Үзэл бодол
Г.Нармандах: Би эмэгтэй хүнийг хамгийн сайхнаар нь харуулахыг хүсдэг

- Мэйк ап артист буюу нүүр будагч гэх энэ мэргэжилтэй ажил амьдралаа холбосон тэр үеийн тухай таны дурсамжаар яриагаа эхлүүлье. Яагаад энэ салбарыг сонгох болов?
- Уг нь би МУИС-ийг Газрын менежмент мэргэжлээр 2006 онд төгссөн юм. Оюутан байхдаа ангийнхаа охидыг их буддаг байсан. Тэгээд л ээж, эгч гээд эргэн тойрны хүмүүсийнхээ нүүрийг их будаж өгнө өө. Тухайн үедээ би хэвлэлийн компанид ажилладаг байсан юм. Тэгж явсаар “би ер нь яг юунд дуртай юм бэ, юу хийхээрээ би аз жаргалтай байж чаддаг юм бэ” гэж өөрөөсөө асуусан. Хариулт нь мэдээж бусдын нүүрийг будаж, гоё сайхан болох тэр мэдрэмжээсээ таашаал авах нь миний хамгийн дуртай зүйл байсан. Гэнэтийн тохиолдлоор тэр нэг өдөр “Magic Kiss” институтын менежер хүүхэн боршур хийлгэхээр манай ажил дээр ирж таарсан. Тухайн үед нүүр будалтын сургалт гэж байдаггүй байлаа. Би тэдний яриаг сонсох зуураа танайд нүүр будагчийн сургалт байдаг уу гэсэн чинь байдаг гэж байна шүү. Тэгээд л ажлаасаа гараад шууд нүүр будагчийн сургалтад явж эхэлсэн дээ.
- Шууд л ажлаасаа гарчихсан хэрэг үү? Эргэн тойрныхон чинь гайхаж хүлээж авсан байх?
- Тийм ээ, энэ сонголтыг хийснээр маш олон хүний эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Хамгийн түрүүн нөхөр маань “Чи бүхэл бүтэн 4 жил МУИС-д сурч төгсчхөөд яагаад нүүр будагч болох гээд байгаа юм. “Make-Up” гэж ер нь юу юм. Хэн чамд мөнгө төлж нүүрээ будуулах юм бэ” гээд л маш их гайхаж хүлээж авсан. Зөвхөн манай нөхөр гэлтгүй тухайн үедээ хүнд мөнгө төлөөд нүүрээ будуулна гэвэл бүх л хүн гайхаж хүлээж авдаг байсан үе. Яг энэ эсэргүүцэл хоёр жилийн турш үргэлжилсэн. Гэхдээ би хүлээн зөвшөөрөгдөнө гэдэгтээ яагаад ч юм итгэж байлаа. Эхлээд ойр дотнын хүмүүстээ, дараа нь бусад хүмүүст хүлээн зөвшөөрөгдөх ёстой гэж бодсон. Аав минь намайг их дэмжсэн. Учир нь эмээ минь кино үйлдвэрийн жижиг хэрэглэлийн эрхлэгчээр насаараа ажиллаж байсан хүн. Тэр ч утгаараа аав минь “энэ нүүр будагч гэдэг чинь явсаар нүүр хувиргагч гээд урлаг руу орох юм байна” гээд их дуртай хүлээж авсан. Ээж бол ай мэдэхгүй, миний охин сайн бодоорой л гэдэг байсан даа. Тэгээд л эхэлсэн. Энэ хугацаанд ихэнхдээ л сайн дурын ажил хийдэг байлаа. Барагтаа бол бэлэн мөнгө авдаггүй, авсан ч тэр нь 5, 10 мянгаас хэтэрдэггүй. Будагтай цүнхээ үүрээд автобусны мөнгөгүй алхаад явсан үе цөөнгүй бий. Дуртай зүйлээ хийж байгаа хүнд мөнгөний хомсдол тийм ч сонин биш санагддаг юм билээ.
- Таныг албан байгууллагуудад очиж эмэгтэй ажилчдад хэрхэн зөв будах сургалт ордог байсныг санаж байна. Энэ үе таны ажлын эхлэл үе байх нээ?
- Тийм ээ, хүлээн зөвшөөрөгдөх, хүсэл мөрөөдлийнхөө төлөө зоригтой алхсан тэр үе. Тухайн үед фэйсбүүк гэж байсан бол би одоогийнх шиг фэйсбүүкээр хичээл заах байсан биз. Олон арван байгууллагад очиж охид, бүсгүйчүүдэд хэрхэн нүүрээ зөв будах хичээл заадаг байлаа. Сургалтаа төгсчхөөд томоохон компаниуд руу шууд л яваад орсон. Их зоригтой байжээ гэж боддог юм. Хамгийн анх “Торго” компани руу ороод “Би танай шоуны нүүр будалтыг хийе, намайг компанидаа ажиллуулаач” гээд хэлсэн. Торго салоны Эрдэнээ гэдэг эгчтэй уулзахад “юу хийж чаддаг хүүхэд вэ, хийсэн юмнуудаа хэвлээд аваад ир” гэлээ. Хамаг байдгаа хэвлээд их л зузаан номын дайтай хавтас аваад очсон “эргээд хариу хэлнэ ээ” гэж хэлээд одоо болтол хариугаа өгөөгүй байдаг юм. /инээв/ Дараа нь “Шилмэл загвар” компанид очиж уулзахад Оюунчимэг захирал маань шууд л манай агентлагт нүүр будалтын хичээл ор гэсэн. Тэгэж хэлэхэд нь дотроо бол жаахан айдастай байсан ч гэсэн маш их баярлан хүлээн авч ажиллаж эхэлсэн. Энэ хугацаанд “Үдшийн шивнээ”, “Инфо” сэтгүүлүүдийн шинэ дугаар болгоны нүүр будалт дээр ажилладаг байлаа. Ингэж явсаар нүүр будагч гэх энэ мэргэжилдээ нэвт уусан шингэсэн дээ.
