Бидэнтэй нэгдэх

Үзэл бодол

Жолоочийн даатгалын тухай хууль хоцрогджээ

Огноо:

,

Хүний  амьдралд тохиолдож  болох  тааламжгүй үйл явдлын эрсдэлийг бууруулах, учрах хохирлыг  хамгийн богино хугацаанд  арилгах  үр дүнтэй санхүүгийн арга бол даатгал юм.  Монгол Улсад  бие даасан хуультай, албан журмаар даатгуулах  7 төрлийн  даатгал байдаг.  Эдгээрийн дотроос  олон түмэндээ хүртээмжтэй үйлчилдэг, нэр хүндтэй   даатгалууд олон бий.  

Тэтгэврийн даатгал-д  даатгуулбал өндөр насныхаа тэтгэвэрт  гараад  сар бүр тэтгэвэр авч байна.   Мөн  тэтгэврийн  даатгалаас  зээл авсан иргэдэд  470,0 тэрбум төгрөгийн  өрийг нь нэг удаа  УИХ –аас  цайруулах шийдвэрийг хүртэл гаргаад байна. 

Ажилгүйдлийн даатгал-д даатгуулсан хүн  ажлаасаа халагдсан болон  өөрийн хүсэлтээр  чөлөөлөгдсөн бол  тодорхой хугацаанд  ажилгүйдлийн  тэтгэмж авдаг.

Эрүүл мэндийн даатгал-д  даатгуулсан хүн  шимтгэлээ хугацаанд нь жил бүр тогтмол төлсөн,  дараалсан 3 жил эрүүл мэндийн даатгалын сангаас  тусламж, үйлчилгээний зардал  гаргуулаагүй  даатгуулагчийг  нэг удаа  эрүүл мэндийн  үзлэгт  хамруулж 2,0 сая хүртэл  төгрөгийг улсаас олгож байна.  

Эдгээрийг даатгуулагч иргэдэд  хүргэх үйл ажиллагааг Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар, Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар зэрэг  бие даасан  байгууллага  хариуцан хэрэгжүүлдэг.

Харин  1,1 сая  шахам  тээврийн хэрэгсэлтэй авто тээвэрчдээс  700 гаруй мянган иргэн жолоочийн  хариуцлагын даатгалд жил бүр албан журмаар  даатгуулаад, ямар ч урамшуулал  авдаггүй .

Үүний шалтгаан нь Жолоочийн хариуцлагын  албан журмын даатгалын үйлчилгээг  АРИЛЖААНЫ ДААТГАЛЫН  15  КОМПАНИ  эрхэлж байгаад хамаг учир нь байгаа юм.  Тэд бол  ашгийн байгууллага.  Тиймээс  жолооч нар энэ даатгалын үйлчилгээ, үйл ажиллагаанд   нь  сэтгэл дундуур  байдаг.

Монгол улсад хэрэгжиж байгаа хуулиуд  даатгагч, даатгуулагчийн  аль  алиных нь эрх ашигт жигд үйлчилж байх  ёстой.  Гэтэл  арилжааны даатгалын компаниуд  энэ  ажил үйлчилгээг эрхлэхдээ  зөвхөн өөрт  төвлөрүүлэх  орлогодоо илүү анхаарч  байгаад байгаа юм. Судалгаанаас  харахад  тухайн жилдээ   дээрх   даатгуулагчдын  4,2 хувь буюу  28 мянга орчим жолооч   осол  зөрчилд  холбогдож даатгалд хандсан  байдаг.  Цаана нь  үлдсэн  95,8 хувь нь  хураамжаа төлсөн ч даатгалаас ямар нэгэн  урамшуулал, нөхөн төлбөр  авдаггүй юм байна.

Нэгэн түүхийг  эргэн санахад   жолооч нарын  албан журмын  даатгалын тухай хууль  2011 онд  гарахаас өмнө   сайн дурын үндсэн дээр даатгал хураадаг байх  үед   жилдээ  З тэрбум  төгрөгийн хураамж төвлөрдөг байсан.  Харин  хууль хэрэгжиж эхэлснээр  хураамж нь   10 дахин өссөн  байдаг. 

Гэтэл  арилжааны  даатгалын компаниуд  хураамжийн хэмжээг  нэмэх хэрэгтэй байна.  Бидний үйл ажиллагааны зардал  өндөр байгаа, дээрээс нь  даатгалын сан бүрдүүлэх  ёстой гэсэн шаардлага  тавьдаг  юм билээ. Ингэж ёроолгүй сав шиг авирлахын оронд  хэрэгжүүлж  байгаа хуулиндаа хүндэтгэлтэй хандаж, хамрагдаж байгаа олон зуун  мянган даатгуулагчдынхаа эрх ашигт  дэмжлэг  үзүүлэх ямар нэгэн ажил, санаачлага  гаргаж ажиллах шаардлагатай баймаар юм.   Мөн   хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойших  8 жилийн хугацаанд  арилжааны   даатгалын компаниуд  160,8 тэрбум  төгрөгийг  албан журмын даатгал нэрийн дор  хураан авсныхаа   96,6  тэрбумыг  даатгуулагчдын хохирлын нөхөн төлбөрт  олгож,   үлдсэн  65,2  тэрбум төгрөг  нь тухайн  компаниудын мэдэлд  үлдсэн  нь тодорхой   байдаг. 

