биш, олон нийт ч гярхай олж харсан байна.
Малчны хотонд гаанс нэрэн шинжих нүүдэлчин хөх өвгөдийн гярхай нүд, чонон мэдрэмж, хэрсүү зангаас Та бүхэн удаан бултаж чадахгүй гэдгийг хэлье.
Тэр мэдрэмжүүдийн нийлбэр нийгмийн нэхэл хатуу дүгнэлт болон төлөвшдөг юм шүү.
Энэ л мэдрэмжийг Санжаасүрэнгийн Зориг “Би Монгол хүний саруул ухаанд итгэдэг” гэж илэрхийлсэн биз ээ.
Чамлахаар чанга атга гэдэг шиг авлигын эсрэг тэмцэл үр өгөөжөө өгч эхэлж байна. Далд эдийн засаг ил болсоор эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэж байна.
“Өргүй бол баян, өвчингүй бол жаргал” гэж монголчууд бид ярьдаг. Эдийн засгийн эхний үр дүнг Засгийн газар удаан хуримтлагдсан гадаад өрийг төлөхөд зарцуулсан.
Өнгөрсөн хугацаанд “Мазаалай” бондын 500 сая ам.доллар, “Гэрэгэ” бондын 800 сая ам.доллар, “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам.долларын өрийг төллөө.
Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлийн эргэн төлөлт 1.5 их наяд хүрч, “Евро” бондын 500 сая ам.долларын өрийг саяхан, аравдугаар сарын 23-нд бүрэн төлж барагдуулсан.
Одоо арванхоёрдугаар сарын 25-нд “Самурай” бондын 30 тэрбум иень буюу 200 сая ам.долларын төлбөрийг төлснөөр Монгол Улс дампуурлын эрсдэлээс 12 жилийн дараа ийнхүү гарч байна.
Бондуудын төлбөрийн ард валютын нөөц дөрвөн тэрбум ам.доллар хэвээр байх тул хувийн хэвшлийнхэн санаа зовох шаардлагагүй. Мөн төлбөрийн тэнцэл эерэг хэвээр байх болно.
Улсынхаа нэрээр зээл авч, бүлэглэлийн зарчмаар хувааж, өөрсдөдөө зориулж өршөөлийн хууль баталсан хариуцлагагүй үйлдэл дахин давтагдах ёсгүй ээ!
Өрийн гинжин хэлхээнд хүлэгдэж, авлигын өргөст тороор баглагдсан эдийн засаг одоо л эрүүлжиж, амьсгал нь жигдэрч эхэлж байна.
Ерөнхий сайд Пунцагийн Жасрай гуай нэгэн цагт “Хонгилын үзүүрт гэрэл харагдаж байна” гэж хэлсэн шиг Монгол Улсын эдийн засагт 2012 оны үед байсан эдийн засгийн огцом өсөлт эргэн ирж байгааг олон судлаач хэлж байна.
Жил гаруйхны өмнө бид хил нээх тухай, улс дампуурахгүй байх тухай ярьдаг байсан бол өнөөдөр бид эдийн засгийн өсөлт өрхөд хэрхэн хүртээмжтэй байх тухай мэтгэлцдэг болжээ.
Мэдээж эмнэлэгт удаан хэвтсэн хүнийг шууд босгож, хүнд туухайтай дасгал хийлгэж болохгүй шиг эдийн засгийн өсөлт өрхийн түвшинд бүрэн мэдрэгдэхэд тодорхой хугацаа орно.
Өр тавьж улсаа дампууруулаад өнөөдөр өргүй Монгол гэж хэлбэрдэх, шударга ёс ярьчихаад авлигын бүлэглэлийн хоргодох байр болж, тэднээс санхүүжиж байгааг одоо ард иргэд ялгаж салгаж чадна.
Эдийн засгийн макро тэнцвэр бүс нутагт үнэлэгдэж, олон улсын нэр хүнд өсөж, хөрөнгө оруулагчид Монгол Улсыг дахин эергээр харж эхэлж байна.
Харин бид 2012 оны боломжийг алдсандаа нийгмээрээ дүгнэлт хийх учиртай.
Энэ л агуулгаар Үндсэн хуулийн өөрчлөлт, сонгуулийн холимог тогтолцоог сонгон авсан нь худал амлалт, хэт популизмаас Монгол Улсын хөгжлийн бодлого, эдийн засгийг хамгаалахыг хүссэн үйлдэл байсан гэдгийг дахин тэмдэглэж хэлэх нь зүйтэй.
Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд ээ,
Муу нуухаар сайн илчил гэдэг. Авлигатай хийх тэмцэл эрчимжиж, эдийн засгийн тоон үзүүлэлтүүд сэргэж байгаа ч, авлигачдад эцсийн хариуцлага тооцох ажил шүүхийн шатанд удааширч байгааг дахин онцолж байна.
Энэ байдлыг зөвхөн олон нийт ч биш, олон улсад ажиглаж, Монгол Улсын гадаад орчны зарим үнэлгээнд сөргөөр нөлөөлсөөр байна.
Шүүх засаглалыг бид авлигач шүүгчдээс нь, тэднийг томилсон бүлэглэлээс нь хамгаалж, хараат бус шүүх засаглалыг бүрдүүлэх, шударга шүүгчдийг дэмжихэд бүх нийтээрээ дэмжлэг үзүүлэх цаг болжээ.
Улсад 20 тэрбумын хохирол учруулсан авлигачийг 20 саяар торгоно гэдэг авлигын эсрэг шийтгэл үү, эсвэл авлига авах нь зөв шүү гэдэг урамшуулал уу?
Улс орноо дампуурлын ирмэгт аваачсан нөхдүүд шүүхийн гадна баяр тэмдэглэж байгаа нь хариуцлага тооцож байгаа хэлбэр үү эсвэл зээл аваад төлөхгүй ч байж болно гэдэг сэдэл үү?
Үзэл бодлоо илэрхийлсэн залууст төмөр нүүр харуулчихаад, авлигын хэрэгтнүүдийн даралт ихсэж, тулай нь сэдрэхэд улсаараа халаглаж, хүмүүнлэгийн байгууллага шиг эрхлүүлсээр байх уу?
Энгийн хэргүүд гурван сар дотор гурван шатны шүүхээр шийдэгдэж байхад, дуулиант авлигын хэргүүд анхны шатны шүүх дээр долоон жил гацаж байгааг хэрхэн тайлбарлах вэ?
Энэ мэт олон асуудалд ард түмэн эргэлзэж шударга ёсыг шаардаж байна. Ард түмнээс сонгогдож байгуулагдсан төлөөллийн төв байгууллага Парламент энэ асуудлыг ярихгүй бол өөр хаана ярих билээ.
Бид хэнийг ч хэлмэгдүүлдэггүй, хэнийг ч ял завшуулдаггүй, бас хэрэг албаар дарж цаг хождоггүй, бүлэглэлд үйлчилдэггүй, шударга, мэргэшсэн хараат бус шүүх засаглалыг төлөвшүүлэх учиртай.
Авлигын асуудал шүүхийн шатанд ийнхүү замхарсаар байвал, асуудал энэ хэвээр үргэлжилсээр байвал ард иргэдийн хилэн асаж, эрхзүйт төрд эрсдэл учрах нийгмийн бухимдал бодитоор хуралдан бий болсныг Ерөнхий сайдын хувьд Улсын Их Хурлын индэр дээрээс хариуцлагатайгаар илэрхийлье!
Шүүхийн зарим удирдлага Ерөнхий сайдыгаа огцруулах санал хураалт хийж, шүүхэд шүүмжлэлтэй хандсан бүхэнд бухимдан хилэгнэхийн оронд өөрөө өөрийгөө шинэчлэх цогц реформыг цаг алдалгүй эхлүүлж, олон улсын түвшинд ёсзүй, ур чадвар, хүний нөөцийн хувьд хүрээсэй гэж чин сэтгэлээсээ хүсэж байна.
Ард түмний төлөөлөх эрхийн илэрхийлэл болсон эрхэм гишүүд ээ,
Авлигын эсрэг ялын бодлогыг чангатгах Засгийн газрын эрхзүйн цогц реформыг дэмжсээр ирсэнд талархаж байна.
