Улстөр нийгэм
Ипотекийн зээлийн найман хувийн хүүг бууруулахад хөрөнгө оруулагчидтайгаа зөвшилцөх хэрэгтэй
Нүүдэлчин ард түмэн нийлж суугаад суурин амьдралд суралцах замнал 100 гаруй жилийн түүхтэй байдгаас төвлөрсөн халаалт тог цахилгаантай нийтийн болон амины орон сууцанд амьдарч эхэлсэн нь түүнээс ч богино хугацаатай. Зүлгэн дээр гэрээ бариад зүгээр нэг амьдрах гэдэг ойлголт гэр хорооллын төвлөрөл, хотын хүн ам, өрхийн тоо огцом нэмэгдсэн цагаас бүтэхгүй болох нь ойлгомжтой болсон. Хүн амыг орон сууцжуулах нь орчин цагт улс орны хөгжил, амьдралын чанарын чухал үзүүлэлт болж, үе үеийн засгийн газрууд, бодлого боловсруулагчдын толгойны өвчин болж, янз бүрийн арга хэмжээ санал санаачлага гаргаж ирсэн байдаг. Тухайлбал 2004 онд Засгийн газраас 40.000 айлын орон сууцны хөтөлбөрийг зарлаж байсан хэдий ч тухайн үед орон сууцны санхүүжилтын буюу ипотекийн зээл төдийлөн олдоц багатай, жилийн 15-20 хувь хүүтэй, хугацаа богино буюу ойролцоогоор 15 хүртэл жил байжээ. Учир нь тухайн үеийн арилжааны банкууд өөрийн эх үүсвэрээр буюу богино хугацаат хадгаламжаар урт хугацаат орон сууцны зээлийг санхүүжүүлэх боломж муутай байсан гэдэг.
Тэгвэл 2013 онд тухайн үеийн Засгийн газар Монголбанктай хамтран орон сууцны хөнгөлттэй хүүтэй ипотекийн зээл буюу найман хувийн хүүтэй хөтөлбөрийн зээлийг эхэлж байжээ. Магадгүй олон тооны жижиг том оролдлогоос одоогийн ипотекийн зээлийн хөтөлбөр хамгийн урт хугацаанд оршин тогтнож, хамгийн олон иргэд зээл хүртэж, орон байртай болсон үр дүнтэй хөтөлбөр болсон гэж хэлж болохоор байна. Албаны мэдээллээр 2013 оноос одоо хүртэл нийт 100.000 гаруй иргэн орон сууцны ипотекийн зээлд хамрагдсан гэсэн тоо байна. Энэ нь иргэдийн хувьд өөрийн эзэмшлийн үл хөдлөх хөрөнгөтэй болох санхүүгийн сайхан нөхцлийг бүрдүүлж өгсөн нь харагдаж байна. Гэвч сайны хажуугаар саар гэдгээр олон өрхийг байр орон сууцтай болгосон энэхүү хөтөлбөрийн тухай янз бүрийн мэдээлэл гарах болсон. Цар тахлын жилүүдэд ипотекийн зээлийн төлөлтийг хоёр жил хагас хугацаанд хойшлуулсан бол шинэ оноос зээлээ төлж эхэлж байна.