-Өнөөдрийн “Наруми”-ийг бүтээхийн тулд таны татсан хаалга бүхэн нээлттэй байгаагүй тухай та ярьлаа шүү дээ. Шантарч, ухрах тухай бодож байв уу?
- Хэзээ ч ухрах тухай бодож байгаагүй ээ. 2012 онд АНУ руу мэйк ап сургалтанд явья гэж бодоод визэнд орсон ч гараагүй юм. 2013 онд ахиад үзээд алдлаа. Бас л гарсангүй. “За ер нь намайг явуулахгүй, Монголдоо бай” гэж байгаа юм байна гэж бодсон, аливаа зүйл цаг хугацаа нь ирнэ гэж байдаг юм шигээ. Тэгээд явж чадахгүй болсон хүн чинь тухайн үедээ шууд л хувийн студиэ нэг найзынхаа тусламжтайгаар байгуулсан нь одоогийн “Наруми”. Гэсэн ч АНУ-д суралцах хүсэл маань хэвээр байсан учир Америкийн “University of make-up” онлайн сургалтад сурсан. Төлбөрөө төлөөд бүх хичээлүүдээ онлайнаар аваад, видео хичээлтэйгээ хослуулж үздэг байлаа. Тэрний дараа 2016 онд Нанара Березина гээд Дэлхийн 18 удаагийн алтан медальтай, Оросын алдартай нүүр будагч бий. Түүнийг Казахстаны Астана хотод мастер класс хийнэ гэдгийг мэдээд Баян-Өлгий аймаг руу нисээд цаашаа Астана руу өвлийн -39 хэмийн хүйтэнд старексд суугаад 2 өдөр яваад очиж байлаа. Зорьж очсон энэ сургалтаас би маш их зүйлийг сурсан. Сурсан мэдсэнээ ашиглаад дэлхийн аваргын тэмцээнд оролцоод хүрэл медаль хүртэж байсан. Ер нь зорилгынхоо төлөө зүтгэж байгаа хүний үйлдлийг зөвөөр үнэлээд, тэрэнд нь таарсан урмыг өгвөл залуу хүмүүс ихийг хийх, зорилгоо биелүүлэх эрч хүч, итгэлийг авдаг гэж боддог.
- Мэргэжлээрээ Америкт сурах мөрөөдлөө биелүүлж чадсан уу?
-Анх визэнд орсноос хойш 6 жилийн дараа дахин виз мэдүүлсэн нь амжилттай болсон шүү./инээв/ Хоёр ч удаагийн оролдлого нь бүтэлгүйтсэн хүн чинь эртнээс сэтгэлээ бэлдээд л 2018 онд визэнд ороод, виз өгье гэх хариу сонсоод маш их баярлаж билээ.. Консул нь хэлэхдээ Монголоос энэ чиглэлд хүн сурахаар виз мэдүүлж байгаагүй учир чамайг дэмжмээр байна. Тэгээд ч чи өмнө нь 2 удаа визэнд энэ чиглэлээрээ орсон юм байна гэж хэлсэн. Зургаан жилийн дараа дахиад хүрээд ирсэн хүнийг үнэхээр л энэ чиглэлд сурахыг хүсч байгаа гэдгийг маань мэдэж, ойлгосон байх. Дэлхийн мэйк ап артистуудын мөрөөдөл болсон Cinema Makeup School-д тэнцэж, сурна гэж бодохоос л маш их баярлаж байлаа. Ингээд АНУ-д холливуудын алдарт, оскарын хэд хэдэн удаагийн шагналтай багш нар, нүүр хувиргагчдаас маш их зүйлийг сурч, тэдгээр алдартнуудын гараас сертификатаа гардаж авнаа гэж 7 жилийн өмнө зүүдэлж байсанаа бодит болгох мэдрэмж үнэхээр үгээр хэлэхийн аргагүй . Одоо ч багш нартайгаа болон сургуультайгаа дотно харилцаатай хамтран ажиллаж байгаадаа өөрийгөө тодорхой хэмжээнд сайн суралцсан төгсөгч байж дээ гэж бага зэрэг үнэлнээ. /инээв/ Энэ сургуулиасаа сурсан зүйлс “Нүүр будалт бол Урлаг” номонд маань багтсан байгаа.
- Чухам хэзээнээс өөрийгөө хүлээн зөвшөөрүүлж, олонд танигдаж эхлэв?