Өнгөрсөн хугацаанд:
· Авлига, албан тушаалын гэмт хэргийн ялын дээд хэмжээ 5-12 жил байсныг 12-20 жилийн хорих ял болгон нэмэгдүүлэх,
· Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээдэд аливаа төрлийн өршөөл, уучлал үзүүлэхгүй байх,
· Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт хялбаршуулсан журам үйлчлэхгүй байх,
· Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээд магадлангаар хугацаанаасаа өмнө суллагдахгүй байх,
· Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээдийн төрийн албанд ажиллах эрхийг нь бүх насаар хасах,
· Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээдийн бүх шатны сонгуульд өрсөлдөх эрхийг хасах,
· Улс төрчид, түүний эхнэр, нөхөр, хамтран амьдрагч, хүүхэд, хамаарал бүхий этгээдүүд нь төрөөс болон төрийн өмчит компани, төртэй хамтран хэрэгжүүлж буй олон улсын байгууллагуудын төсөл, хөтөлбөрөөс санхүүжих бүх төрлийн тендерт оролцохыг хориглох,
· Дээрх албан тушаалтнууд, тэдний хамаарал бүхий этгээдүүд төрөөс санхүүжих сургалтын тэтгэлэгт хамрагдахыг хориглох зэрэг авлигын гэмт хэргийн эсрэг хуулийн өөрчлөлтүүдийг баталжээ.
Хаврын чуулганыг “Авлигын эсрэг” хэмээн тодотгож, дэмжиж ажилласан Улсын Их Хурлын дарга Гомбожавын Занданшатар Танд болон Улсын Их Хурлын гишүүд, парламентад суудалтай улс төрийн намын удирдлагууд Та бүхэнд гүн талархал илэрхийлье.
Энэхүү эрхзүйн цогц шинэчлэл цоо шинэ улс төрийн соёлыг төлөвшүүлэх эхлэл цэг болж чадна гэдэгт итгэл төгс байна.
Монгол Улсын Засгийн газраас өнөөдөр авлигын эсрэг тэмцлийн хүрээнд Шүүх байгуулах тухай хуулийг өргөн барьж байна.
Энэ хууль хараат бус шударга шүүхийг бүрдүүлэх нийгмийн мэтгэлцээний эхлэл байгаасай хэмээн хүсэж байна.
Энэ мэтгэлцээн гэм бурууг шүүх биш, харин шүүх байгууллагыг институтийн хувьд төгөлдөржүүлэн бэхжүүлэхэд чиглэгдвэл хүний эрх, авлигын тэмцэл зэрэг олон асуудалд чухал билээ.
2021 оны зургадугаар сард Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Ерөнхий Ассамблейн чуулганаар Авлигын эсрэг тунхаглал гаргасан байдаг.
Тус тунхаглалаар мөнгө завших, мөнгө угаах, шударга ёсыг тогтооход саад учруулах тохиолдолд эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцох амлалтаа хэрэгжүүлэхийн тулд холбогдох хууль тогтоомж, дүрэм журамдаа өөрчлөлт оруулах, авлигаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх нэмэлт арга хэмжээ авахыг улс орнуудад уриалсан билээ.
Мөн системийн авлига, хил дамнасан мөнгө угаалт зэрэг гэмт хэрэгт олон улсын байгууллагууд цогц байдлаар хамтран ажиллах, мөрдөн шалгах, хууль сахиулах, шүүн таслах бүх түвшний байгууллагын мэргэшсэн байдлыг сайжруулах асуудлыг хөндөн хэлэлцсэн байдаг.
Улс орон бүрийн эдийн засгийн бүтэц, түүнээс улбаалсан авлигын асуудал өөр өөрийн онцлогтой бөгөөд мэргэшсэн бүтэц, чадварлаг хүний нөөцийг шаарддаг.
Хар тамхи дагасан авлигын сүлжээ зарим газар эрхзүйт төрөөсөө хүчтэй болж, дотооддоо хэрэг шийдвэрлэх боломжгүй болж, олон улсын эрхзүйн түвшинд өөр улсад хэрэгтэн шилжүүлсэн тохиолдлууд ч олон бий.
Зэвсэглэл тойрсон лобби бүлгүүд, үндэстэн дамнасан улс төрчдийн бүлэглэлүүдийн өмнө олон улсын байгууллагууд тэр чигтээ хүч дутаж байсан ч түүх бий.
Авлига гэдэг өөрөө хамгийн эрх мэдэлтэй, хамгийн нөлөө бүхий бүтцийг тойрч ургадаг ургамал.
Манай улсын экспортын 93 хувь нь уул уурхай, нийт хүн амын талаас илүү нь нийслэлд амьдардаг. Энэ нь манай авлигын голомт уул уурхай, нийслэлийн газрыг дагаж цэцэглэсэн гэсэн үг.
Системийн авлигын улс төр болон эдийн засгийн бүлэглэл, олон улс дамнасан сүлжээний өмнө жирийн шүүгчид маань хүчин мөхөсдөж байхыг үгүйсгэхгүй ээ.