Олон улсын  туршлагаас  үзэхэд  жолоочийн хариуцлагыг дээшлүүлэх , осол зөрчлийг багасгах зорилгоор  АНУ-д   1908 оноос даатгалын  төлбөр төлсөн жолоочид  тусгай хөнгөлөлт  эдлүүлдэг  журам  хэрэгжиж   эхэлсэн байдаг.  Одоо дэлхийн 165 оронд  жолоочийн  хариуцлагын албан журмын даатгалын систем  хэрэгжиж  байна.  Эдгээр улсууд  өнөөдөр манайд хэрэгжиж байгаагаас арай өөрөөр  хэрэгжүүлж  байна. Нэг талаас  даатгалд олныг  хамруулах, нөгөө талаасаа даатгуулагчдын  даатгуулах сонирхохыг нэмэгдүүлэхэд  чиглэгдсэн бодлого барьдаг  юм билээ.   Манай улсын хувьд  1992 оноос   Монгол улсын авто тээврийн  болон  өөрөө явагч  хэрэгслийн  албан  татварын  тухай  хууль, 2011 оноос Жолоочийн  хариуцлагын албан журмын  даатгалын тухай  хуулиуд батлагдан гарч  хэрэгжүүлэх үйл явц  эхэлсэн түүхтэй.

Монголын төрөөс албан журмын даатгалын хуулийг  хэрэгжүүлэхдээ цөөн хэдэн  хүний ашиг олох хэрэгсэл  болгох биш,  харин  төрийн бодлого нь  нийгмийг  илүү хариуцлагажуулах, зам тээврийн  ослын тоог бууруулах,  жолооч нарын хариуцлагыг  өндөржүүлэхэд чиглэгдсэн байх  ёстой.

Гэтэл бидний дагаж мөрдөж буй   хууль  маань   осол зөрчил гаргадаггүй  жолооч нарыг урамшуулах зорилгоор  төлбөрийн хэмжээг   жил ирэх тутам тодорхой хэмжээгээр багасах зарчмыг   хэрэгжүүлэх ёстой.

Албан журмын  даатгалыг  сайн дурын  даатгалын  үйл ажиллагаа  эрхэлдэг  арилжааны компаниудаар  эрхлүүлэх нь  буруу.   Өнөөдөр энэ ажлыг 15 компани,  200 гаруй салбар, 3000 орчим  ажиллагсад  хариуцан  гүйцэтгэж  байна. Тэдэнд  нэгдсэн удирдлага, хяналт   байдаггүй.  Нэг аймагт 7-11  даатгалын компанийн салбар ажиллаж байна.  Мөн  тээврийн хэрэгслийн техникийн хяналтын улсын  үзлэгийг  хөдөө  орон нутагт зохион байгуулахад  даатгалын компанийн хүмүүс дагаж  явдаг.  Тэд нэг суманд  2 хонохдоо  20 – 50 жолооч  даатгаад,  дараагийн сум руу явсаар 2 сар шахам хугацаанд тойрдог. Хотын техникийн хяналтын төвүүдэд  нөгөө  15 компанийн  төлөөлөгч нар  даатгуулахаар ирсэн хүнээ  булаацалдаад сууцгааж байдаг.   Гэтэл  цаана нь хэдэн жолооч даатгалд хамрагдахгүй үлдэж байгаа сонирхдоггүй . Тэгвэл жил бүр жолоочийн хариуцлагын  даатгалд   орон нутагт 36 хувь, Улаанбаатар хотод  25  хувь нь  оролцдоггүй  үлддэг.  Эндээс харахад  даатгалд  хамрагдаагүй жолооч жил бүр  200 гаруй  мянгаараа  үлдэж байна. Үүнийг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулан,  зөв  хяналт тавьж ажиллахад ердөө 180 хүний зардлаар  улсын хэмжээнд  гүйцэтгэх боломжтой тухайгаа  Албан журмын даатгагчдын холбооноос  тооцоолсон байдаг. Энэ асуудлыг  хууль  санаачлагч нар анхааралдаа  авах   хэрэгтэй байна.

Жолоочийн албан журмын даатгалыг  ажил үүргийн нь хувьд  хамтарч болох   тээврийн хэрэгслийн техникийн хяналтын үзлэгийн байгууллагатай  нэгтгэхэд  илүү сайн талтай   байж болох юм.  Тэгвэл эндээс  даатгалд  хамрагдалт нь нэмэгдэх,  олон жил осол гаргаагүй жолооч нарт  техникийн хяналтын үзлэгийг   үнэгүй хийж өгөх, тос маслыг нь  солих үйлчилгээ үзүүлэх гэх мэт олон төрлийн үйлчилгээг  даатгуулагчид даа үзүүлж   тэдний эрх ашиг, сонирхолд нийцүүлэх  хэрэгтэй байна.

Зам тээврийн ослоос   үүссэн  хохирлыг  үнэн зөв  тодорхойлох  мэргэжлийн  хохирол  үнэлэгч  ховор, ажиллаж байгаа нь  Санхүүгийн зохицуулах хорооноос  зөвшөөрөл авсан нэртэй мэргэжлийн бус  хүмүүс  байна.  Тэдэнд оношлогооны  багаж, шалгах хэрэгсэл байхгүй  нүдэн баримжаагаар  ажилладаг . Оношлогооны байгууллагуудтай  хамтарч ажиллах  шийдвэр байгаа ч  түүнийг  нь хэрэгжүүлэх эрх зүйн  зохицуулалт байхгүй.   Хөдөө орон нутагт энэ асуудал илүү хүндрэлтэй  байна. 

Даатгуулагчийн нэг удаагийн гэрээнд  хэдэн удаа  нөхөн төлбөр авах тухай  тусгаагүй.  Үүнийг тодорхой болгох хэрэгтэй байна. Тухайлбал , Монгол даатгалд даатгуулсан жолооч нараас нэг жилийн дотор  32 жолооч  4-9 удаа  осол зөрчил гаргаж  нөхөн төлбөр авсан  судалгаа байдаг.  Энэ  нь гэрээнд  тусгаагүйгээс  гадна  хуучин муу  автомашинтай  жолооч  санаатай  болон санамсаргүй үйлдлүүд гаргаад  төлсөн даатгалаасаа хэд дахин давсан  даатгал  авдаг байж болох юм.  Ийм жолооч  осол зөрчил гаргадаггүй жолоочтой адил  хураамж  төлж болохгүй.  Үүнийг итгэлцүүрээр  тооцох бололцоотой ч, гэрээ хийхээс татгалзах эрх  даатгалын компаниудад бий.

