Үрчийсэн жижигхэн улаан нүүртэй, нүд ам нь хаана байгаа нь үл анзаарагдам нярай охиныг тэр удаан харав. Яагаад ч юм нүдээ нээж хараасай гэж өөрийн эрхгүй хүсэж байлаа. Өлгийг нь задлаж, өөрийнх нь эрхий хуруутай чацуу гарыг нь атгаж үзэв. Дөнгөж төрсөн нялх охин амаа ангалзуулан, толгойгоо хоёр тийшээ савчиж, хэл нь булталзан, төрөлхийн рефлексээрээ хөхөө хайн, толгойгоо савчина. “Сайн явж ирэв үү? Та” хэмээн зөөлөн дуугарах бүсгүй түүнийг шуналтайгаар харж нүдэнд нь үл итгэх байдал тодорсон ч, сэтгэлд нь горьдлого найдвар төрсөөр байгааг нууж чадахгүй байлаа. Арчаагүй жижигхэн, амь нь хаана байна гэмээр дорой тэр амьтан өөрийнх нь ээж гэж гэдэгт тэр итгэж чадахгүй, тэгсэн хэрнээ далдын нэг аргамжаагаар холбогдсон юм шиг холдож чадахгүй байгаагаа бүсгүй анзаарав.

Гурван жилийн өмнө тэр ээжээсээ хагацсан. Хамгийн хайртай хүнээ алдахад л хамгийн гашуун нулимасны амтыг хүн мэдэрдэг юм байна гэдгийг тэр үед л зүрх сэтгэлээрээ мэдэрсэн. Ээждээ тунирхаж, эрхлэж ядаж, зөндөө их уйлж байсан ч хагацлын нулимс, уй гуниг гэдэг хэтэрхий гашуун, бас хэтэрхий хатууг тэр өөрийн биеэр туулж гарсан. Бас гурван жилийн өмнө тэр санахын зовлонг өөрийн биеэр амссан. Хэзээ ч эргэж үл ирэх хүнийг үгүйлэн санаж, үнсүүлж зүүдлэн, бэтгэртлээ хүлээж, бодолдоо амьд байгаа гэж төсөөлөхийг хүссэн.

Харин өнөөдөр түүний амьдралыг гараараа босгосон ачтан, түүний биеийг цусаараа, ясаараа бүрдүүлсэн тэр хүн, хамгийн гол нь хэзээ ч зовлонгийн өмнө бууж өгч байгаагүй шаргуу, дайчин, зоргоороо омголон, эрх дураараа бардам, дайчин хэрнээ эмзэг зөөлхөн сэтгэлтэй тэр хүн жижигхэн өлгийд мээм хайн ангалзаж байна гэдэгт бүсгүй итгэх гэсэн боловч нэг л болсонгүй.

Гэвч “Ээж чинь эргэж төрнө. Хамгийн бага охин дүүд чинь эргэж ирнэ” гэсэн үг бүсгүйн сэтгэлийг чангааж, улаан нялзрай охиныг тэр удаан харав. Жижигхэн шантгар хамар, шөмбөгөр эрүүг нь харах тусам ээжтэй нь улам адилхан харагдахад тэр нүдээ анилаа. Хөхөө хайн сарвалзах бяцхан охины гар бүсгүйн хурууг барьж, өөр рүүгээ татах шиг болоход түүний сэтгэлд хурж байсан эргэлзээ ор мөргүй хийсэн арилж, бүсгүй нярай охиныг гар дээрээ өргөн хацар дээр нь зөөлхөн үнслээ.

“Тиймээ. Тэр эргээд ирж, намайг таньж байна. Эргэлзэж, тээнэгэлзэж байгааг минь мэдээд миний гараас барин өөр рүүгээ татаж байна” гэсэн бодол бүсгүйн тархинд харваж, тэр нярай охиныг хайрлаж, өрөвдсөндөө, бас түүнийг хүлээж байснаа мэдэрхэд нулимс нүдийг нь бүрхээд ирэв. Эрхийн чинээхэн нялх жаахан охиныг хараад "Ээж минь эргээд иржээ" хэмээн бодох тусам сэтгэлд нь шивэрч байсан гунигийн манан сарниж байгааг тэр мэдэрч байлаа.
Хөөрхий хүмүүний амьдрал цааш үргэлжилнэ. Үл тасрах гурван цагийн хэлхээнд хүмүүний горьдлого найдвар хэзээ ч үл тасарна. Намайг нулимстай үдэх охидууд минь, хэн нэгнийг баяр хөөр болон угтаж авна.

Хайр хэзээ ч үл тасарна.

“Хөх эгшиг” өгүүллэгийн номоос...

Уншигч та бүхэнд бусад улс орнуудын зэвсэгт хүчин, хүндэт харуулуудын тухай мэдээллийг цувралаар хүргэж байна. Энэ удаад дэлхийн католик шашны төв болсон Ватикан улсын талаар товчхон мэдээлэл бэлтгэлээ.

