Бидэнтэй нэгдэх

Үзэл бодол

Шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөр хэзээ, хэрхэн амжилттай хэрэгжих вэ?

Огноо:

,

Дотоод хүмүүстэй хамтран ажиллахгүйгээр авлигын схемийг илчлэх, задруулах нь хэцүү байдаг. Гэсэн хэдий ч шүгэл үлээгчид хувийн болон мэргэжлийн эрсдэлээс үүдэн мэдээллийг задруулахаас татгалздаг. Улс орнуудад энэхүү асуудлыг шийдвэрлэх улам бүр түгээмэл болж буй арга замуудын нэг нь шүгэл үлээгчдийг урамшуулах хөтөлбөр юм. Ийм хөтөлбөрүүд нь өөрийн онцлог шинж чанараараа харилцан адилгүй байдаг хэдий ч ихэнх нь ижил төрлийн үндсэн схемийн дагуу ажилладаг бөгөөд албадлагын арга хэмжээ авахад хүргэдэг олон нийтэд мэдээлээгүй чухал баримт мэдээллийг ил болгосон мэдээлэгчид мөнгөн урамшуулал буюу ихэвчлэн хариуцагч талуудад ногдуулсан торгуулийн тодорхой хувийг шагнал болгон өгдөг.

Энэхүү механизмыг анхлан хэрэгжүүлж эхэлсэн АНУ-д шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөрүүд амжилттай хэрэгжсээр байна. АНУ-д 1986-2020 оны хооронд шүгэл үлээснээр илэрсэн хэргийн хохиролд 46.5 тэрбум долларыг Хуурамч бичиг баримтын тухай хуулийн (FCA) дагуу нөхөн төлүүлсэн бөгөөд шүгэл үлээгчдэд 7.8 тэрбум долларын урамшуулал олгожээ. Жишээлбэл, 2011 онд Додд-Фрэнкийн тухай хуулийн дагуу бий болсон шүгэл үлээгчийн хөтөлбөрт тусгагдсанаар шүгэл үлээгчийн өгсөн мэдээлэл нь Үнэт цаасны тухай хуулийг зөрчсөн нь батлагдсан тохиолдолд дор хаяж 2 тэрбум долларын санхүүгийн нөхөн төлбөрийг төлүүлж, шүгэл үлээгчид 720 гаруй сая доллар олгосон байна. АНУ дахь мэдээлэгчийг урамшуулах хөтөлбөрүүд амжилттай хэрэгжсэн нь Өмнөд Солонгос, Канад, Нигери, Гана, Унгар, Кени зэрэг бусад хэд хэдэн оронд ижил төстэй хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхэд түлхэц болсон. Гэхдээ эдгээр хөтөлбөрүүд бүгд адилхан амжилттай хэрэгжээгүй. Жишээ нь Африк тивд шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөрийг нэвтрүүлсэн анхны улс болох Гана улсад ямар ч шагнал урамшуулал олгоогүй ба үнэндээ Гана улсын Шүгэл үлээгчийн тухай хуулийг ашигласан тохиолдол ч цөөхөн байдаг.

Шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөр хэзээ, хэрхэн амжилттай хэрэгжих талаар тайлбарлахад ямар хүчин зүйлс шаардлагатай вэ? Энэ асуултад энгийн, хялбар хариулт байхгүй. Уг асуудал нь нарийн төвөгтэй бөгөөд аливаа хөтөлбөрийн үр нөлөө нь тус хөтөлбөрийн дизайны нарийн ширийн зүйлс, түүний дотор шүгэл үлээгчдэд урамшуулал олгох урьдчилсан нөхцөл, хөтөлбөрийн цар хүрээ, түүнчлэн тухайн улсын соёл зэргээс ихээхэн хамаардаг. Ямартай ч шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөр нь олон тооны шүгэл үлээгчдэд урамшуулал олгох эсэхэд гол үзүүлэлт болох хоёр хүчин зүйл байна:

·         Эхний хүчин зүйл нь эрх бүхий байгууллага нь шүгэл үлээгчид тулгарч болзошгүй аливаа эрсдэлээс хангалттай хамгаалж байгаа эсэх юм. Эрх бүхий байгууллагаас шүгэл үлээгчийг ажлын байраа алдах болон бусад хэлмэгдүүлэлтээс хамгаалахгүй бол эцсийн дүндээ шүгэл үлээснээр мөнгөн урамшуулал авах боломж ч мөн хязгаарлагдана. Энэхүү хүчин зүйл нь олон оронд шүгэл үлээгчийн хөтөлбөрийг үр дүнтэй хэрэгжүүлэхэд саад болж байгаа нь батлагдсан. Жишээлбэл, Кени улсад шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөр зарим талаараа үр дүнгүй байгаа нь тус улсад шүгэл үлээгчийн хамгаалалт сул байгаатай холбоотой буюу шүгэл үлээгчид санхүүгийн урамшуулал авахын тулд өөрийгөө илүү эрсдэлтэй, аюултай байдалд оруулахаас эмээж байгаатай холбоотой юм. Үүний нэгэн адил Гана улсад шүгэл үлээсний хариуд ирж буй аливаа хэлмэгдүүлэлт, дарамт шахалт нь олон Ганачуудад шүгэл үлээснээр өөрсдийнх нь аюулгүй байдал нь эрсдэлд орно гэж итгэхэд хүргэсэн бөгөөд урамшууллын хөтөлбөрийн санал болгож буй санхүүгийн урамшуулал нь шүгэл үлээхэд хангалттай бус болох нь тодорхой болсон. Урамшууллын хөтөлбөрүүд нь анхнаасаа үр дүнтэй хэрэгжсэн улс орнуудад ч эрх бүхий байгууллага нь шүгэл үлээгчдэд ирэх хариу арга хэмжээ, дарамт, шахалт зэргээс хамгаалахгүй бол үр нөлөөгөө алдаж магадгүй юм. Жишээлбэл, Нигери улс Шүгэл үлээгчдийг урамшуулах хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлсэн гэж үздэг бөгөөд тус улсын 2018 оны тайланд тус хөтөлбөрөөр дамжуулан 378 сая ам.доллар нөхөн төлөгдсөн нь тогтоогдсон. Гэсэн хэдий ч Нигери улсад шүгэл үлээгчийг хамгаалах хууль тогтоомж байхгүй байгаа нь хөтөлбөрийн цаашдын үр дүнтэй байдалд заналхийлж байна. Шүгэл үлээгчдэд санал болгож буй их хэмжээний урамшууллыг үл харгалзан Нигери улсад шүгэл үлээгчдийн тоо цөөрсөөр байгаа бөгөөд саяхны судалгаагаар судалгаанд оролцогчдын дөрөвний гурав орчим нь засгийн газраас хууль зүйн баталгаа авалгүйгээр авлигын талаар мэдээлэхдээ эргэлзэж байсан нь тогтоогджээ. Үүний эсрэгээр, шүгэл үлээгчийн хамгаалалт сайтай улс орнуудад мэдээлэгчийг урамшуулах хөтөлбөрүүд илүү амжилттай болсон байдаг. Тухайлбал, дэлхийн хамгийн цогц Шүгэл үлээгчийн тухай хуультай Өмнөд Солонгост 2012 оноос хойш тус улсын шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөрийн хүрээнд шүгэл үлээсний дагуу илэрсэн хэргийн тоо тогтмол нэмэгдсээр байна.

·         Шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөрийн үр нөлөөнд хамгийн их нөлөөлж буй хоёр дахь хүчин зүйл бол шүгэл үлээгчид олгох санхүүгийн урамшуулал нь хангалттай эсэх юм. Уг урамшуулал нь шүгэл үлээгчдэд тулгарах хувийн болон мэргэжлийн эрсдэлийг тэнцвэржүүлэхүйц хангалттай их байх ёстой. Урамшууллын хэмжээ нь ерөнхийдөө их хэмжээний мөнгөн торгууль ногдуулах шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагаанаас шалтгаалдаг тул урамшууллын хэмжээ онцгой чухал юм. Шүгэл үлээх нь урамшуулал авах баталгаа биш бөгөөд аливаа процессын улмаас урамшуулал олгогдохгүй олон жил ч болох боломжтой. Шүгэл үлээгчид учирч болох эрсдэл болон урамшуулалтай холбоотой тодорхойгүй байдлыг харгалзан үзэж шүгэл үлээсний хариуд санал болгож буй урамшууллын хэмжээ нь шүгэл үлээгчид тулгарч болзошгүй эрсдэлээс давж гарахуйц хангалттай байх ёстой. Шүгэл үлээгчдийг урамшуулах хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн боловч харьцангуй бага хэмжээний урамшуулалтай улс орнуудын иргэд шүгэл үлээх нь бага байгаа буюу уг хөтөлбөр нь төдийлөн амжилттай хэрэгжиж чадахгүй байна. Жишээлбэл, Унгар улсад мэдээлэгчийн урамшуулал торгуулийн дүнгийн 1 хувиар хязгаарлагддаг бөгөөд ойролцоогоор 180 мянган ам.доллароос хэтрэхгүй байна. Унгар улсад шүгэл үлээгчийн хөтөлбөрийн хүрээнд ямар ч урамшуулал олгогдоогүй бөгөөд тус улсын урамшууллын хэмжээ нь мэдээлэл өгөхөд хангалттай биш гэдгийг судалгаа харуулж байна. Пакистанд ч мөн үүнтэй төстэй нөхцөл байдал ажиглагдаж байгаа бөгөөд урамшууллын хэмжээ нь 12 мянган ам.доллароор хязгаарлагддаг. Тус улсад шүгэл үлээгчийн урамшууллын хөтөлбөрийн хүрээнд шүгэл үлээгчийн мэдээлсэн цөөн хэдэн хэрэг л шалгагдсан байна. Харин урамшууллыг нэмэгдүүлэх нь мэдээлэгчийн урамшууллын хөтөлбөрт хариу үйлдэл үзүүлэхгүй байгааг харуулж байна. БНСУ-ын Шударга Худалдааны Хорооноос (KFTC) 2002 онд нэвтрүүлсэн Өмнөд Солонгосын хоёр дахь шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөр нь дөрвөн жилийн хугацаанд арав хүрэхгүй тайланг гаргаж эхэндээ үр дүнтэй хэрэгжээгүй. Гэсэн хэдий ч урамшууллын дээд хэмжээг 19 мянган ам.доллароос 94 мянган ам.доллар болгон нэмэгдүүлсний дараа Шударга Худалдааны Хорооноос нь дэлхийн хамгийн идэвхтэй дэглэмүүдийн нэгийг бий болгосон юм.