- Өөрийн үйлчлүүлэгчтэй болохын тулд цүнхээ үүрээд 2 жил тасралтгүй явсан. Бор зүрхээрээ будгаа үүрээд явж байсан тэр хугацаа надад маш их туршлагыг өгсөн. Амжилтанд хүрэхийн тулд зайлшгүй зарцуулах ёстой л цаг хугацаа байсан гэж боддог. Америкт л гэхэд мэйк ап артистууд сурсныхаа дараа 2 жил тухайн мэргэжлээрээ дадлага буюу сайн дурын ажил хийсэн байх ёстой байдаг юм билээ. Тэгж байж албан ёсоор ажиллах эрх нь нээгддэг. Үнэхээр л энэ мэргэжлээр ажиллая гэж бодож байгаа бол эхний хоёр жил ямар ч мөнгө бодохгүйгээр, ашиг харалгүйгээр ажиллаж, өөрийгөө чадавхжуулж, бусдад танигдах хэрэгтэй гэж боддог юм. Тууштай байсны үр дүнд амьдрал намайг шагнасан. Арав орчим жилийн хугацаанд давхардсан тоогоор 25000 гаруй хүнийг будаж, 2000 гаруй хүнд сургалт орсон. Одоо ингээд бодоход олны танил урлаг соёлын алдартнуудаас будаж үзээгүй хүн их ховор юм билээ.
-Дэлхийн аваргын тайзнаа эх орныхоо нэрийг гаргаж, томоохон амжилт үзүүлээд ирж байсныг тань санаж байна. Оролцож байсан тэмцээн уралдаануудаас дурдахгүй юу?
- Хамгийн анх 2011 онд Нийслэлийн үсчин гоо сайханчдын тэмцээнд боди-арт төрлөөр оролцоод түрүүлж байсан. Тэр цагаас хойш тэмцээн уралдаанд оролцох хүсэл төрөх болсон. Дараа нь БНСУ-д 2016 онд болсон Дэлхийн аваргын тэмцээнд хурим болон тайзны нүүр будалтын төрлөөр оролцоод хүрэлт медаль авсан. Монгол улсын нэрийг дэлхийн хэмжээнд гаргасан, үнэлүүлсэн гэдэг утгаараа дэлхийн аваргад амжилт гаргасан хүмүүсийг аж үйлдвэрийн яамнаас шагнасан. Тухайн үед “Мастер гоо засалч” гэх цолыг хүртэж байсан.
Түүнчлэн “Гоёл наадам”-д оролцож 2016, 2017, 2018 онуудад 3 жил дараалан “Шилдэг нүүр хувиргагч”шагналыг хүртсэн. Харин сүүлийн жилүүдэд дотоодын болон гаднын тэмцээнүүдэд олон улсын шүүгчээр оролцож байна. Шүүлт хийх нь тэмцээнд оролцохоос ч хэцүү байдаг. Учир нь надтай л адил хүсэл, сонирхолдоо хөтлөгдөөд энэ салбарт орж ирж байгаа хүмүүсийг үнэн, зөвөөр шүүж шалгаруулна гэдэг маш хэцүү. Алдаа гаргах эрхгүй хариуцлагатай ажил.
- Сургалт, тэмцээн уралдаан гээд байнга шахуу олон хоногоор гадаад руу явахдаа хувийн амьдрал болон ажлаа хэрхэн зохицуулдаг вэ?
- Салбартаа амжилттай ажиллахтай зэрэгцэн хувийн амьдрал маань ч ид өрнөж байлаа. Энэ хугацаанд Орос, Монгол, Герман, Америк гэсэн улсуудад сургалтанд явж чадвараа дээшлүүлсэн.Багадаа 14 хоног, ихдээ 4-6 сараар явсан. Хүмүүс ажиллуулаад, цалин мөнгө олгож байгаа хүн чинь тэр бүхнээ ардаа үлдээгээд удаан явах боломжгүй. Бүх ажлаа нөхөртөө даатгаад л үлдээнэ. Намайг энэ мэргэжлийн сонгоход эсэргүүцэж байсан нөхөр минь сүүлдээ миний найдвартай ар тал, хамтрагч, дэмжигч, зохион байгуулагч болж хувирсан. Нөхөр маань нүүр будахаас л бусдыг хийдэг дээ. /инээв/ Эрэгтэй хүмүүс аливаа зүйлийг том зургаар харж, алсын хараатайгаар чиглүүлдэг юм билээ. Эмэгтэйчүүд бид чинь чимхлүүр ажлууддаа их анхаардаг шүү дээ. Гэр бүлийн хүн дэмжээд хамтарч эхэлснээр бизнес маань илүү хурдацтайгаар урагшилж эхэлсэн. Одоо эргээд бодоход бодож санаж явсан бүхнээ хэрэгжүүлж чадсан байна.
- Ер нь энэ мэргэжлээр сурч дуусна гэж байх уу?
- Ер нь хүн аливаа зүйлийг сурч дуусна гэж байхгүй. Өдрөөс өдөрт суралцаж, хөгжсөөр байдаг. Ялангуяа манай салбар цаг үеэ дагаад байнга хувьсан өөрчлөгдөж байдаг. Жил жилийн трэнд гэдэг ч юм уу. Үндсэн сууриа сайн тавьсан ч гэсэн байнга л суралцахгүй бол хоцрогдоно. Миний ажлын үр дүн үгээр биш үйлдлээр илэрхийлэгддэг учир цаашид ч тасралтгүй суралцаж, өөрийгөө хөгжүүлнэ гэж боддог.
-Нармандах гэж бүсгүй Наруми гэх брэнд үгийг бий болгож чадлаа шүү дээ. Энэ нэрний утгыг олон хүн асуудаг байх?