Осол  зөрчил гаргасан жолоочийн  тоо үнэн зөв  гардаггүй. Тухайлбал  замын цагдаагийн  бүртгэлийн  тоо,  нөхөн төлбөр олгосон  даатгалын компанийн мэдээллийн  тоо  хоорондоо    10-аад  мянгаар зөрж  байгаа.  Шалтгаан нь  даатгуулагчид осол зөрчилд холбогдчихоод  даатгалын  компаниудад хандахад  урдаас нь цагдаагийн тодорхойлолт  шаардах болсон. Тодорхойлолт  авахад  цагдаагийн газраас жолоочийн  оноог нь хасаад,  100 мянган төгрөгөөр  торгодог.  Үүнийг  даатгалын байгууллага  газар дээр нь очиж  асуудлыг шийддэг  гадаадын туршлага байдаг л юм билээ.

Мөн хуулинд  тухайн тээврийн хэрэгслийг өмчлөгч нь  жолоочийн хариуцлагын даатгалд  даатгуулж,  уг тээврийн хэрэгслийг хөлсөөр барьж буй жолооч  мэргэшсэн жолоочийн даатгалд  даатгуулна гээд  заачихсан байгаа нь  хэрэгжүүлэхэд    хүндрэл гарч байна

Та бүхэнтэй саналаа солилцогч миний бие   жолооч нарын хариуцлагын  даатгалын тухай хуулийн  хэрэгжилтийн талаар багагүй хугацаанд  судалгаа  явуулж,  400 шахам жолоочоос санал асуулгын  хуудсаар тодорхой сэдвээр мэдээлэл  авч,  арав гаруй аж ахуй нэгжийн удирдлагатай санал солилцсон  юм. Эндээсээ  дүгнэхэд   дээрх хууль  маань  жолооч нарыг хариуцлагын  даатгалд  албан журмаар  хамруулах нь төрийн бодлогын хүрээнд хийгдэж буй мэт боловч  үнэндээ  арилжааны даатгалын  15 компанийг  хөрөнгөжүүлэх агуулгатай хэрэгжиж  байна гэж хэлж болохоор  байна.

Уг нь Улсын Их Хурлын 2017 оны  11 дүгээр  тогтоолоор  батлагдсан  “Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2020 он хүртэл  боловсронгуй болгох үндсэн чиглэл”-ийн  9-дэх зүйлд

“Санхүү ,эдийн засаг, татвар, банк,  даатгалын  чиглэлээр” гэсэн  хэсгийн 80-д

“Даатгалын салбарын өнөөгийн  байдал, хөгжлийн хандлага, зах зээлийн эрэлт,  хэрэгцээнд  нийцүүлэн  уг зах зээлд гадаадын  хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, даатгалын  нэр төрөл, бүтээгдэхүүний ангилал, тэдгээртэй  холбоотой зохицуулалтыг нарийвчлан тусгах”  замаар даатгалын  тухай  хуульд  нэмэлт өөрчлөлт  оруулах тухай,

Мөн хэсгийн  81-д 

“Улсын Их Хурлаас  2011 онд баталсан  Жолоочийн  хариуцлагын  даатгалын тухай хуулийн хэрэгжилтэд  үндэслэн  энэ төрлийн  даатгалын зах зээлд оролцогчдын  үйл ажиллагааг  нарийвчлан  зохицуулах, даатгуулагчийн  хариуцлагыг  сайжруулах”  зорилгоор  Жолоочийн  хариуцлагын   даатгалын тухай хуульд  нэмэлт өөрчлөлт  оруулах тухай  хуулийн төслийг  тус тус  боловсруулахыг  заасан  байдаг юм билээ.

Гэвч хуулийн хэрэгжилт  гацаж  байгаа нь амьдрал дээр   харагдаж , хуулийг шинэчлэх  санаачлага  2017 оны 2 дугаар  сараас эхэлсэн  боловч  даатгалын орлого ашиг нь өндөр  байдагаас  хуучнаар нь мөрдөх   сонирхолтой  хэсэг бүлэг хүмүүс  сөргөөр  нөлөөлж   Улсын Их Хурлын энэ удаагийн  чуулганаар  хэлэлцэхгүй  болсныг   жолооч нар  эсэргүүцэж ,  даатгалын төлбөр  жил  бүр урд оныхоосоо  нэмэгдэж байдагт бухимдаж ЭРХ МЭДЭЛТНИЙ  АЛБАН ТАТВАРын тухай хууль   гэж нэрлэдэг болоод  байна.

Үүнд анхаарч жолоочийн  даатгалын  тухай  хуулийн зарим заалтуудаас болж  даатгагч,  даатгуулагч нарын хооронд үүсээд байгаа   үл  итгэлцлийг  нэг талд нь гаргах  зорилгоор  шинээр боловсруулах    хуулийн  төсөлд  өгөх  саналаа  нийт татвар төлөгч  жолооч  та бүхнээрээ  хэлэлцүүлэхээр  саналаа  хүргүүлж байна.  Үүнд  :