Шүгэл үлээгчдийн хөтөлбөрүүд АНУ, Өмнөд Солонгос зэрэг орнуудад амжилттай хэрэгжсэнээс үзэхэд шүгэл үлээгчдэд мөнгөн урамшуулал олгох нь авлигатай тэмцэх хүчирхэг хэрэгсэл болохыг харуулж байна. Урамшууллын хөтөлбөрүүд бусад улс орнуудад хангалттай үр дүнд хүрээгүй байж болох ч шүгэл үлээгчдийн аливаа зөрчлийн талаар мэдээлэл өгөх боломжийг нэмэгдүүлэх асар том эх сурвалж хэвээр байна. Иймд шүгэл үлээгчийг урамшуулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж буй улс орнууд болон хөтөлбөрийн үр дүнг нэмэгдүүлэхээр хөтөлбөртөө нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар зорьж буй улсуудын хувьд хэрэгжүүлэх шаардлагатай хоёр тэргүүлэх чиглэл гарч ирж байна. Нэгдүгээрт, шүгэл үлээгчдэд учирч болох бүхий л эрсдэлээс хамгаалах баталгааг бий болгох, хоёрдугаарт, хангалттай хэмжээний мөнгөн урамшуулал олгоход анхаарах шаардлагатай юм.

Эх сурвалж: https://globalanticorruptionblog.com

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа

Сэтгэгдэл

Үзэл бодол

Н.Батнасан: МУИС-д гаалийн байгууллагатай хамтран ажиллах өргөн боломж байна

Огноо:

,

Гаалийн байгууллага МУИС-ийн Бизнесийн сургуультай “Хамтын ажиллагааны санамж бичиг” байгуулсан тухай тус сургуулийн захирал, доктор профессор Н.Батнасантай ярилцлаа.

 Санамж бичгийн ач холбогдлыг та хэрхэн харж байгаа вэ?

Монгол Улсын Их Сургууль нь судалгаа шинжилгээний олон салбарын шилдэг эрдэмтэдтэй,  төрөл бүрийн чиглэлээр  судалгаа шинжилгээ хийдэг, Монгол Улсын эрдэм оюуны гол төвүүдийн нэг юм.

Манай улсын хөгжлийн олон асуудлууд өнөөг хүртэл шийдэгдээгүй байна. МУИС-ийн хувьд улсынхаа хөгжилд хувь нэмрээ оруулах нь бидний үйл ажиллагааны хамгийн чухал хэсэг,  тэр хэрээрээ чухал ач холбогдол өгдөг зүйлсийн нэг.  Гаалийн байгууллагын өмнө ч ийм асуудлууд тулгарч байна. Гаалийн өмнө тулгамдаад буй эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд хувь нэмрээ оруулах зорилгоор бид ГЕГ-тай хамтран ажиллах санамж бичгийг байгуулсан.

Түүх ярих юм бол ”Гааль, Эдийн засгийн коллеж” нэртэй ГЕГ-ын дэргэд байсан сургалтын байгууллагыг 2010 онд ЗГ-ын тогтоолоор МУИС-д нэгтгэсэн. Тэр цагаас хойш МУИС нь гаалийн боловсон хүчнийг бэлтгэдэг гол төв болсон гэж үзэж болох юм. Одоо гаалийн байгууллагын системд 2000 гаруй хүн ажиллаж байна. Бид 2010 оноос хойш гадаад худалдаа, гаалийн чиглэлээр 200 гаруй бакалаврын мэргэжилтэн, 30 орчим магистр, 1 докторыг гаалийн чиглэлээр бэлтгэж гаргасан бөгөөд тэд маань гаалийн байгууллагад үр бүтээлтэй ажиллаж байна.