Ватикан Улс нь Итали Улсын нийслэл Ром хотын дотор бие даан орших тусгаар тогтносон хаант засаглал бүхий хот улс юм. Дэлхий дээрх хамгийн жижигхэн, цөөн хүн амтай улсын нийт хүн ам нь 859 орчим. Тус улс нь 1929 онд Латераны гэрээ ёсоор тусгаар тогтнолоо зарласнаас хойш Ромын Католик сүмийнхэн удирдаж иржээ.

Ромын Пап нь 756 оноос 1860 он хүртэл төв Италийг захирдаг байсан бөгөөд 1860 онд газар нутгийн ихэнхийг Италийн вант улс хураан аваад, Ром хотын төвд үлдсэн байсан газар нутаг нь ч 1870 онд үгүй болсон байсан нь 1929 онд сэргэсэн гэж хэлж болно. Төрийн тэргүүн нь Ромын пап.

Ватикан хот улс 44030 км/кв газар нутагтай. 1859 онд байгуулагдаж 1871 оны тавдугаар сарын 13-ны өдөр тусгаар тогтнолоо олж 1929 оны хоёрдугаар сарын 11-ний өдөр Холи Сеегийн удирдлага дор хаант засаглалтай болсон.

Тус улсын арми ердөө 110 хүнтэй гэдэг яриа гардаг ч улс орны дотоод нууц гэдэг утгаар нарийн тодорхой мэдээлэл байдаггүй. Швейцарын гвардийн торгон цэргээс бүрддэг энэ зэвсэгт хүчин Католик шашны тэргүүн Ромын хамбын өргөөг 500 жил хамгаалж байгаа түүхтэй.

Дайн самуун дэгдээж байсан 1503-1513 оны үед Ромын пап Юлий II тэр цагт хамгийн шилдэг цэргүүд бүхий Швейцарын армиас өөрийгөө хамгаалуулах зорилгоор 150 цэргийг ахмад Каспар фон Зилененээр удирдуулан авсан гэдэг.

Өдгөө тус улсын цэргүүдэд 174 см-ээс өндөртэй, 19-30 настай, католик шашинтан байх шаардлага тавьдаг. Тэд 2-20 жил алба хааж болно. Бас сахал тавихгүй, үсээ урт ургуулахгүй байх ёстой байдаг байна.

Ардчиллын салхиар тээгдэж ирсэн зүйлсийн нэг билльярд хэмээх тоглоомыг Монголчууд 1920-оод онд шимтэн тоглож байсан гэвэл та итгэх үү?

Тэгвэл ардын хувьсгалын дараахан буюу 1921-1923 онд хүрээнийхэн билльярдад донтож, сүүлдээ бүр мөрийтэй тоглон үймээн дэгдээх болсонд аргаа барсан Ардын Засгийн газар билльярд тоглохыг хатуу хориглосон хууль цаазын бичиг хүртэл гаргаж байжээ. Энэхүү цаазын бичгийг эсэргүүцэн, билльярд тоглох эрхийг дахин сэргээж өгөхийг хүссэн хэсэг ардын өргөх бичиг эдүгээ Улсын төв архивт хадгалагдаж байна.

Тус өргөх бичиг нь 1924 онд бичигдсэн бөгөөд түүнд дурдсан нь: “Эдүгээ Нийслэл Хүрээний газар бүхий зочид буух газар бэлтгэсэн билльярд хэмээх бөмбөгөн наадмыг цагдан сэргийлэх газраас мөрийтэй наадам хэмээн энэ өнгөрсөн аргын арван хоёр сард зогсоосон байнам. Энэхүү бөмбөг харвах наадам бусад хонжих, хохируулах наадам лугаа огт адил бус харин хүн төрөлхтөний бие махбодийн тамир хүчнийг сайжруулах зэргийн тустай наадам хэмээн олон улсад үл цаазлагдсан наадам болох учрыг сонсгохоос гадна хэрвээ энэхүү наадмыг хувиар цаазлан зогсоох аваас өчүүхэн бид бүгд алба, амины аж явдал гүйцэтгэсэний дараа завсар уйтгар сэргээх газаргүй болох учрыг гаргаж Ардын Засгийн газрын Ерөнхий сайд танаа өргөн мэдүүлээд, байдал учрыг байцаан толилж, хэл мэдүүлсэн зүйлийг ёсоор болгон өршөөхийг гуйж үүний тул өргөв. Нэгэн мянга есөн зуун хорин дөрөвдүгээр оны январь сарын таван” гэжээ.

Үүнээс үзэхэд билльярд хэмээх спорт нь Монголчуудын хувьд шинээр орж ирсэн спортын нэг төрөл бус харин ч манай ард түмний эл спортын талаарх төсөөлөл багаар бодоход 80-аад жилийн өмнөөс эхтэй ажээ. Мөн уг бичгийн төгсгөл дэх огноо бичсэн байдал нь Монгол албан бичгийн огнооны төлөвшилтийн талаарх сонин баримт юм.