-Тийм ээ, өөрийнхөө бүтэн нэрийг утгачлаад Наруми гэж нэрлэсэн. Анхандаа хүмүүс энэ нэрний утгыг их асуудаг байлаа. Энэ миний нэрний товчлол гэж тайлбарладаг байлаа. Гэтэл “Гоо сайханд хүрэх, далай тэнгисийн чимээг илэрхийлэх” гэсэн гайхалтай утгатай болохыг өөрөө ч сүүлд олж мэдсэн. Өөрийнхөө нэрнээс бүтсэн Наруми гэх үг гоо сайхан, амар тайвныг илэрхийлж байсан нь намайг энэ мэргэжлийн хүн болох л учиртай байсныг илтгэжээ гэж их бэлэгшээдэг юм.
-Манай улсад нүүр будалтын мэргэжлийн ном хэвлэгдэн гарч байгаагүй. Гоо сайхны чиглэлд ном гаргах санаа чухам хэзээнээс урган гарав?
- Одоогоос 4 жилийн өмнө ном бичье гэж бодож эхэлсэн. Эхэндээ сургалтанд хамрагдаж байгаа сурагчдадаа зориулж гарын авлага гаргая гэж боддог байлаа. Материалуудаа эмхтгэж бэлдээд, орчуулахыг нь орчуулаад, бичихийг нь бичиж явсаар сүүлдээ бодол маань өөрчлөгдөж ном болгохоор шийдсэн. Гадны оронд нүүр будагчдад зориулсан маш гоё номнууд байдаг. Олон ч ном захиалж авчруулаад уншсан. Тэгээд л яагаад би энэ ном шиг бүгдийг цогцоор агуулсан бүсгүй хүн бүрийн ширээний ном болохуйц өргөн агууламжтай номыг Монголчууддаа зориулан бэлтгэн гаргаж болохгүй гэж бодсон. Төлөвлөгөөгөө гаргаад 2017 оны 6 сард номынхоо ажлыг эхлүүлсэн. Редактораар нь хэнийг сонгох вэ? зураг авалтыг хаана хийлгэх вэ, стиллистээр хэн ажиллах вэ? Моделиудаа хэрхэн сонгох вэ? гээд бүх зүйлийг нарийн төлөвлөж, багаа бүрдүүлж эхэлсэн. Би өөрөө бичгийн хүн биш учраас эхэндээ их хэцүү байсан. Санаагаа яаж зөв зүйтэй ойлгуулах вэ? гээд л... Харин одоо эргээд харахад ном маань дан ганц миний хүчин чармайлт бус 50 гаруй хүний хөдөлмөрөөр бүтэж, өнөөдөр уншигчдын гарт хүрэхэд бэлэн болоод байна.
-Номын агуулгын талаар та жаахан дэлгэрүүлэхгүй юу? Энэ номоор хүмүүст юуг харуулахыг, илэрхийлэхийг зорьж байгаа вэ?
Номоор дамжуулж охид, бүсгүйчүүдэд юу өгч чадах вэ гэж их бодсон. Энэ салбарт ажилласан 10 жилийн туршлага, мэдсэн сурсан бүхнээ хүмүүстэй хуваалцах зорилгоор номоо бүтээсэн. Би хүн бүхэнд тусгайлан хичээл зааж чадахгүй учир тэр бүхнийг номоороо дамжуулж охид, бүсгүйчүүддээ хүргэхийг хүссэн. Би эмэгтэй хүнийг хамгийн сайхнаар нь харуулахыг хүсдэг. Өөрийгөө гоё сайхнаар харж, инээмсэглэж буй эмэгтэйчүүдийг хараад би өөрөө маш их кайф авдаг. Эмэгтэй хүн бүр өөрийгөө гоё сайхнаар харахыг хүсдэг. Энэ хүслээ гүйцэлдүүлж өдөр бүр өөрийн гараар гоо сайхныг бий болгох тэр боломжийг л энэ номоороо дамжуулан эмэгтэйчүүддээ олгохыг зорьсон. Агуулгын хувьд өргөн цар хүрээтэй, хүртээмжтэй, ойлгомжтой байлгахыг чухалчилсан. Зөвхөн нүүрээ хэрхэн будах тухай бус, нүүрээ будахад суурь, арьс ямар чухал вэ? нүүр будалтын бүтээгдэхүүнээ хэрхэн зөв сонгох гээд л бүх мэдээллийг цэгцтэйгээр бүсгүйчүүддээ хүргэхийг зорьсон.
-Тус ном бүх насныханд зориулагдсан гэж ойлгож болох уу?
- Мэдээж бүх насныханд зориулсан. Өсвөр насны охид болоод 30 болон түүнээс дээш насныхан гээд бүх л хүн өөрт тохирсон мэдээлэл зөвлөгөөг авах боломжийг бүрдүүлэн номоо бэлтгэсэн. Хамгийн сүүлийн бүлгээ мэргэжлийн артистуудад зориулсан. Энгийн будалтаас эхлээд тайзны болон зураг авалтын будалтын ялгаа гээд нийтдээ 23 төрлийн будалтыг 200 гаруй зургаар дүрсжүүлэн, ямар ч хүн дагаад хийхэд өөрийгөө өөрчилж чадахуйц тайлбартайгаар оруулж өгсөн.
- Сошиалд бүх төрлийн хичээлүүд нээлттэй байдаг болсон. Магадгүй уншигчид маань энэ ном сошиал дахь мэдээллээс юугаараа давуу вэ гэдгийг асуухыг хүсч байгаа байх?