Бидний цаашдын зорилго бол зөвхөн боловсон хүчнийг нь бэлтгэхэд төдийгүй гаалийн байгууллагын өмнө тавигдаж байгаа зорилтуудыг нь шийдвэрлэхэд хамтарч оролцох,  гааль судлалын чиглэл дээр хамтрах явдал гэж харж байна. Энэ бол бидний гаальтай хамтран ажиллах чиглэлд баримтлах гол стратеги.

Одоо манай гаалийн үйл ажиллагааны бүтээмжийн болон техник технологийн түвшин дэлхийн тэргүүлэх түвшний орнуудтай харьцуулахад нэлээд доогуур түвшинд байна. Тэргүүлэх хөгжилтэй орнуудын түвшинд дөхөж очихын тулд маш их ажиллах шаардлагатай. Тэгэхлээр энд бидэнд хамтран ажиллах асар том орон зай байна аа гэсэн үг.

Үүнийг МУИС-ийн судлаачдын зүгээс улсынхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулах, бас гаалийн байгууллагынхаа үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх бодитой боломж гэж харж байна.

Нөгөө талаас МУИС-д мэргэжилтнийг сургаж бэлтгэх, улс орныхоо хөгжилд хувь нэмэр оруулах асуудлуудаас гадна төрөл бүрийн төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх замаар санхүүгийн чадавхаа бэхжүүлэх хэрэгцээ шаардлага бий.

Хамтын ажиллагаа талуудын аль алиных нь ашиг сонирхолд нийцэж байгаа учраас бид хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан. Бид гаалийн байгууллагын судалгаа хөгжүүлэлтэд оролцсоноороо сургаж байгаа оюутнуудаа юунд, хэрхэн сургахаа тодорхойлох боломжтой болох юм. Тийм учраас энэ хамтын ажиллагаа бидэнд олон талаар ач холбогдол бүхий хамтын ажиллагаа гэж харж байна.

Санамж бичгийн хүрээнд сургалт болон судалгааны чиглэлээр ямар ажлууд хийгдэхээр төлөвлөгдөж байна вэ?

Гаалийн өмнө эн түрүүнд тулгамдаж буй асуудал бол худалдааг хөнгөвчлөх асуудал юм. Олон улсын хэмжээнд хийгдэж байгаа судалгаануудаас үзэхэд Монгол Улсын бизнесийн орчны үзүүлэлтүүдээс гадаад худалдааны орчны үзүүлэлтүүд нэлээд тааруухан байдалтай байгаа. Тэгэхээр гадаад худалдааг хөнгөвчлөхийн тулд юуны өмнө цаг хугацаа, зардал шаардсан хил гаалийн дэглэм журмаа өөрчлөх тал дээр ажиллах шаардлагатай. Монгол Улс НӨАТ-ын системийг нэвтрүүлснээр дотоод дах санхүү эдийн засгийн янз бүрийн бэрхшээлтэй асуудлуудыг үндсэнд нь цэгцэлсэн. Цэгцлэгдээгүй асуудлууд нь эдийн засгийн гадаад харилцаа талдаа байна.

Хил гаалийн дэглэм журмыг өөрчлөх хүрээнд эн түрүүнд хэрэгжүүлэх асуудал бол  эрсдэлд суурилсан гаалийн удирдлагыг нэвтрүүлэх. Энэ нь нэг талаас худалдааг хөнгөвчлөх, нөгөө талаасаа хууль сахиулах гэсэн хоёр асуудлыг хамтатган шийдэх шийдэл юм. Гаальд эрсдэлд суурилсан гаалийн удирдлагыг нэвтрүүлж, одоо байгаа энэ гаалийн хяналтын тогтолцоог илүү ухаалаг байдлаар зохион байгуулна гэсэн үг.

Ер нь худалдааг хөнгөвчлөх ажил нь үйл ажиллагааг уялдуулах, стандартчилах, хялбаршуулах зарчмуудад тулгуурлах ёстой. Үүнийг хэрхэн ямар арга замаар хийх вэ гэдэг дээр бидний өөрсдийн хийсэн судалгаа, олон улсын хэмжээнд нийтлүүлсэн бүтээлүүд бий. Нөгөө талаас үүнийг хэрэгжүүлэхүйц хүн хүчний болон техник технологийн ч боломжууд байна. МУИС-д мэдээллийн технологийн чиглэлээр гадаад дотоодод докторын зэрэг хамгаалсан 40, 50 залуу ажиллаж байна. Энэ залуучуудын хүчийг ашиглаад гаалийн эрсдэлд суурилсан удирдлагыг хийх боломж бий. 