Гудамж, замын хөдөлгөөнд оролцож  яваад санамсаргүй  байдлаас осол зөрчилд  холбогдсон  жолооч  тухайн үедээ  сандарч,  асуудлаа түргэн шуурхай барагдуулахыг  хичээдэг.  Тэр үед  хохирлыг  нь үнэн зөв  шийдвэрлэнэ  гэж  итгэж,  үнэлгээчдийг  барааддаг.  Гэтэл үнэлгээчдийн  маань  ихэнх нь мэргэжлийн бус  хүмүүс  ажилладаг бөгөөд  үнэлгээ нь  газар бүр өөр  өөр  төлбөртэй   байдагт нь  жолооч нар  гомдоллодог. Үйлчлүүлэгчдэд  үзүүлэх  материал,  харьцуулах  лавлагаа  ил тод  байдаггүй  нь  тэдэнд  итгэл үнэмшил   төрүүлдэггүй. Тэгээд ч  эвдрэл гэмтлийн нь оношлогооны  хэрэгслээр шалгаагүйн дээр нүдээрээ хараагүй, гараараа барьж  үзээгүй байж  утасны зураг, хүний амаар үнэлэх нь  жолооч нарын дургүйцлийг  төрүүлдэг.   Дээрхи  асуудалд   Тээврийн цагдаагийн газар, Авто тээврийн Үндэсний төв,  Санхүүгийн зохицуулах хороо хамтран  тусгай журам гаргаж  цэгцлэх шаардлагатай  байна

Жолоочийн даатгалын тухай хуулийн   6 дугаар зүйлд “Даатгалд үл хамаарах  нөхцөл” өөр заагдсан тээврийн хэрэгслийн жолоочоос гадна  даатгал төлөх  ёстой нийт жолооч нарын 30 шахам хувиас  татвараа  хураан  авч чадахгүй байгаа.  Энэ нь хууль хэрэгжүүлэгч  байгууллагын  санаачлага сул  байгаатай холбоотой  юм.

Жолоочийн даатгалын тухай хуульд  жолоочоос авах суурь  хураамжийг өсгөх , бууруулах  даатгалын гэрээний  мэдүүлэг, маягт  зэргийг батлах эрхийг Санхүүгийн зохицуулах хороонд  хариуцуулсан байдаг. Гэтэл жил  бүрийн судалгаанаас харахад   нийт  даатгал төлөгчдийн  90 гаруй хуь нь  тухай жилдээ  осол зөрчилд  холбогдоогүй  хөдөлгөөнд хамрагдсан байдаг .  Олон жил осол зөрчил гаргаагүй  жолооч нарыг  урамшуулан даатгалыг  тодорхой хэмжээгээр  бууруулах  боломжтой байтал   дараа  жил нь нэмэгдсэн  байдаг ба суурь  хураамж  дээр 9 итгэлцүүрээр  тооцож  нэмж хураамж авдаг  тухай гомдлыг   олон даатгуулагч  гаргаж байна. Үүнийг шинээр гаргах хуулинд  тодорхой зааж,  өөрчлөлт оруулах  шаардлагатай байна.

Даатгалын байгууллагууд жолооч нартай байгуулдаг  хариуцлагын даатгалын гэрээнд  тухайн автомашины эзэмшигчийн гэрийн бүлийн хүний нэрийг бичүүлээд хүн тус бүрээр тооцож  даатгалыг албан журмаар  нэмж  авдаг нь хуулиа зөрчин  шунал нь хэтэрсэн татвар  болж байна.  Үүнийг  анх гэрээ байгуулахдаа  тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээнд  бичигдсэн эзэмшигчтэй  зөвхөн автомашины марк,  улсын дугаараар  гэрээ  байгуулахад хангалттай болно.  Гэрээний  хавсралтын нэрийн хүснэгтийг  шаардлагагүй гэж үзэж байна.

Хөдөө орон нутагт  ажилладаг  даатгалын  салбарууд  зөвхөн  татвар хураахаас  хэтрэхгүй байна.  Тухайн нутагт  осол зөрчилд  холбогдсон жолоочид  үйлчлэх шуурхай алба  гэж байдаггүй.  Нэгэнт даатгал хурааж л байгаа бол хот, хөдөө гэх ялгаагүй  жолооч нарт жигд үйлчлэх шаардлагатай.

Хөдөлгөөнд оролцож буй жолооч нараас ослын даатгалын төлбөр хураамжийг  хуулиар  далайлган  албадан гаргуулж авдаг боловч  тэднийг  осол зөрчил гаргахаас  урьдчилан сэргийлэх соён гэгээрүүлэх  сурталчилгаа,  анхааруулах ажил  огт  хийгддэггүй гэсэн гомдол  санал асуулгад оролцогчдын 98 хувь нь гаргаж байна. Энэ талаар тодорхой заалт оруулахыг сануулж байна.

Даатгагч компаниуд  болон Санхүүгийн зохицуулах хороо  даатгуулагч нараас албан журмын даатгал нэрээр  дарамтлан  хураасан  хураамжийнхаа  30 гаруй хувийг  хэрхэн юунд зарцуулснаа  тодорхой мэдээлдэггүй  тухай  Монголын  Үндэсний олон нийтийн радио, телевизийн  ярилцлагад  оролцогч нар дурдаж,  шаардаж  байсан.  Энэ талаар  нийт даатгуулагчдад тодорхой мэдээллээр  хангаж   орлого, зарлагыг шилэн данстай болгохыг анхааруулж  байна.

Бид  улсын гэсэн  нэртэй олон сангийн хөрөнгө  луйварчдын гарын салаагаар хэрхэн  үрэгдэж  буйг  өдөр бүр мэдээллийн хэрэгслээс  харж,  мэдэрч  байгаа.  Түүнтэй нэгэн адил жолоочийн  даатгалын сан нэрээр   цугларсан  хөрөнгө   энэ хэдэн жилд хэрхэж байгаа  талаар  татвар төлөгч  жолооч, иргэдэд   мэдээлэл огт байхгүй  байгаа  бөгөөд  уг  санг  хариуцаж буй  хүмүүс  мэдээлэл өгөхөөс  татгалзаж байна.  Үүнийг  шинээр гаргах хуулийн төсөлд  тодорхой  тусгахыг  шаардаж  байна.