- Тэгэлгүй яах вэ, бид хүссэн мэдээллээ, хүссэн цагтаа онлайнаар хүлээж авдаг болсон. Таны энэ асуултыг би өөрөөсөө асуусан. Бодитой, харах, үзэх зүйлтэй, хүссэн үедээ номоо дэлгээд өөрийгөө будаж болох тийм л номыг бүтээхийг зорьсон. Хүн болгоны царай төрх өөр өөр байдаг. Хэн нэгэн нүүрээ будахыг даган дуурайгаад будаж болох ч тэр будалт таны нүүрний хэлбэр, төрхөд хэрхэн зохих вэ гэдэг нь маш чухал асуудал. Номондоо Монголчуудын нийтлэг 8 төрхийг гаргаж, нүүрний хэлбэр, онцлог тус бүрт тохирох будалтыг детальчлан зааж өгсөн. Охид, эмэгтэйчүүд номоо үзээд өөрийн нүүрний хэлбэрт тохирох хэлбэрээс сонгон, будалтаа хийх боломжтой гэсэн үг юм. Бүсгүй хүн бүрийн эрж хайдаг, асуулт хариултыг ойлгомжтой байдлаар номондоо тусгаж, нэмэлт зөвлөмжүүдийг оруулсан байгаа. Үүгээрээ л энэ ном сошиал хичээлүүдээс ялгарна. Мэдээж бодит туршлагууд, олон улсын стандартууд, холливуудын сургалтын техник гээд олон зүйлийг илэрхийлэхийг зорьсон учир 5 бүлэгт хувааж, бүлэг тус бүрт олон сэдвүүдийг багтаасан гэдгээрээ онцлог.
-Номын албан ёсны нээлтийг хэзээ хийхээр төлөвлөж байна?
- Монголд анх удаа хэвлэгдэн гарч байгаа гоо сайхны ном гэдэг утгаараа номын дэлгүүрүүдэд тараагаад өнгөрөх бус олон үйл ажиллагааг багтаасан “Narumi Beauty Show”-г энэ сарын 23-ны өдөр зохион байгуулахаар төлөвлөөд ажиллаж байна. Энэхүү үйл ажиллагаанд ирсэн эмэгтэйчүүддээ зориулаад салбартаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн гайхалтай бүсгүйчүүд өөрсдийн лекцийг тавина. Аль болох цагийг үр дүнтэй, хүртээмжтэй болгох үүднээс номынхоо нээлтийг ч утга учиртай болгохыг зорьж байна. Номын нээлтэд хүрэлцэн ирсэн охид, эмэгтэйчүүддээ олон гэнэтийн бэлэг барихаар бэлдэж байна. Дэлгэрэнгүй яривал гэнэтийн бэлэг маань задарчих гээд байна /инээв/
- “Наруми” цаашдын хэтийн зорилгоо хэрхэн харж байна.
- Мэдээж өөрөөс гарах бүхий л зүйлийг энэ салбартаа зориулна гэж боддог. Олон жил мөрөөдөж АНУ-д очиж суралцсаныхаа үр дүнг гаргаж нүүр хувиргалтын чиглэлд кино урлагийн салбарт түлхүү ажиллахаар зорьж байна. Монголынхоо кино урлагийн салбарыг өндөр түвшинд хөгжихөд нүүр хувиргалтын чиглэлд өөрийн хувь нэмрээ оруулж, мэдлэг ,туршлагаа зориулъя гэж бодож байгаа.
Нүүр будалт гунигтай өдрийг ч жаргалтай болгодог. Нүүрээ будаад гарсан эмэгтэй хүн тэр өдөржингөө инээмсэглэл тодруулж явдаг. Өөрт тохирсон гоёмсог будалт хийгээд, сайхан хувцаслаад явж байгаа эмэгтэйн ажил, амьдралд тэр хэмжээний өөрчлөлт, ахиц дэвшлүүд бий болдог . Эмэгтэй хүн бүрийг гоё сайхан байгаасай гэж би боддог. Тэр ч утгаараа энэ салбарт ажиллаж, амьдарч ирсний хүрээнд эмэгтэйчүүддээ бодитоор өгч чадах зүйл минь миний ном болон та бүхэнд хүрч байна. Цаашид ч “Наруми” шинэ, шинэлэг бүхнийг та бүхэндээ хүргэсээр байх болно.
- Ярилцсанд баярлалаа. Таны цаашдын ажилд нь амжилт хүсье.
Үзэл бодол
П.Сайнзориг: Нийслэлийн ирэх жилийн төсөв дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт руу чиглэсэн
Нийслэлийн 2024 оны төсвийн талаар Нийслэлийн Засаг даргын Эдийн засаг, дэд бүтцийн асуудал хариуцсан нэгдүгээр орлогч П.Сайнзориг мэдээлэл өгч, сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа.
-Нийслэлийн 2024 оны төсөвт Улаанбаатар хотын тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд хэдэн төгрөг төсөвлөсөн бэ?
-Төсөвт Улаанбаатар хотын тулгамдсан асуудлыг шийдэх суурь дэд бүтцийг байгуулахаар тусгасан. Тухайлбал, Сэлбэ, Баянхошуу дэд төвийн бүтээн байгуулалтыг эрчимжүүлнэ. Дэд төвүүдийг түшиглэн гэр хорооллыг орон сууцжуулах ажлыг нэгдүгээрт эрэмбэлнэ. Хоёрдугаарт, нийтийн тээврийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, багтаамж ихтэй нийтийн тээврийг хөгжүүлэх бодлогын хүрээнд метроны ТЭЗҮ-ийн зураг төсөл, менежментийн зөвлөх үйлчилгээний сонгон шалгаруулалтыг хийнэ. Мөн цэцэрлэг, сургуулийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд энэ оны төсвийн тодотголоор 28 тэрбум орчим төгрөг шийдсэн бол ирэх 2024 онд 91 тэрбум орчим төгрөг төсөвлөлөө. Түүнчлэн 42 сургуулийн цайны газрын тохижилт, засварт мөнгө тусгасан.