Өнөөг хүртэл гаалийн байгууллагууд 3 өөр мэдээллийн систем ашиглаж ирсэн боловч эдгээр нь өөр хоорондоо мэдээллээ солилцох боломжгүй байна. Өмнө нь гаалийн техник технологи, мэдээллийн системийг шинэчлэх ажлыг ихэвчлэн гадаадын  байгууллагуудаар хийлгэж ирсэн. Тодорхой хугацааны дараа техник технологи хоцрогдож, хөгжүүлэлтээ цааш нь үргэлжлүүлье гэхэд өмнө нь шинэчлэлийг гардан хэрэгжүүлсэн байгууллагатай байгуулсан гэрээний хугацаа дуусаж, үргэлжлүүлэн ажиллуулах боломжгүй нөхцөл байдал үүсчихсэн байдаг. Тиймээс нэг ажлаа дахин дахин давтан хийхэд хүрч байгаа юм.

Олон улсын туршлагаас үзэхэд, жишээ нь Солонгос Улсад Сөүлийн үндэсний их сургууль нь гаалийн байгууллагынхаа судалгаа хөгжүүлэлтийн асуудлыг хариуцдаг. Их сургууль бол аль нэг компани шиг дампуурдаг, өөрчлөгддөг бүтэц биш. МУИС ийм хөгжүүлэлтийг хийснээр үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой нууцлалын асуудлууд ч давхар шийдэгдэнэ.

Япон Хятадын хоорондын худалдаанаас үзэхэд бараа ачигдангуут бүх бичиг баримтыг цахим хэлбэрээр солилцож байна. Бараа замд явж байх хугацаанд барааг гаалийн хилээр шалгаж оруулах эсэхийг шийддэг эрсдэлийн төлөвийг нь урьдчилж тодорхойлдог. Улаан төлөвөөр орж ирж буй барааг заавал хилийн гааль дээр ч биш гүний гааль дээр шалгачихдаг. Манайд жишээн дээр үзэх юм бол Японоос бараа ачуулсан нөхцөлд бараа Замын Үүд дээр ирсэн үед барааг тээврийн хэрэгсэлтэй нь зогсоож байгаад бүх бичиг баримтыг нь мэдээллийн системд шивж оруулдаг. Мэдээллийг системд оруулсны дараа хяналтын төлөвийг нь тодорхойлж, барааны 80-90 хувийг нь нэг бүрчлэн шалгаж байна. Хилээр нэвтэрч буй барааны дийлэнх хэсгийг нь улаан төлөвөөр оруулж буй шалтгаан нь эрсдэлийн төлөвийг тодорхойлоход нэн чухал ач холбогдолтой мэдээллийн нэгдсэн сан үүсээгүйтэй холбоотой. Энэхүү практик нөхцөл байдал бидэнд хүн хүчний болон цаг хугацааны ихээхэн алдагдлыг үүсгэж байгаа юм.

Гаалийн хяналтын процессын дийлэнх хэсэг нь импортын хувьд бараа хилийн гадна байх үед, багахан хэсэг нь орж ирснийх нь дараа хийдэг болчихвол цаг хугацаа, зардлыг хэмнэнэ. Хилээр гарах барааны хувьд бараа ачигдахаас өмнө хяналт шалгалтын процесс нь эхэлдэг,.бараа хил дээр очих үед багахан хэсэг нь хийгддэг ийм тогтолцоо руу шилжүүлбэл худалдааг хөнгөвчилнө. Ийм тогтолцоог бүрдүүлж байж хилээр гарч буй ачаа бараа, тээврийн хэрэгсэл бүрийг биш харин хамгийн эрсдэлтэй бараа ачилтуудыг шалгадаг олон улсын жишиг рүү шилжинэ. Ийм өөрчлөлтийг хийхэд Засгийн газрын ч, олон улсын донор  байгууллагуудын ч оролцоо, хамтын хүчин чармайлт чухал.

Цаашид хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ажлуудын үр дүнг яаж тооцож байна вэ?