Санхүүгийн зохицуулах хорооноос   Жолоочийн албан журмын  даатгалыг  хувийн хэвшлийн  байгууллагуудад  хариуцуулсныг    санал асуулгад оролцогчид 100 хувь   буруу гэж үзэж  байна. Даатгуулагч  нарын эрх ашгийг хамгаалах   байгууллага нь  ашгийн төлөө ажилладаг хувийн  компани биш олон зуун мянган  жолоочийн  төлөө ажиллаж  чадах  байгууллагыг  шинээр буй болгох   хэрэгтэй  байна.

Албан журмын даатгалыг  Санхүүгийн зохицуулах хороо хариуцсанаар  хяналт суларч,  эрх мэдэл нь  цалгардан  зөрчил үүсч   байна.  Иймд  даатгуулагчид  хэнээр эрх ашгаа  хамгаалуулахаа   өөрсдөө  шийддэг  байх нь ардчилсан нийгэмд   зохицно  гэж   жолооч нар   үзэж  байгааг хуулийн төсөл боловсруулагч нарт анхааруулаад  татвар төлөгч  жолооч нарын эрх ашгийг  хамгаалсан    хуультай болно   гэдэгт  найдаж байна.

Жолоочийн хариуцлагын  тухай хуулийн  талаар  зарим   татвар төлөгчид  иймэрхүү  санал  бодолтой байгааг  та бүхэн  өөрсдөө тунгаан  хэлэлцэж  хуулиа  шинэчлэх  хэлэлцүүлэгт  идэвхтэй оролцохыг уриалж байна. 

Дэндэвийнхэн. Г. ЛХАМСҮРЭН

Монгол улсын зөвлөх инженер

2019.01.13.

 

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа

Сэтгэгдэл

Үзэл бодол

Н.Батнасан: МУИС-д гаалийн байгууллагатай хамтран ажиллах өргөн боломж байна

Огноо:

,

Гаалийн байгууллага МУИС-ийн Бизнесийн сургуультай “Хамтын ажиллагааны санамж бичиг” байгуулсан тухай тус сургуулийн захирал, доктор профессор Н.Батнасантай ярилцлаа.

 Санамж бичгийн ач холбогдлыг та хэрхэн харж байгаа вэ?

Монгол Улсын Их Сургууль нь судалгаа шинжилгээний олон салбарын шилдэг эрдэмтэдтэй,  төрөл бүрийн чиглэлээр  судалгаа шинжилгээ хийдэг, Монгол Улсын эрдэм оюуны гол төвүүдийн нэг юм.

Манай улсын хөгжлийн олон асуудлууд өнөөг хүртэл шийдэгдээгүй байна. МУИС-ийн хувьд улсынхаа хөгжилд хувь нэмрээ оруулах нь бидний үйл ажиллагааны хамгийн чухал хэсэг,  тэр хэрээрээ чухал ач холбогдол өгдөг зүйлсийн нэг.  Гаалийн байгууллагын өмнө ч ийм асуудлууд тулгарч байна. Гаалийн өмнө тулгамдаад буй эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд хувь нэмрээ оруулах зорилгоор бид ГЕГ-тай хамтран ажиллах санамж бичгийг байгуулсан.

Түүх ярих юм бол ”Гааль, Эдийн засгийн коллеж” нэртэй ГЕГ-ын дэргэд байсан сургалтын байгууллагыг 2010 онд ЗГ-ын тогтоолоор МУИС-д нэгтгэсэн. Тэр цагаас хойш МУИС нь гаалийн боловсон хүчнийг бэлтгэдэг гол төв болсон гэж үзэж болох юм. Одоо гаалийн байгууллагын системд 2000 гаруй хүн ажиллаж байна. Бид 2010 оноос хойш гадаад худалдаа, гаалийн чиглэлээр 200 гаруй бакалаврын мэргэжилтэн, 30 орчим магистр, 1 докторыг гаалийн чиглэлээр бэлтгэж гаргасан бөгөөд тэд маань гаалийн байгууллагад үр бүтээлтэй ажиллаж байна.

Бидний цаашдын зорилго бол зөвхөн боловсон хүчнийг нь бэлтгэхэд төдийгүй гаалийн байгууллагын өмнө тавигдаж байгаа зорилтуудыг нь шийдвэрлэхэд хамтарч оролцох,  гааль судлалын чиглэл дээр хамтрах явдал гэж харж байна. Энэ бол бидний гаальтай хамтран ажиллах чиглэлд баримтлах гол стратеги.

Одоо манай гаалийн үйл ажиллагааны бүтээмжийн болон техник технологийн түвшин дэлхийн тэргүүлэх түвшний орнуудтай харьцуулахад нэлээд доогуур түвшинд байна. Тэргүүлэх хөгжилтэй орнуудын түвшинд дөхөж очихын тулд маш их ажиллах шаардлагатай. Тэгэхлээр энд бидэнд хамтран ажиллах асар том орон зай байна аа гэсэн үг.

Үүнийг МУИС-ийн судлаачдын зүгээс улсынхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулах, бас гаалийн байгууллагынхаа үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх бодитой боломж гэж харж байна.

Нөгөө талаас МУИС-д мэргэжилтнийг сургаж бэлтгэх, улс орныхоо хөгжилд хувь нэмэр оруулах асуудлуудаас гадна төрөл бүрийн төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх замаар санхүүгийн чадавхаа бэхжүүлэх хэрэгцээ шаардлага бий.

Хамтын ажиллагаа талуудын аль алиных нь ашиг сонирхолд нийцэж байгаа учраас бид хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан. Бид гаалийн байгууллагын судалгаа хөгжүүлэлтэд оролцсоноороо сургаж байгаа оюутнуудаа юунд, хэрхэн сургахаа тодорхойлох боломжтой болох юм. Тийм учраас энэ хамтын ажиллагаа бидэнд олон талаар ач холбогдол бүхий хамтын ажиллагаа гэж харж байна.