Монгол төр энэ дархлааг хамгаалах эрхзүйн орчин, тогтолцоог бүрдүүлэх учиртай.
Тийм ч учраас Монгол Улсад авлигын дагнасан шүүх байгуулах нь зайлшгүй шаардлагатай хэмээн Ерөнхий сайдын хувьд үзэж байна.
Зөвхөн шүүх засаглал ч биш, Авлигатай тэмцэх газар, Тагнуулын Ерөнхий Газар, Цагдаагийн Ерөнхий газар, Улсын Ерөнхий Прокурорын Газар зэрэг авлигын гэмт хэрэгтэй тэмцэх чиг үүрэг бүхий байгууллагын ажилтнуудыг олон улсын түвшинд сургаж дадлагажуулах, мэргэшсэн экспертүүдтэй олон улсын эрхзүйн хүрээнд хамтран ажиллах, авлигын эсрэг шударгаар ажилласан төрийн албан хаагчдын нийгмийн болон насан туршийн аюулгүй байдлын баталгааг бүрдүүлэх шаардлагатай байна.
Улс орон бүхэн өөр өөрийн тулгамдсан асуудлаар дагнасан шүүх байгуулдаг нь нийтлэг жишиг. Олон улсын байгууллагуудын дэмжлэгтэйгээр дэлхийн 27 улс Авлигын дагнасан шүүхтэй байна.
Авлига бидний тулгамдсан асуудал мөн л бол нэрэлхэлгүй тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлэдэг байх учиртай.
Энэ нь шүүхэд итгэж буй итгэл бөгөөд авлигын эсрэг мэргэшсэн бүтцийг өөрсдөө бүрдүүлэх боломж бөгөөд дээд шүүхэд өгч буй эрх мэдэл биш хариуцлага хэмээн хүлээж авна гэдэгт итгэж байна.
Мөн Шүүх засаглалын цалин хангамжийн асуудлыг Улсын Их Хурлын аль нэг Байнгын Хороо шийддэг байж болохгүй гэсэн байр суурьтай байна. Харин итгэлцүүрийн дагуу засаглалууд өөрсдөө шийдвэрлэдэг байх нь олон улсын жишиг юм.
Шүүгчидтэй аль нэг улс төрч, бизнесийн нөлөө бүхий хүмүүс протоколгүй, албан бусаар уулзахыг ч хуульчлан зохицуулах ч шаардлагатай байна.
Шүүх, Хууль тогтоох, Гүйцэтгэх засаглал байршлын хувьд салангид байх, Дээд шүүхийн байрыг Шударга ёсны ордон хэмээн нэрлэх зэрэг ёс зүйн болон хэм хэмжээний олон асуудлыг бид нээлттэй ярилцах цаг болжээ.
Ерөнхий сайдын хувьд шударга ёсны зарчмын байр суурийг илэрхийлж байгаа болохоос аль ч шатны, ямар ч шүүгчтэй тухайлсан асуудлын талаар ярилцаж байгаагүй, цаашид ч тийм үйлдэл гаргахгүй гэдгээ хариуцлагатайгаар илэрхийлье!
Энэ хуулийг хэлэлцэх явцад шүүн таслах үйл ажиллагаа явуулах өрөө тасалгаа, цахимжилт, сургалт судалгаа, хүний нөөцийн асуудлыг олон улсын түвшинд хүргэх зэрэг цогц асуудлыг тогтоолд тусгах нь зүйтэй гэж үзэж байна.
Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд ээ,
Нүүрсний хэргүүд шүүхэд шилжсэн. Шинээр илэрсэн нөхцөл байдлуудтай уялдуулж, нүүрсний сонсголын хэлэлцүүлэг ирэх долоо хоногт эрчимжнэ. “Шударга ёсны хуулийн илд байна” хэмээн амласан Хууль зүй, дотоод хэргийн шинэ сайд Б.Энхбаяр Таны анхны томоохон ажил ийнхүү эхэлж байна.
Танд болон түр хорооны гишүүдэд амжилт хүсье. Иргэдийн мэдэх эрхийг хангаж, цаашид алдаа гаргахгүйн тулд эрхзүйн, тогтолцооны шийдэл гаргах нь туйлын чухал юм.
Олон жил дуншин гацсан дуулиант хэргүүд ийнхүү шүүхийн шатанд шилжлээ. Өнөөдөр өргөн барьж буй энэхүү хуулийн өөрчлөлт улс төрд томоохон донсолгоо үүсгэж, олон талын шүүмжлэлтэй тулахыг үгүйсгэхгүй ээ.