-Түгжрэлийн бууруулах хүрээнд хэдэн төгрөг тавьж, ямар ажлууд хийх вэ?
-Метроны зөвлөх үйлчилгээний болон ТЭЗҮ, зураг төслийн сонгон шалгаруулалтыг хийснээр ямар өртгөөр метроны нэгдүгээр шугамыг тавих вэ гэдэг шийдэгдэнэ. Үүнд Засгийн газар тодорхой хэмжээний хөрөнгийн баталгаа гаргаж байж дараагийн сонгон шалгаруулалтыг хийх юм. Нийслэлийн гол магистраль замыг өргөтгөж, гэр хорооллын замуудыг холбон хатуу хучилттай зам тавих зэрэгт 77.4 тэрбум төгрөгийг тусгасан. Ирэх жилийн төсөв нийслэлийн дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт руу чиглэсэн. Сэлбэ, Баянхошуу дэд төвийн бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлж чадвал 20-25 мянган ажлын байр шинээр бий болгох төсөөлөлтэй байгаа. Мөн өнгөрсөн жилүүдэд хэрэгжүүлээд гүйцэтгэл 70 орчим хувьтай байгаа бүх ажлыг дуусгана. Түүнчлэн Улаанбаатар хотыг бүхэлд нь камержуулахад 80 тэрбум төгрөг тусгасан.
-Нийслэл хотын албан татварыг хоёр хувь болгож нэмэгдүүлсэн хууль, эрх зүйн үндэслэл юу вэ?
-2021 онд Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хууль батлагдаж, нэг хувь байгаа татварыг хоёр хувь болгохыг НИТХ шийдэхээр тусгасан. Хотын албан татварыг архи, тамхины жижиглэн худалдаа гэсэн хоёр төрлийн бараа, зочид буудал, амралтын газар, ресторан, баар, автомашин угаалгын газар болон авто үйлчилгээ үзүүлэгч гэсэн зургаан төрлийн үйлчилгээ эрхлэгчээс авдаг. Хотын татвараас 16 тэрбум төгрөг төвлөрдөг. Нэмэгдүүлснээр 32 тэрбумын орлого бүрдэх бөгөөд үүнийг дэд бүтэц, бүтээн байгуулалт, сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зэрэгт зарцуулна. Мөн явган хүний зам, дугуйн замыг нэмэгдүүлнэ. Тухайлбал, Нарны хорооллыг Нарны замтай холбосон явган хүний гүүрэн байгууламж байгуулахаар болсон. Сэлбэ, Баянхошуу дэд төвийг түшиглэн гэр хорооллыг орон сууцжуулж, холбогдох төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлснээр агаарын бохирдлыг 30 орчим хувиар, түгжрэлийг мөн хувиар бууруулах зорилт тавьж байна.
Үерийн байгууламжийг нэмэгдүүлэхэд 24 тэрбум орчим төгрөг зарцуулахаар төсөвлөлөө. Үерийн байгууламжийг зөвхөн улсын болон орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар шийдэх боломжгүй. Иймээс олон улсын байгууллагуудтай ярилцаж байна. Улаанбаатар хотын инженерийн байгууламжийн 70 хувийнх нь ашиглалтын хугацаа хэтэрсэн. Мөн эдгээрийн ашиглалт, хамгаалалт байгууллагуудын уялдаа холбоогүйгээс дунд нь орхигдож, хариуцах эзэнгүй болсон. Иймээс Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар ажлын хэсгүүд гарч, Засгийн газарт танилцуулж, эдгээрийг иж бүрнээр нь шийднэ.
-Метроны ТЭЗҮ-ийг 2009, 2016 онд хийж байсан юм билээ. Түүнийг ашиглаж болохгүй юу?
-Эдгээр нь урьдчилсан ТЭЗҮ бөгөөд үүнээс хойш Улаанбаатар хотын нөхцөл байдал маш их өөрчлөгдсөн. Метроны менежментийн зөвлөх үйлчилгээ, мөн зураг төслийг хийх гэсэн хоёр багц ажил бий. Үүнд маш олон судалгаа хийгддэг. Геологийн, усны хайгуулын өрөмдлөгүүд хийнэ. Энэ ТЭЗҮ, зураг төсөл зөв гарч байж зөв хөрөнгө оруулалт босгоно, өртөг, зардлаа шийднэ. Хөрөнгө оруулалт бүтэлгүйтэх шалтгаан нь бэлтгэл үе шат болох зураг төслөө хийдэггүй, хэт төсөөллийн урьдчилсан ТЭЗҮ боловсруулдагтай холбоотой. Хэрэгжүүлье гэхээр барилгын зураг төсөл гэх мэт бичиг баримт нь байхгүй байдаг.
-37 тэрбумаар цахилгаан халаагуур тараана гэсэн. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?