Санамж бичгийн хүрээнд сургалт болон судалгааны чиглэлээр ямар ажлууд хийгдэхээр төлөвлөгдөж байна вэ?

Гаалийн өмнө эн түрүүнд тулгамдаж буй асуудал бол худалдааг хөнгөвчлөх асуудал юм. Олон улсын хэмжээнд хийгдэж байгаа судалгаануудаас үзэхэд Монгол Улсын бизнесийн орчны үзүүлэлтүүдээс гадаад худалдааны орчны үзүүлэлтүүд нэлээд тааруухан байдалтай байгаа. Тэгэхээр гадаад худалдааг хөнгөвчлөхийн тулд юуны өмнө цаг хугацаа, зардал шаардсан хил гаалийн дэглэм журмаа өөрчлөх тал дээр ажиллах шаардлагатай. Монгол Улс НӨАТ-ын системийг нэвтрүүлснээр дотоод дах санхүү эдийн засгийн янз бүрийн бэрхшээлтэй асуудлуудыг үндсэнд нь цэгцэлсэн. Цэгцлэгдээгүй асуудлууд нь эдийн засгийн гадаад харилцаа талдаа байна.

Хил гаалийн дэглэм журмыг өөрчлөх хүрээнд эн түрүүнд хэрэгжүүлэх асуудал бол  эрсдэлд суурилсан гаалийн удирдлагыг нэвтрүүлэх. Энэ нь нэг талаас худалдааг хөнгөвчлөх, нөгөө талаасаа хууль сахиулах гэсэн хоёр асуудлыг хамтатган шийдэх шийдэл юм. Гаальд эрсдэлд суурилсан гаалийн удирдлагыг нэвтрүүлж, одоо байгаа энэ гаалийн хяналтын тогтолцоог илүү ухаалаг байдлаар зохион байгуулна гэсэн үг.

Ер нь худалдааг хөнгөвчлөх ажил нь үйл ажиллагааг уялдуулах, стандартчилах, хялбаршуулах зарчмуудад тулгуурлах ёстой. Үүнийг хэрхэн ямар арга замаар хийх вэ гэдэг дээр бидний өөрсдийн хийсэн судалгаа, олон улсын хэмжээнд нийтлүүлсэн бүтээлүүд бий. Нөгөө талаас үүнийг хэрэгжүүлэхүйц хүн хүчний болон техник технологийн ч боломжууд байна. МУИС-д мэдээллийн технологийн чиглэлээр гадаад дотоодод докторын зэрэг хамгаалсан 40, 50 залуу ажиллаж байна. Энэ залуучуудын хүчийг ашиглаад гаалийн эрсдэлд суурилсан удирдлагыг хийх боломж бий. 

Өнөөг хүртэл гаалийн байгууллагууд 3 өөр мэдээллийн систем ашиглаж ирсэн боловч эдгээр нь өөр хоорондоо мэдээллээ солилцох боломжгүй байна. Өмнө нь гаалийн техник технологи, мэдээллийн системийг шинэчлэх ажлыг ихэвчлэн гадаадын  байгууллагуудаар хийлгэж ирсэн. Тодорхой хугацааны дараа техник технологи хоцрогдож, хөгжүүлэлтээ цааш нь үргэлжлүүлье гэхэд өмнө нь шинэчлэлийг гардан хэрэгжүүлсэн байгууллагатай байгуулсан гэрээний хугацаа дуусаж, үргэлжлүүлэн ажиллуулах боломжгүй нөхцөл байдал үүсчихсэн байдаг. Тиймээс нэг ажлаа дахин дахин давтан хийхэд хүрч байгаа юм.

Олон улсын туршлагаас үзэхэд, жишээ нь Солонгос Улсад Сөүлийн үндэсний их сургууль нь гаалийн байгууллагынхаа судалгаа хөгжүүлэлтийн асуудлыг хариуцдаг. Их сургууль бол аль нэг компани шиг дампуурдаг, өөрчлөгддөг бүтэц биш. МУИС ийм хөгжүүлэлтийг хийснээр үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой нууцлалын асуудлууд ч давхар шийдэгдэнэ.

Япон Хятадын хоорондын худалдаанаас үзэхэд бараа ачигдангуут бүх бичиг баримтыг цахим хэлбэрээр солилцож байна. Бараа замд явж байх хугацаанд барааг гаалийн хилээр шалгаж оруулах эсэхийг шийддэг эрсдэлийн төлөвийг нь урьдчилж тодорхойлдог. Улаан төлөвөөр орж ирж буй барааг заавал хилийн гааль дээр ч биш гүний гааль дээр шалгачихдаг. Манайд жишээн дээр үзэх юм бол Японоос бараа ачуулсан нөхцөлд бараа Замын Үүд дээр ирсэн үед барааг тээврийн хэрэгсэлтэй нь зогсоож байгаад бүх бичиг баримтыг нь мэдээллийн системд шивж оруулдаг. Мэдээллийг системд оруулсны дараа хяналтын төлөвийг нь тодорхойлж, барааны 80-90 хувийг нь нэг бүрчлэн шалгаж байна. Хилээр нэвтэрч буй барааны дийлэнх хэсгийг нь улаан төлөвөөр оруулж буй шалтгаан нь эрсдэлийн төлөвийг тодорхойлоход нэн чухал ач холбогдолтой мэдээллийн нэгдсэн сан үүсээгүйтэй холбоотой. Энэхүү практик нөхцөл байдал бидэнд хүн хүчний болон цаг хугацааны ихээхэн алдагдлыг үүсгэж байгаа юм.