Үүнтэй зэрэгцэн ипотекийн зээлтэй иргэдийн зүгээс найман хувийн хүүг зургаан хувь болгож тэгшитгэх саналыг гаргах боллоо. Энэ асуудалд албаны хүмүүсийн өгсөн тайлбар мэдээллийг шүүж үзлээ. Одоо хэрэгжиж буй орон сууцны хөнгөлөлттэй хүүтэй ипотекийн зээлийн хөтөлбөрийн загварын дагуу эхлээд иргэн зээлийн шаардлага хангаад арилжааны банк болон төв банкны хамтарсан эх үүсвэрээр зээлээ авдаг байна. 2013 оноос хойш Монголбанкнаас зээлийн эх үүсвэрийн 60, 80 гэх мэт хувийг харин арилжааны банкууд зах зээлээс татсан богино хугацаатай, өндөр хүүтэй эх үүсвэрээсээ 40, 20 гэх мэт хувийг гаргаж иржээ. Зээл олгосны дараа ойролцоогоор хоёр жилийн хугацаанд багтаан тухай ипотекийн зээлүүдийг орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч зах зээл дээр бонд болгон арилжаалж хугацааг нь уртасгадаг юм байна. Улмаар тухайн ипотекийн орон сууцны зээлүүд арилжааны банкны балансаас хасагддаг гэсэн үг. Энэ схемийн дагуу явсаар 2017 оноос ипотекийн зээлийн эргэн төлөлтөөр шинэ зээл гардаг өөрөө эргэлддэг буюу энэхүү систем тогтвортой ажиллах нөхцлийг бүрдүүлж эхэлсэн байна. Найман хувийг зургаан хувь болгон буулгах боломжгүй бол биш гэжээ. Ингэхдээ өнгөрсөн хугацаанд олгосон найман хувийн зээл нь хоёрдогч зах зээлд арилжаалагдсан буюу урт хугацаат 20-30 жилийн бонд хэлбэрт орсон байгаа. Энэ нь тухайн үед мөрдөгдөж байсан хууль, журмын дагуу хөрөнгө оруулагчид ирээдүйд олох орлого, эрсдэлээ тооцоолж худалдан авсан санхүүгийн бүтээгдэхүүн юм байна. Өөрөөр хэлбэл хоёр тал харилцан тохиролцож гэрээгээр зохицуулагдсан харилцаанд төр засгийн зүгээс шууд оролцож нөлөөлөх боломжгүй харагдаж байна. Энэ нь засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлийн хөтөлбөрийг дэмжиж оролцож байгаа дотоодын хөрөнгө оруулагчдад төр нүүрээ буруулж байгаа хэлбэр болох нь ээ. Ингэснээр урт хугацаат бага хүүтэй орон сууцны хөнгөлөлттэй зээлийг бондыг худалдаж авах дотоодын хөрөнгө оруулагчдын итгэл алдарч, дараагийн бондуудыг санхүүжүүлэхээс татгалзан орон сууцны хөнгөлөлттэй зээлийн хөтөлбөр зогсох санхүүжилт буурах хүртэл эрсдэлтэй гэж зарим эдийн засагчид онцолсон байна. Харин ирээдүйд олох хүүгийн зөрүүний орлого буюу зардал 300 гаруй тэрбум төгрөгийг хэн хэрхэн хариуцах талаар бонд эзэмшигчидтэй уулзаж зөвшилцөлд хүрснээр тухайн асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой гэжээ. Хэрэв тухайн зардлыг төр хариуцахаар бол жил бүрийн улсын төсөвт тодорхой зардал төсөвлөж, оруулах шаардлага үүснэ. Эсрэгээрээ дотоодын хөрөнгө оруулагч хувийн хэвшил хариуцах бол төрийн зүгээс ямар дэмжлэг үзүүлж болох талаар бодитой санал тусгагдана.
Ипотекийн найман хувийн зээлийг зургаан хувь болгосноор өөр төрлийн эрсдэл үүсэх магадлалтай. Хүүгийн зөрүү төлбөр иргэдийн халаасанд үлдэх бөгөөд тэр хэмжээгээр худалдан авалт нэмэгдэж үнийн өсөлт, инфляцийг хөөрөгдөх эрсдэлтэй. Энэ нь нэг халаасанд нь хийгээд нөгөө халааснаас нь авах буюу нийт иргэдэд илүү хохиролтой зүйл болохыг үгүйсгэхгүй. Ипотекийн зээлийн хүүг нийтэд нь зургаан хувь болгох асуудлыг олон талаас нь дэнслэх бодох шаардлагатай юм байна. Ялангуяа энэ хөтөлбөрт оролцож ирсэн дотоодын бонд эзэмшигчдтэй хэлэлцэн зөвшилцөх, тэдний итгэлийг алдахгүй байх дээр бодитой ажил хийх шаардлагатай нь харагдаж байна.
Улстөр нийгэм
Цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын өдрийг тэмдэглэх өндөр түвшний уулзалтад оролцов
НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 78 дугаар чуулганы Ерөнхий санал шүүмжлэлийн үеэр Нью-Йорк хотноо есдүгээр сарын 26-ны өдөр болсон Цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын өдрийг тэмдэглэх өндөр түвшний уулзалтад Монгол Улсаас НҮБ-ын дэргэд суугаа Элчин сайд, Байнгын төлөөлөгч В.Энхболд оролцож, үг хэлэв.