Системийн авлигын эсрэг тэмцэл аль ч улсад улс төрчдийн чин эрмэлзэл, эр зориг, иргэдийн дэмжлэг, хууль сахиулах болон шүүх засаглалын чадвараас ихээхэн хамаардаг.
Монголд шударга ёсны тэмцэл машинаар бол хүнд араандаа залгаж, усаа халаан уухилсаар уулын оройд нэлээд ойртлоо. Оргил өөд дөхөх тусам замын бартаа нэмэгдэж, хад чулуу ихсэх нь ойлгомжтой. Давж ард нь гарах уу эсвэл уулын бэлд хүч алдан унах уу гэдэг сонголтын өмнө бид удахгүй тулж ирнэ.
Хэрэв “машин” буцаж онхолдвол авлигын эсрэг тэмцэл энэ түвшинд эргэж иртэл нэлээдгүй урт хугацааг туулах байх, магадгүй хэзээ ч эргэж ирэхгүй ч байж мэднэ.
Авлигын гинжээ тасалж чадалгүй, популизмдаа идэгдэж, гадаад өрийн гинжин хэлхээний чөтгөрийн тойрогт 50, 100, 150 жил болсон, одоо ч байгаа дэлхийн олон улсын жишээг бид мэднэ.
Улс орон урагшлан хөгжих, уруудан доройтох нь гагцхүү авлигыг ялж, жам ёсны эрүүл эдийн засгийн тогтолцоог бүрдүүлж чадсан эсэхээс л хамаардаг.
Авлигын далайдаа хэдэн үеэрээ, хэдэн зуун жилээр дарлуулан амьдарч буй олон улсын харамсалтай жишээг бид үр хүүхдийнхээ төлөө давтаж болохгүй. Тиймээс бид өрөвдөж болохгүй, өршөөж болохгүй, бууж өгч болохгүй.
Өнөөдөр авлигатай хатуу тэмцэх нь Монголын ирээдүйн төлөө хайр юм.
Энэ цаг үеийн эрхэм түшээд ээ,
Шинэ үеийн удирдагч нартаа хөгжлийн төлөө ажиллах илүү боломжийг үлдээхийн төлөө өнөөдөр эс үйлдэл хийхгүй байхыг уриалж байна.
Тэтгэвэрт гараад ард түмнийхээ дунд инээмсэглэн алхах эрх чөлөөний төлөө өнөөдөр Та бид хамтдаа авлигыг ялах ёстой.
Улс төрчид та бүхнийг үнэн байхыг би уриалж байна. Телевизийн камерын өмнө нэг өөр, хөшигний ард бас өөр биш. Дотоод итгэл үнэмшилдээ чин сэтгэлээсээ авлигын эсрэг тэмцэлд нэгдээсэй гэж хүсэж байна. Энэ цаг үеийн бидний эрхэм үүрэг энэ билээ.
Баярлалаа гэлээ.
Үзэл бодол
В.Батсайхан: Гал түймэртэй тэмцэх байгууллагад ашиглаж байсан бүх төрлийн автомашины загвар надад бий
Нэгэн аав, охины хамт нуурын эрэг дээр очжээ. Аав нь охиндоо хандан “яваад нуурын ус дулаан байна уу, хүйтэн байна уу үзээд ир” гэж гэнэ. Охин усанд хөлөө бага зэрэг дүрж үзээд, аав дээрээ гүйн ирж “Хүйтэн байна” гэхэд, аав нь охиноо тэвэрч аваад нуур руу шидчихэж. Охин гайхсан хэдий ч усанд дасах үед нуур тийм ч хүйтэн санагдсангүй. Тэр үед аав нь охиноосоо ”Нуур ямар байна” хэмээн дахин асуужээ. Охин хариуд нь “Гоё байна” гэв. Харин аав, охиндоо хандан “ямар нэг юмыг мэдрэхийг хүсвэл бүхэл бие, сэтгэлээрээ тэр зүйлдээ орж бай” гэж захижээ.
Дээрх бяцхан түүхд өгүүлсэн шиг бүхий л зүрх сэтгэлээ хоббидоо зориулсан нэгэн эрхмийг “Онцгой мэдээ” сонины “Хобби” булан онцолж байна. Энэ бол ОБЕГ-ын Эрсдэлийн удирдлагын газрын тасгийн дарга, дэд хурандаа В.Батсайхан. Тэрбээр хуучнаар ЗХУ-д үйлдвэрлэж Монгол Улсын бүтээн байгуулалтад ашиглаж ирсэн 100 гаруй автомашины 1:43 масштаб хэмжээтэй моделийн цуглуулгатай.