Гаалийн хяналтын процессын дийлэнх хэсэг нь импортын хувьд бараа хилийн гадна байх үед, багахан хэсэг нь орж ирснийх нь дараа хийдэг болчихвол цаг хугацаа, зардлыг хэмнэнэ. Хилээр гарах барааны хувьд бараа ачигдахаас өмнө хяналт шалгалтын процесс нь эхэлдэг,.бараа хил дээр очих үед багахан хэсэг нь хийгддэг ийм тогтолцоо руу шилжүүлбэл худалдааг хөнгөвчилнө. Ийм тогтолцоог бүрдүүлж байж хилээр гарч буй ачаа бараа, тээврийн хэрэгсэл бүрийг биш харин хамгийн эрсдэлтэй бараа ачилтуудыг шалгадаг олон улсын жишиг рүү шилжинэ. Ийм өөрчлөлтийг хийхэд Засгийн газрын ч, олон улсын донор  байгууллагуудын ч оролцоо, хамтын хүчин чармайлт чухал.

Цаашид хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ажлуудын үр дүнг яаж тооцож байна вэ?

Монгол Улсад хамгийн хурдтай өсөж буй эдийн засгийн салбаруудын нэг нь гадаад худалдаа. 1995 оны эхэн үед манай улсын экспорт, импорт нийлээд 500 сая доллар байсан. Гадаад худалдааны эргэлт одоо 50 тэрбум ам.долларт хүрч, даруй 50 дахин өссөн. Тэгэхээр барааны ийм том хэмжээний эргэлтийг гаалийн байгууллага хуучин хүчин чадлаараа, арга барилаараа хянах боломж бараг байхгүй. Тиймээс юуны өмнө, дээр дурдсан өөрчлөлтийг хийхээс өөр арга байхгүй. Хоёрт, Монгол Улсад ажиллах хүчний зах зээл дээр нийлүүлэлтийн хомсдол үүсэж, салбар бүрд ажиллах хүчний дутагдал үүсэж эхэллээ. Энэ нөхцөлд мэдээллийн технологид суурилж үйл ажиллагаагаа явуулдаг өндөр бүтээмжтэй гаалийн байгууллагын бүтцийг үүсгэж хөгжүүлэхгүй бол худалдааны эргэлтэд бүрэн хяналт тавих боломж цаг хугацаа өнгөрөх тусам бага багаар алдагдах эрсдэл үүсэж байна. Гуравт, одоо гаальд ажиллаж байгаа хүмүүсийн ажиллах амьдрах орчин нөхцөлтэй холбоотой асуудлуудыг шийдэх ёстой. Хэрвээ гаалийг дээр дурдсан байдлаар өөрчилж чадвал одоо байгаа төсвийг нь тэлэхгүйгээр, ажилтны бүтээмжийг нь нэмэгдүүлэх замаар нийгмийн асуудлыг нь шийдэх боломжтой. Магадгүй одоо 2000 гаруй орон тоотой ажиллаж байгаа гаалийн байгууллага мэдээллийн технологи дээр суурилсан дэвшилтэт хэлбэрээр үйл ажиллагаагаа явуулбал 600-700 хүний хүчээр ажиллах боломжтой. Ийм нөхцөлд хэмнэсэн төсвөөр цалинг нь нэмэх, ажиллах орчин нөхцөлийг дээшлүүлэх асуудлыг шийдвэрлэж, гаальд илүү чадварлаг хүмүүс орж ажилладаг нөхцөлийг үүсгэж чадна.

 Эх сурвалж: ГЕГ

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Малчдад хүргэх тусламжийг үр дүнтэй зохион байгуулах талаар ярилцав

Огноо:

,

Зудын нөхцөл байдал хүндэрсэн цаг үед Монгол дахь Хүмүүнлэгийн байгууллагуудын төлөөлөгчид зудад нэрвэгдсэн малчдад хүргэх тусламжийг үр дүнтэй зохион байгуулах талаар ярилцлаа.

Энэхүү уулзалтад Улсын Онцгой комисс, Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, Хөдөлмөр, нийгмийн Хамгааллын Яамнаас зудын нөхцөл байдал, хариу арга хэмжээ болоод зудад нэрвэгдсэн малчид, зудтай сумдын малчдын хүүхдүүдэд хүргэх нэн шаардлагатай тусламж дэмжлэгийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өглөө.

Мөн энэхүү уулзалтаар Монгол Улсад ажиллаж буй United Nations OCHA-ын мэргэжилтнүүд хүмүүнлэгийн дэмжлэг тусламж, хариу арга хэмжээний нэгдсэн төлөвлөгөөг танилцуулав.

Эх сурвалж: ОБЕГ

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Эрэгтэйчүүдийн өмнө тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх аливаа санал, санаачилгыг бүх талаар дэмжинэ

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор “Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” үндэсний II чуулган Төрийн ордонд боллоо.

Чуулганаар эрэгтэйчүүдийн боловсрол, хөдөлмөр эрхлэлт, эрүүл мэнд зэрэг асуудлыг хөндөж, “Эрэгтэйчүүдийн талаар төрөөс хэрэгжүүлж буй бодлого, үйл ажиллагаа”, “Эрүүл монгол хүн-Эрчүүдийн эрүүл мэнд”, “Эр хүний үнэт зүйл” зэрэг сэдвээр илтгэл хэлэлцүүлэх юм.

Чуулганыг нээж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн хэлсэн үгнээс товчлон хүргэж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ:

“Эрхэм хүндэт чуулганы төлөөлөгчид өө,

Эх орны түшиг тулгуур болсон эрхэм хүндэт эрчүүд ээ,

Та бүхэнд “Монгол цэргийн өдөр”-ийн баярын мэндийг өргөн дэвшүүлье.

“Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” сэдэвт чуулганыг бид хоёр дахь удаагаа зохион байгуулж байна. Өмнөх чуулганаас хойш олсон ололт, амжилтаа улам бататгаж, эрэгтэйчүүдийн өмнө тулгамдаж байгаа асуудлуудыг тал бүрээс нь нухацтай хэлэлцэн, гарц, шийдэл гаргана гэдэгт итгэлтэй байна.