Монгол Улсад хамгийн хурдтай өсөж буй эдийн засгийн салбаруудын нэг нь гадаад худалдаа. 1995 оны эхэн үед манай улсын экспорт, импорт нийлээд 500 сая доллар байсан. Гадаад худалдааны эргэлт одоо 50 тэрбум ам.долларт хүрч, даруй 50 дахин өссөн. Тэгэхээр барааны ийм том хэмжээний эргэлтийг гаалийн байгууллага хуучин хүчин чадлаараа, арга барилаараа хянах боломж бараг байхгүй. Тиймээс юуны өмнө, дээр дурдсан өөрчлөлтийг хийхээс өөр арга байхгүй. Хоёрт, Монгол Улсад ажиллах хүчний зах зээл дээр нийлүүлэлтийн хомсдол үүсэж, салбар бүрд ажиллах хүчний дутагдал үүсэж эхэллээ. Энэ нөхцөлд мэдээллийн технологид суурилж үйл ажиллагаагаа явуулдаг өндөр бүтээмжтэй гаалийн байгууллагын бүтцийг үүсгэж хөгжүүлэхгүй бол худалдааны эргэлтэд бүрэн хяналт тавих боломж цаг хугацаа өнгөрөх тусам бага багаар алдагдах эрсдэл үүсэж байна. Гуравт, одоо гаальд ажиллаж байгаа хүмүүсийн ажиллах амьдрах орчин нөхцөлтэй холбоотой асуудлуудыг шийдэх ёстой. Хэрвээ гаалийг дээр дурдсан байдлаар өөрчилж чадвал одоо байгаа төсвийг нь тэлэхгүйгээр, ажилтны бүтээмжийг нь нэмэгдүүлэх замаар нийгмийн асуудлыг нь шийдэх боломжтой. Магадгүй одоо 2000 гаруй орон тоотой ажиллаж байгаа гаалийн байгууллага мэдээллийн технологи дээр суурилсан дэвшилтэт хэлбэрээр үйл ажиллагаагаа явуулбал 600-700 хүний хүчээр ажиллах боломжтой. Ийм нөхцөлд хэмнэсэн төсвөөр цалинг нь нэмэх, ажиллах орчин нөхцөлийг дээшлүүлэх асуудлыг шийдвэрлэж, гаальд илүү чадварлаг хүмүүс орж ажилладаг нөхцөлийг үүсгэж чадна.

 Эх сурвалж: ГЕГ

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Малчдад хүргэх тусламжийг үр дүнтэй зохион байгуулах талаар ярилцав

Огноо:

,

Зудын нөхцөл байдал хүндэрсэн цаг үед Монгол дахь Хүмүүнлэгийн байгууллагуудын төлөөлөгчид зудад нэрвэгдсэн малчдад хүргэх тусламжийг үр дүнтэй зохион байгуулах талаар ярилцлаа.

Энэхүү уулзалтад Улсын Онцгой комисс, Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, Хөдөлмөр, нийгмийн Хамгааллын Яамнаас зудын нөхцөл байдал, хариу арга хэмжээ болоод зудад нэрвэгдсэн малчид, зудтай сумдын малчдын хүүхдүүдэд хүргэх нэн шаардлагатай тусламж дэмжлэгийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өглөө.

Мөн энэхүү уулзалтаар Монгол Улсад ажиллаж буй United Nations OCHA-ын мэргэжилтнүүд хүмүүнлэгийн дэмжлэг тусламж, хариу арга хэмжээний нэгдсэн төлөвлөгөөг танилцуулав.

Эх сурвалж: ОБЕГ

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Эрэгтэйчүүдийн өмнө тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх аливаа санал, санаачилгыг бүх талаар дэмжинэ

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор “Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” үндэсний II чуулган Төрийн ордонд боллоо.

Чуулганаар эрэгтэйчүүдийн боловсрол, хөдөлмөр эрхлэлт, эрүүл мэнд зэрэг асуудлыг хөндөж, “Эрэгтэйчүүдийн талаар төрөөс хэрэгжүүлж буй бодлого, үйл ажиллагаа”, “Эрүүл монгол хүн-Эрчүүдийн эрүүл мэнд”, “Эр хүний үнэт зүйл” зэрэг сэдвээр илтгэл хэлэлцүүлэх юм.

Чуулганыг нээж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн хэлсэн үгнээс товчлон хүргэж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ:

“Эрхэм хүндэт чуулганы төлөөлөгчид өө,

Эх орны түшиг тулгуур болсон эрхэм хүндэт эрчүүд ээ,

Та бүхэнд “Монгол цэргийн өдөр”-ийн баярын мэндийг өргөн дэвшүүлье.

“Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” сэдэвт чуулганыг бид хоёр дахь удаагаа зохион байгуулж байна. Өмнөх чуулганаас хойш олсон ололт, амжилтаа улам бататгаж, эрэгтэйчүүдийн өмнө тулгамдаж байгаа асуудлуудыг тал бүрээс нь нухацтай хэлэлцэн, гарц, шийдэл гаргана гэдэгт итгэлтэй байна.

Энэ талаарх аливаа санал, санаачилгыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч бүх талаар дэмжин, хамтран ажиллах болно

Эрчүүд Та бүхэн бол улсын тулгуур, өрхийн тэргүүн билээ. “Эр амгалан бол гэр амгалан” хэмээн манай ард түмэн ярьдаг.

Бидний өвөг дээдэс эрчүүдээ “Гэрийн эзэн, өрхийн тэргүүн” хэмээн хүндэтгэж ирсэн сайхан уламжлалтай.

Өрхийн тэргүүн, улсын тулгуур болсон эрчүүдэд маань багагүй асуудал тулгамдаад байгааг бид анхаарах ёстой.

Тухайлбал, эрчүүд эмэгтэйчүүдээс 10 шахам жилээр богино насалж, хоёр эрэгтэй тутмын нэг нь тамхи татаж, архи уудаг, түүн дотроо эрэгтэйчүүдийн 29 орчим хувь нь сар бүр хэтрүүлэн хэрэглэдэг гэсэн судалгаа байна.