-Яагаад машины модель цуглуулах болсон бэ. Хамгийн анхных ямар загвар байв?
-Миний аав жолооч, мэдээ орсон цагаасаа ЗИЛ-130 машины кабинд явдаг байлаа. Анх, олон жилийн өмнө дөө аавынхаа барьж байсан машинуудаар цуглуулгаа эхэлсэн. Харин гал унтраах машины цуглуулгыг 2010 оноос эхэлсэн. Манай гал түймэртэй тэмцэх байгууллагад ашиглаж байсан бүх төрлийн автомашины загвар надад бий. Цуглуулгаа тоолдоггүй, бараг 200 дөхсөн байх. Монголд, зөвхөн надад байдаг цор ганц загвар нэг хоёр ширхэг байгаа.
–Цэргийн түүхийн музейд цуглуулгаараа үзэсгэлэн гаргасан гэсэн. Хүмүүс хэрхэн хүлээж авсан бэ?
–2022 оны гуравдугаар сард үзэсгэлэн гаргасан. Тэр үед би өөрөө эзгүй, Өмнөговь аймгийн Гашуунсухайт боомт дахь Шуурхай штабт томилолтоор ажиллаж таарсан юм. Тиймээс нэг найздаа тоолж хүлээлгэж өгөөд явсан. Хүмүүс их сонирхсон гэсэн.
–Ийм төрлийн цуглуулгатай өөр хүн мэддэг үү.
-Олон байдаг байх аа. Сүүлийн үед хүмүүс аавынхаа барьж байсан машины моделийг их хийлгэдэг болжээ. Гэхдээ хүүхдийн тоглоомтой холихгүйгээр цуглуулдаг гэхээр тоо нь цөөрч магадгүй. Моделийг яг өмнө нь ашиглаж байснаар нь тоноглох чиглэлийн хөгжүүлэлтийг өөрийн урлантай Ү.Одонбаяр ах түлхүү хийж байгаа.
-Цуглуулгаа хадгалж, хамгаалахад бэрхшээл тохиолдох уу. Тухайлбал, зочилж ирсэн бага насны хүүхэд нэхэх зэргээр.
-Нарны хурц гэрэл тусахаас хамгаалах, тоос шороог нь арчих гээд ажил мундахгүй. Ер нь манайхан хүүхдүүдээ багаас нь хүний юманд зөвшөөрөлгүй ойртохгүй, ядаж музей үзэхдээ үзмэрт нь гар хүрэхгүй байх наад захын соёл, хүмүүжилд сургах хэрэгтэй. Миний цуглуулгын ирж үзсэн хүүхдүүд гэртээ хариад тоглоомуудаа угааж цэвэрлэн, өрж тавьдаг болдог л гэсэн.
-Хамгийн дурсамжтай олдсон нь аль вэ. Муудсан зэвэрсэн хаягдсан модель олж засаж шинэчилж авсан гэх мэт?
-Байлгүй яах вэ. Хямдхан худалдаж аваад урландаа будаж тоноглоод нөгөө хүндээ буцаад харуулахаар танихгүй байх жишээтэй.
-Танд өөр төрлийн цуглуулга байдаг уу?
–Ном. Онцгой байдлын салбарт ажилладаг эрдэмтний хувьд дотоодод 20, гадаадад 23 илтгэл, өгүүлэл бичиж хэвлүүлсэн байна. Мөн 2021 оноос “Уур амьсгалын өөрчлөлт тарваган тахлын байгалийн голомтын биологийн төрөл зүйл, хөдлөл зүй, хүн амын зарим эрсдэлт хүчин зүйлд үзүүлэх нөлөө” суурь судалгааны ажлын удирдагчаар ажиллаж байна.
–Таны хоббиг хамгийн их дэмждэг хэн байдаг вэ
-Мэдээж гэр бүлийнхэн. Гадаад явахдаа авчирч өгдөг найз нөхөд гээд дэмждэг хүмүүс олон.
Эх сурвалж: ОБЕГ
Үзэл бодол
Монгол Улсын Хөгжлийн Банк “Тогтвортой Хөгжлийн Бодлого” баталлаа
Сэтгэгдэл