-Яндангийн тоог 20 мянгаар бууруулахын тулд гэр хороолол дахь 5000 байшин, 15 мянган гэрт цахилгаан халаагуур тараах юм. Ингэхдээ цахилгааны хүчдэл унадаг гэх асуудлыг бүрэн шийдсэн байршилд тараахаар ярьж байгаа. Мөн давхар шаталттай зуухыг судалж байна. Он гарснаас хойш 59 хүн угаартаж нас барсан харамсалтай тоо бий. Холбогдох байгууллагуудын дүгнэлт зуухны чанар, утаа их ялгаруулсан гэж гардаг. Иймээс өмнөх алдааг давтахгүйн тулд энэ асуудлыг судалж, иргэдтэй хариуцлагын гэрээ байгуулж, зуух олгохоор судалж байна. Үүний цаана хүний амины асуудал бий. Утааг бууруулах дунд хугацааны бодлого бол орон сууцжуулах, эрчим хүч, дулааны эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх юм.
Үзэл бодол
Д.Бат-Орших: МҮОНР-гийн “Алтан төлийн эзэн” шагналд бэлчээрийн даацын асуудлыг тусгана
Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Радио”-гийн “Таван эрдэнэ” нэвтрүүлгийн нэрэмжит “Алтан төлийн эзэн” шагналын түүх 1978 оноос эхтэй.
“Энгэрийн яргуй цасан доор зүүдлэхэд
Эхний төл наран наашилж цангинана” гэх
дуу шигээ малчин түмэндээ хоногшиж, хүндлэгдсэн энэ шагнал 2024 онд 46 дахь жилдээ олгогдох юм. Мал сүргээ өсгөн үржүүлэх бодлогын хүрээнд анх санаачлагдаж байсан энэ шагнал улс орон болон дэлхий нийтэд тулгамдаж асуудлыг бодлогодоо тусгаж, цаг үеийн шаардлагаар хувьсан өөрчлөгдөж байна.
1978 онд Монгол Улс 24.0 сая орчим толгой малтай байсан. Харин 2022 оны жилийн эцсийн тооллогоор 71.1 саяд хүрсэн. Мал сүргийн тоо өсөн нэмэгдэхийн хэрээр малчдын амьдрал ахуй, улс орны эдийн засагт нааштай өөрчлөлт гарж байвч нөгөө талаас бэлчээрийн даац хэтэрч, сөрөг үр дагаврууд нэмэгдсээр байна. “МҮОНРТ тогтвортой хөгжлийн зарчмуудыг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлж байгаа. Уур амьсгалын өөрчлөлт бол зөвхөн нэг улсын биш, дэлхий нийтийн асуудал. Энэ тал дээр эерэг, зөв өөрчлөлтийг бий болгох нь манай байгууллагын үүрэг, олон нийтийн эрх ашиг мөн гэж бид үздэг” гэж МҮОНР-гийн захирал Д.Бат-Орших ярьсан юм.
Энэ зарчим “Алтан төлийн эзэн” шагналд ч тусгалаа олж байгаа аж. Тогтвортой хөгжлийн уур амьсгалын өөрчлөлтийн үр нөлөөг багасгах 13 дугаар зорилтын хүрээнд Монгол Улсын хувьд тулгамдаад буй томоохон асуудал бол бэлчээрийн даац юм. Тэгвэл сум орон нутгийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулсан, мал сүргийн чанар чансаа, үүлдэр угсааг сайжруулсан, шинэ залуу малчин бэлтгэж, малжуулсан зэрэг өмнөх шаардлагуудаас гадна мал сүргээ бэлчээрийн даацад тохируулсан малчин цаашид “Алтан төлийн эзэн” болно гэдгийг Д.Бат-Орших захирал онцолж байлаа. “Энэ бодлогыг бид үе шаттайгаар тусгаад явна. Эхний шатанд орсон өөрчлөлтүүдийг бид 2024 он гараад шагналынхаа журамтай хамт танилцуулна" хэмээн тэрбээр хэлсэн юм.
Тогтвортой хөгжлийн зарчмууд энэ шагналд тусгалаа олж буй анхны тохиолдол энэ биш юм. Мал аж ахуй бол хамтын хөдөлмөр. Гэтэл ямар нэг шагнал болоход голдуу өрхийн тэргүүн гэдгээрээ гэрийн эзэн нь шагнуулаад өнгөрдөг тухай шүүмжлэлийг тэртээ 1956 онд зохиолч Ш.Гаадамба “Элбэг дээл” өгүүллэгтээ ч дурдсан байдаг. Харин 2022 оноос МҮОНРТ, Жендерийн Үндэсний Хороо хамтран “Алтан төлийн эзэн” тэмдгийг өрхийн эхнэр, нөхөрт хоёуланд нь гардуулдаг болсон юм.
Ер нь малын тоог өсгөхгүйгээр малчид орлогоо өсгөж болох уу? Болно гэдгийг НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөрөөс хэрэгжүүлж буй “Монгол орны хөдөөгийн иргэдийн уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох чадамж болон эрсдэлийн менежментийг боловсронгуй болгох” (АДАПТ) төслийн хүрээнд хийсэн судалгаа харуулж байна. Энэ утгаараа Д.Бат-Орших захирал “Малчин гэхээр орлого багатай, мэдээллээс хоцрогдмол байсан үе нэгэнт ард хоцорсон. Нүүдлийн уламжлалт соёл, ахуйг тээж яваа гэдгээрээ малчид маань одоо өрхийн орлогоо улам нэмэгдүүлэх замаар улс орон, дэлхий нийтийн сайн сайханд хувь нэмрээ оруулах боломжтой. "МҮОНРТ-ийн "Алтан төлийн эзэн" шагналаар бид энэ нөлөөллийг бий болгохыг зорьж байна. Энэ зорилго, үзэл санааны төлөө хамтран ажиллахад бид нээлттэй" гэдгээ илэрхийлсэн юм.