Үүнээс улбаалж согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох, гэмт хэрэг үйлдэх, осол гэмтэлд өртөх зэргээр өөрийн төдийгүй бусдын эрүүл мэнд, эд хөрөнгийг хохироох явдал их гарч байна.

Зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний хомсдол, архи, тамхины хэрэглээнээс үүдсэн артерийн даралт ихсэлт, хоол боловсруулах замын болон зүрх судасны эмгэг эрчүүдийн дунд түгээмэл байна. Хавдар, осол гэмтэл эрчүүдийн нас баралтын гол шалтгаан болж байна.

Иймээс ард иргэдийнхээ эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлж, эрүүл амьдралын хэв маяг хэвшүүлж, эрүүл ирээдүйг бий болгох, соён гэгээрүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхийлөгч “Эрүүл монгол хүн” үндэсний хөдөлгөөнийг санаачлан орон даяар өрнүүлж байна.

Мөн согтууруулах ундааны зохисгүй хэрэглээнээс үүдсэн эрүүл мэнд, эдийн засаг, нийгмийн хор хөнөөлийг бууруулах зорилгоор зарлиг гаргасан.

УИХ, Засгийн газар шуурхай ажиллаж, Согтууруулах ундааны эргэлтэд хяналт тавих, архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуулийг шинэчлэн баталж, 10 гаруй хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулан 2023 оны 01 дүгээр сараас хэрэгжүүлж эхлээд байна.

Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд тодорхой үр дүн гарсныг дуулгахад таатай байна.

Тухайлбал, Монгол Улсад үйлдвэрлэсэн согтууруулах ундааны хэмжээ 2023 оны байдлаар өмнөх онтой харьцуулахад 32.7 сая литрээр буюу 21,6 хувиар, мөн импортын хэмжээ 18 хувиар буурчээ.

Татварын ерөнхий газрын өгсөн мэдээллээр улсын хэмжээнд борлуулсан согтууруулах ундаа өнгөрсөн онтой харьцуулахад 1,7 сая литрээр буурсан байна. Дотоодын үйлдвэрлэгчид архины хатуулгийг 1-2 градусаар бууруулсан бөгөөд өндөр хатуулагтай архины хэрэглээ багаслаа.

Архидан согтуурахтай тэмцэх санд хуримтлагдсан найм орчим тэрбум төгрөгийг архины хор хөнөөлийг сурталчлан таниулах, соён гэгээрүүлэх, эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх, донтох эмгэгтэй иргэдэд үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг өргөжүүлэхэд зарцуулж эхэллээ.

Эдгээр бодлогын томоохон шинэчлэлээс гадна тэмдэглэлт баярын өдрүүдийг угтан “Намайг алгас”, “Та татгалз” зэрэг нөлөөллийн аян зохион байгуулснаар олон эерэг өөрчлөлт гарлаа.

Өнгөрсөн шинэ жилийн баярыг угтан явуулсан “Та татгалз” аяны үр дүнд согтуугаар үйлдсэн гэмт хэрэг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 45.7 хувиар буурсан байна.

Энэ жилийн цагаан сараар согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон зөрчил өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 57.6 хувиар, Гэмтэл, согог судлалын үндэсний төвийн яаралтай тусламжийн тасагт архидан согтуурсны улмаас гар, хөлөө хөлдөөсөн ганц тохиолдол бүртгэгдсэн нь ойрын жилүүдэд байгаагүй үзүүлэлт байлаа.

Согтуугаар үйлдэгдсэн гэмт хэргийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 14.5 хувиар, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон зөрчил өмнөх онтой харьцуулахад 21.4 хувиар буурсан байна.

Хэдийгээр архидан согтуурахтай тэмцэх чиглэлд эерэг өөрчлөлт гарч байгаа ч согтуугаар гэмт хэрэг үйлдсэн хүний 92.7 хувь нь эрэгтэй, гэмт хэрэгт холбогдсон иргэдийн 48.5 хувь нь ажилгүй байна.

Цаашид архи хэтрүүлэн хэрэглэгч, донтсон иргэд, тэдний гэр бүлд чиглэсэн нийгэм, сэтгэл зүй, эрүүл мэндийн тусламжийг өргөжүүлэхийн зэрэгцээ бүх төрлийн донтох эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх чиглэлээр холбогдох байгууллагууд болон аймаг, орон нутаг, Эрүүл мэндийн яам онцгой анхаарч, эрчимтэй ажиллах шаардлагатай байна.

Түүнээс гадна тэдгээр иргэдийн нийгмийн асуудалд анхаарч, ажил хөдөлмөр эрхлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх нь нэн чухал байна.

Эрхэм хүндэт ард иргэд ээ.