Тэрээр хэлсэн үгэндээ Монгол Улсын цөмийн зэвсэггүй статус нь зэвсэг хураах, үл дэлгэрүүлэх, цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын хүч чармайлтад оруулж буй чухал хувь нэмэр болж байгааг онцолж, цөмийн зэвсэггүй бүсийг байгуулах нь цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах хамгийн үр дүнтэй арга зам болохыг цохон тэмдэглэв.
Энэ удаагийн өндөр түвшний уулзалтад НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерреш, НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 78 дугаар чуулганы дарга Деннис Фрэнсис болон НҮБ-ын гишүүн улсын төлөөлөгчид оролцов.
Цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын өдрийг 2014 оноос жил бүрийн есдүгээр сарын 26-ны өдөр тэмдэглэдэг бөгөөд тус өдөр нь хүн төрөлхтөнд цөмийн зэвсгийн учруулж буй аюул занал, цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах зайлшгүй шаардлагыг олон нийтэд таниулах зорилготойгоор тэмдэглэдэг өдөр юм.
Улстөр нийгэм
Л.Оюун-Эрдэнэ Хөвсгөл аймагт ажиллаж байна
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Ховд, Дундговь, Дархан-Уул аймагт ажиллахдаа Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний хөгжлийн төвүүдийн нээлтэд оролцсон. Энэ өдөр Хөвсгөл аймагт Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний хөгжлийн төвийг нээлээ. Монгол Улсын Засгийн газраас 21 аймаг, нийслэлийн есөн дүүрэгт ийм төв байгуулахаар зорьж байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөллийг төрд оруулж, иргэдээ дэмжиж ажиллахаа Ерөнхий сайд нээлтийн үеэр илэрхийллээ.
Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр барьж буй эдгээр хөгжлийн төвүүдийг байгуулснаар орон нутагт хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, насанд хүрэгчдийг сэргээн засах, эрүүл мэндийн эрт илрүүлэгт хамруулах, гэр бүлийн гишүүд, асран хамгаалагчдад зөвлөгөө өгөх, сургалт, сэтгэл зүйн болон сэтгэл заслын үйлчилгээ, протез, ортопед, туслах хэрэгсэл захиалах, засварлах, тохируулах зэрэг үйлчилгээг цогцоор нь үзүүлэх боломж бүрдэж байна.
Ерөнхий сайд дараа нь Монгол Улсын Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжүүлж буй “Сэргээгдэх эрчим хүчийг нэмэгдүүлэх” төслийн хүрээнд Хөвсгөл аймгийн Мөрөн суманд баригдаж буй 10 МВт-ын хүчин чадалтай нарны цахилгаан станцын ажлын явцтай танилцав. Станцын ажил энэ оны долоодугаар сард эхэлсэн, ирэх арваннэгдүгээр сард ашиглалтад орох ажээ.
Энэ станц жил бүр дунджаар 20.14 сая кВт/цаг эрчим хүч үйлдвэрлэн аймгийн иргэдийн хэрэгцээг хангахаас гадна төвийн бүсэд нийлүүлж, эрчим хүчний системийн алдагдлыг бууруулна. Төслийн хүрээнд 12.8 МВт-ын станц, 10/110 кВ-ын дэд станц, дөрвөн км урт бүхий 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугам барих аж.
Засгийн газрын “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-д 2030 он гэхэд эрчим хүчний салбарын нийт хэрэглээний 30 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээр хангана туссан. Импортын эрчим хүчийг бууруулах, аймаг бүр сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэртэй болох нь чухал. Хөвсгөл аймгийн Мөрөн суманд удахгүй ашиглалтад орох энэ төсөл үүнд чухлаар нөлөөлнө гэдгийг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ онцлов.
Улстөр нийгэм
УИХ-ын Тамгын газрын удирдлагууд ахмадууддаа хүндэтгэл үзүүллээ
Монголын ахмадын өдрийг тохиолдуулан Улсын Их Хурлын Тамгын газрын удирдлагууд Улсын Их Хурал болон Улсын Их Хурлын Тамгын газарт ажиллаж, байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан үе үеийн ахмадуудаа өнөөдөр /2023.09.27/ хүлээн авч уулзан, хүндэтгэл үзүүллээ.
Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ахмадын холбоонд Ардын Их Хурлын депутат, Улсын Бага Хурал болон Улсын Их Хурлын гишүүн, Улсын Их Хурлын Тамгын газарт ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэврээ тогтоолгосон нийт 100 гаруй ахмад настан бүртгэлтэй байдаг. Тэдгээрээс төлөөлөл болж өнөөдрийн арга хэмжээнд 60 гаруй ахмад хүрэлцэн ирсэн байв.
Улсын Их Хурлын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Л.Өлзийсайхан ахмадуудад Улсын Их Хурлын даргын нэрийн өмнөөс болон хувиасаа баярын мэндчилгээ дэвшүүлж, хүрэлцэн ирсэнд талархал илэрхийллээ.
Тэрбээр, жил бүрийн 10 дугаар сарын 01-ний өдрийг олон улсын ахмадын өдөр болгож, НҮБ-ын Ерөнхий ассамблей 1990 онд зарласан. Монгол Улсын Засгийн газар энэ өдрийг 1992 онд Монголын Ахмадын өдөр болгосон түүхтэй. Энэ өдрийг дэлхий нийтээрээ 33 дахь жилдээ, Монгол Улсын хэмжээнд 31 дэх жилдээ тэмдэглэж байна. Энэ өдрийг тохиолдуулан байнгын ажиллагаатай парламент, түүний Тамгын газрын баганыг тулж, тооныг нь өргөлцсөн Монгол Улсын парламентат ёсыг төлөвшүүлэх үйл хэрэгт үнэтэй хувь нэмэр оруулсан ахмадууддаа Улсын Их Хурлын Тамгын газар хүндэтгэл үзүүлдэг уламжлалтай. Энэ уламжлалын дагуу та бүхэнтэйгээ уулзаж байгаадаа баяртай байна хэмээлээ.
Түүнчлэн та бүхний хийсэн, бүтээсэн, удирдсан, манлайлсан чин сэтгэл, хөдөлмөрөөр ямагт бахархаж байдаг гээд, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын үйл ажиллагаа хэвийн, чиг үүргээ амжилттай хэрэгжүүлж байгааг дурдав. Үргэлжлүүлэн Улсын Их Хурлын Тамгын газрын үндсэн чиг үүргээс гадна найм дахь удаагийн Парламентын Тамгын газрын онцлогийн талаар танилцууллаа. Тухайлбал 2019, 2023 оны Монгол Улсын Үндсэн хуульд орсон өөрчлөлтүүдтэй холбоотойгоор 76 гишүүнтэй байсан парламент 126 гишүүнтэй болох гэж байгаа тул Улсын Их Хурлын Тамгын газар шинэ парламентын бэлтгэл хангах ажлыг эхлүүлсэн талаар мэдээлж, санал солилцов.
Түүнчлэн Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар126 гишүүнтэй парламентын бэлтгэл ажлыг хангах ажлын хүрээнд ахмадуудаас бүрдсэн ажлын хэсэг байгуулж, ахмадуудын хуримтлуулсан туршлага, мэдлэг чадвар, санал бодлыг тусгаж ажиллахыг үүрэг чиглэл болгосныг тэрбээр онцлон тэмдэглэсэн. Мөн Улсын Их Хурлын хянан шалгах чиг үүргийг шинэ шатанд гаргах, парламентын нээлттэй, ил тод байдлыг хангах, иргэдийн оролцоотой хууль тогтоох үйл ажиллагааг төлөвшүүлэх зэрэг зорилтын хүрээнд хийж, хэрэгжүүлж байгаа ажлуудаа Улсын Их Хурлын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Л.Өлзийсайхан танилцуулаад, нийт ахмадууддаа эрүүл энх, амьдралын гэгээн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөлөө.
Уулзалтад оролцсон ахмадуудыг төлөөлж Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ахмадын хорооны дарга Ш.Ринчин үг хэлэв.
Тэрбээр ахмадуудын нийгмийн халамж, хамгааллын чиглэлд анхаарлаа хандуулж ажилладаг Улсын Их Хурлын Тамгын газрын удирдлагуудад талархал илэрхийлээд, цаашид анхаарах болон хамтарч ажиллах ажлуудын талаар санал бодлоо хуваалцлаа. Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ахмадын холбоо нь 100 гаруй гишүүнтэй. Эдгээрээс 60 хувь нь 70-аас дээш насныхан, 10 гаруй хувь нь 80-аас дээш насныхан бөгөөд 60 хүртэлх насны хоёр ахмад настан бүртгэлтэй байдаг хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ.
Сэтгэгдэл