Үзэл бодол
П.Эрхэмбулган: Амбулаторийн үзлэгийн 5.5 хувийг томуу, томуу төст өвчин эзэлж байна
Томуугийн өвчлөл нэмэгдэх хандлагатай байна. Томуу, томуу төст өвчний дэгдэлтийн талаар Нийслэлийн Эрүүл мэндийн газрын дарга П.Эрхэмбулганаас тодрууллаа.
-Улаанбаатар хотын хэмжээнд томуу, томуу төст өвчний дэгдэлт хэр байна вэ?
-Томуу, томуу төст өвчний улирал эхэлсэнтэй холбоотойгоор Улаанбаатар хотын иргэдийн дунд энэ төрлийн өвчлөл нэмэгдэх хандлагатай байна. Сүүлийн долоо хоногийн мэдээллээр амбулаторийн нийт 112,100 үзлэг хийснээс 6000 гаруй иргэн томуу, томуу төст өвчний шалтгаанаар ирж үзүүлсэн байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, нийт амбулаторийн үзлэгийн 5.5 хувийг томуу, томуу төст өвчин эзэлж байна гэсэн үг. Энэ нь өмнөх долоо хоногоос бага зэргийн бууралттай, өнгөрсөн жилийн мөн үетэй харьцуулахад 6 орчим хувиар буурсан үзүүлэлт.
-Бага насны хүүхдүүд томуу, томуу төст өвчнөөр өвчлөх нь элбэг байдаг. Эмнэлгийн ор хүрэлцээтэй байгаа юу?
-Нийслэлийн хэмжээнд томуу, томуу төст өвчнөөр өвчилсөн хүүхдүүдийг хүлээн авах 815 ор байдаг. Томуугийн идэвхжилийн үед 1450 ор болгон нэмэгдүүлэх боломжтой. Мөн Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар 575 орыг ЭМЯ-ны харьяа байгууллагуудад дэлгэх боломж бий. Нийт 2000 орчим ор дэлгэх боломжтой.
-Одоогийн байдлаар томуу, томуу төст өвчинтэй холбоотойгоор хэдэн иргэн хэвтэн эмчлүүлж байна вэ?
-Нийслэлийн хэмжээнд 1067 ор дэлгэгдсэн. Орны дүүргэлт 95 хувьтай байна.
-БНХАУ-д уушгины хатгалгаа нэмэгдсэн гэсэн. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?
-БНХАУ-ын хойд хэсгийн бүсэд томуугийн өвчлөл хүндэрч уушгины хатгалгаа болж байгаа мэдээлэл гарсан. Энэ дагуу ДЭМБ-аас Хятадын талд асуулга тавихад “Ямар нэгэн шинэ үүсгэгч биш. Томуугийн үүсгэгчүүд багц хэлбэрээр өвчлөл үүсгэж, энэ нь уушгины хатгалгаанд хүргэж байгаа” гэх мэдээлэл өгсөн. Энэ дагуу ХӨСҮТ мэдээлэл хийсэн. ХӨСҮТ нь үндэсний хэмжээнд томуугийн тандалт судалгаа хийдэг бөгөөд долоо хоног бүр тандалтын дүнгээ гаргадаг. Цаашид томуугийн өвчлөл нэмэгдэх хандлагатай байна. Иймээс эцэг эхчүүд бага насны хүүхдүүддээ анхаарал, халамж сайн тавьж, дулаан хувцаслахаас гадна хоол унданд нь анхаарч, олон нийтийн газар амны хаалт зүүж хэвших шаардлагатай. Мөн халдвар хамгааллын дэглэмийг сахиж, гэртээ нойтон цэвэрлэгээг тогтмол хийж, гараа байнга угаах, олон хүн цугласан газар хүүхдээ дагуулж явахгүй байх гэх мэтээр томуу, томуу төст өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх шаардлагатай юм.
-Томуугийн дархлаажуулалт хэдэн хувьтай байгаа вэ?
-Хоёр төрлийн дархлаажуулалт бий. Сайн дурын дархлаажуулалтаар 17 мянга гаруй тун вакциныг хийсэн. Зорилтот бүлгийн буюу бага насны хүүхэд, жирэмсэн, ахмад настан, архаг, хууч өвчтэй хүмүүс болон эрүүл мэндийн салбарын ажиллагсдад үнэгүй дархлаажуулалтад хамруулдаг. Энэ дархлаажуулалт 90 орчим хувьтай байна. Нийт 130 мянга орчим иргэн дархлаажуулалтад хамрагдсан.
-
Цаг үе2019/12/27
Хөгжлийн банк засаглалыг сайжруулж муу зээлийн эргэн төлөлтөд анхаарав
-
Шударга мэдээ2019/07/19
БНСУ-ын Хууль зүйн яамнаас 35 иргэнд Е-9 ангиллын Цахим визийн зөвшөөрөл олгохоо...
-
Улстөр нийгэм2020/12/15
УИХ дахь ажлын хэсгүүд хуралдана
-
Урлаг спорт2019/11/06
The Voice шоуны оролцогч Ж.Ариунжаргалын ШИНЭ ДУУ цацагдлаа
Сэтгэгдэл