Сүүлийн үед эрчүүдийн тамхидалт, ялангуяа хүүхэд, залуусын дундах электрон тамхины хэрэглээ аюулын харанга дэлдэж эхэллээ.

Ард иргэдийн хавдрын өвчний шалтгааны 30 хувь нь тамхинаас шалтгаалдаг гэж эрдэмтэн судлаачид тогтоожээ.

Тамхидалтыг бууруулах чиглэлд бодлогын томоохон өөрчлөлт хийж, иргэд ч өөрсдийн болон гэр бүлийн гишүүдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах үүднээс тамхинаас татгалзахыг уриалж байна.

Мөн сэтгэцэд нөлөөлөх эм, мансууруулах бодистой тэмцэх ажлыг эрс чангатган, эрх зүйн орчныг сайжруулахаар ажиллаж байна.

Нийтийн биеийн тамирын норм, норматив тогтоож, бие бялдрын хөгжлийн цогц боловсролыг бага наснаас нь олгохын тулд цэцэрлэг, ерөнхий боловсрлын сургууль, их, дээд сургууль, коллежийн сургалтын хөтөлбөрт цогц, шинэлэг байдлаар тусган хэрэгжүүлэх нь чухал байна.

Энэ ташрамд, нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлэх, хүүхэд, залуусыг спортоор хичээллэх орчин нөхцөл, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит “Президент” спорт цогцолборын бүтээн байгуулалт эхэлснийг дуулгахад таатай байна.

Гурван га талбай бүхий энэ цогцолбор 4,340 м.кв ногоон байгууламжтай, нийт 58,560 м.кв талбайд 19 нэр төрлийн спортын үйл ажиллагаа явуулж, өдөрт 5,000-6,000 орчим хүүхэд залуус спортоор хичээллэх хүчин чадалтай юм.

Хүүхэд, залуус чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлж, эрүүл мэнд, бие бялдрын хөгжилдөө анхаарах, нийтийн биеийн тамир, спортыг түгээн дэлгэрүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна.

Эрхэм хүндэт нөхөд өө, эрчүүд ээ,

Архи, тамхи, аливаа хорт зуршлаас ангид байж, эрүүл, зөв амьдралыг төлөвшүүлэн, эрүүл мэнддээ анхаарч, эх орон, гэр бүл, хань ижилдээ үнэ цэнтэй эрхэм хүн нь байж, урт насалж, их зүйлийг хийж бүтээж, нэр төртэй сайхан амьдрах ёстой.

Энэ бүхэн хувийн зохион байгуулалт, ёс суртахуун, сахилга бат, зөв амьдралын хэв маягаас ихээхэн шалтгаална гэдгийг эр хүн болгон сайтар ухамсарлаж, амьдралынхаа зам мөр, чиг хандлага болгох учиртай” гэлээ.

“Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” үндэсний анхдугаар чуулганыг 2022 оны гуравдугаар сарын 14-ний өдөр зохион байгуулж, “Эрэгтэйчүүдийн манлайлал, ёс зүй, үүрэг хариуцлага, оролцоо”, “Эрэгтэйчүүдийн эрүүл мэнд, эрүүл амьдралын хэв маяг”, “Эрэгтэйчүүдийн талаарх хэвшмэл ойлголт-боловсрол, амьдралын ухаан”, “Эрэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлт, нийгмийн хамгаалал” зэрэг сэдвээр хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн юм.

Чуулганаас гаргасан зөвлөмжийн дагуу УИХ, Монгол Улсын Засгийн газар, холбогдох яамд, төрийн болон төрийн бус байгууллагууд төлөвлөгөө гарган ажиллаж байна.

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа
Цаг үе11 цаг 14 минут

АТГ: Иргэн, хуулийн этгээдээс 57 өргөдөл, гомдол хүлээн авав

Улстөр нийгэм11 цаг 16 минут

Хөгжлийн банкны гэх хэргийн талаарх шийдвэрийг нээлттэй байршуулна

Цаг үе11 цаг 20 минут

Улаанбаатарын 976 барилгын 206 нь газар хөдлөлтөд тэсвэртэй

Шударга мэдээ11 цаг 22 минут

Замын-Үүд-Эрээн боомтын ачаа тээврийг ирэх сарын 1-нээс 24 цагаар аж...

Улстөр нийгэм11 цаг 26 минут

Эрүүл мэндийн цахим шилжилтийг эрчимжүүлэхийг үүрэг болголоо

Шударга мэдээ11 цаг 29 минут

Гепатитын D вирусийн халдвартай 66 мянган хүн байна

Улстөр нийгэм11 цаг 32 минут

ЗГ: Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн мэдү...

Улстөр нийгэм11 цаг 34 минут

УИХ: Энэ долоо хоногт чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар

Цаг үе11 цаг 39 минут

Зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр цас орж, цасан шуурга шуурна

Цаг үе11 цаг 42 минут

Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй

Санал болгох