Энэ талаарх аливаа санал, санаачилгыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч бүх талаар дэмжин, хамтран ажиллах болно

Эрчүүд Та бүхэн бол улсын тулгуур, өрхийн тэргүүн билээ. “Эр амгалан бол гэр амгалан” хэмээн манай ард түмэн ярьдаг.

Бидний өвөг дээдэс эрчүүдээ “Гэрийн эзэн, өрхийн тэргүүн” хэмээн хүндэтгэж ирсэн сайхан уламжлалтай.

Өрхийн тэргүүн, улсын тулгуур болсон эрчүүдэд маань багагүй асуудал тулгамдаад байгааг бид анхаарах ёстой.

Тухайлбал, эрчүүд эмэгтэйчүүдээс 10 шахам жилээр богино насалж, хоёр эрэгтэй тутмын нэг нь тамхи татаж, архи уудаг, түүн дотроо эрэгтэйчүүдийн 29 орчим хувь нь сар бүр хэтрүүлэн хэрэглэдэг гэсэн судалгаа байна.

Үүнээс улбаалж согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох, гэмт хэрэг үйлдэх, осол гэмтэлд өртөх зэргээр өөрийн төдийгүй бусдын эрүүл мэнд, эд хөрөнгийг хохироох явдал их гарч байна.

Зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний хомсдол, архи, тамхины хэрэглээнээс үүдсэн артерийн даралт ихсэлт, хоол боловсруулах замын болон зүрх судасны эмгэг эрчүүдийн дунд түгээмэл байна. Хавдар, осол гэмтэл эрчүүдийн нас баралтын гол шалтгаан болж байна.

Иймээс ард иргэдийнхээ эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлж, эрүүл амьдралын хэв маяг хэвшүүлж, эрүүл ирээдүйг бий болгох, соён гэгээрүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхийлөгч “Эрүүл монгол хүн” үндэсний хөдөлгөөнийг санаачлан орон даяар өрнүүлж байна.

Мөн согтууруулах ундааны зохисгүй хэрэглээнээс үүдсэн эрүүл мэнд, эдийн засаг, нийгмийн хор хөнөөлийг бууруулах зорилгоор зарлиг гаргасан.

УИХ, Засгийн газар шуурхай ажиллаж, Согтууруулах ундааны эргэлтэд хяналт тавих, архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуулийг шинэчлэн баталж, 10 гаруй хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулан 2023 оны 01 дүгээр сараас хэрэгжүүлж эхлээд байна.

Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд тодорхой үр дүн гарсныг дуулгахад таатай байна.

Тухайлбал, Монгол Улсад үйлдвэрлэсэн согтууруулах ундааны хэмжээ 2023 оны байдлаар өмнөх онтой харьцуулахад 32.7 сая литрээр буюу 21,6 хувиар, мөн импортын хэмжээ 18 хувиар буурчээ.

Татварын ерөнхий газрын өгсөн мэдээллээр улсын хэмжээнд борлуулсан согтууруулах ундаа өнгөрсөн онтой харьцуулахад 1,7 сая литрээр буурсан байна. Дотоодын үйлдвэрлэгчид архины хатуулгийг 1-2 градусаар бууруулсан бөгөөд өндөр хатуулагтай архины хэрэглээ багаслаа.

Архидан согтуурахтай тэмцэх санд хуримтлагдсан найм орчим тэрбум төгрөгийг архины хор хөнөөлийг сурталчлан таниулах, соён гэгээрүүлэх, эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх, донтох эмгэгтэй иргэдэд үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг өргөжүүлэхэд зарцуулж эхэллээ.

Эдгээр бодлогын томоохон шинэчлэлээс гадна тэмдэглэлт баярын өдрүүдийг угтан “Намайг алгас”, “Та татгалз” зэрэг нөлөөллийн аян зохион байгуулснаар олон эерэг өөрчлөлт гарлаа.

Өнгөрсөн шинэ жилийн баярыг угтан явуулсан “Та татгалз” аяны үр дүнд согтуугаар үйлдсэн гэмт хэрэг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 45.7 хувиар буурсан байна.

Энэ жилийн цагаан сараар согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон зөрчил өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 57.6 хувиар, Гэмтэл, согог судлалын үндэсний төвийн яаралтай тусламжийн тасагт архидан согтуурсны улмаас гар, хөлөө хөлдөөсөн ганц тохиолдол бүртгэгдсэн нь ойрын жилүүдэд байгаагүй үзүүлэлт байлаа.

Согтуугаар үйлдэгдсэн гэмт хэргийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 14.5 хувиар, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон зөрчил өмнөх онтой харьцуулахад 21.4 хувиар буурсан байна.

Хэдийгээр архидан согтуурахтай тэмцэх чиглэлд эерэг өөрчлөлт гарч байгаа ч согтуугаар гэмт хэрэг үйлдсэн хүний 92.7 хувь нь эрэгтэй, гэмт хэрэгт холбогдсон иргэдийн 48.5 хувь нь ажилгүй байна.

Цаашид архи хэтрүүлэн хэрэглэгч, донтсон иргэд, тэдний гэр бүлд чиглэсэн нийгэм, сэтгэл зүй, эрүүл мэндийн тусламжийг өргөжүүлэхийн зэрэгцээ бүх төрлийн донтох эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх чиглэлээр холбогдох байгууллагууд болон аймаг, орон нутаг, Эрүүл мэндийн яам онцгой анхаарч, эрчимтэй ажиллах шаардлагатай байна.

Түүнээс гадна тэдгээр иргэдийн нийгмийн асуудалд анхаарч, ажил хөдөлмөр эрхлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх нь нэн чухал байна.

Эрхэм хүндэт ард иргэд ээ.

Сүүлийн үед эрчүүдийн тамхидалт, ялангуяа хүүхэд, залуусын дундах электрон тамхины хэрэглээ аюулын харанга дэлдэж эхэллээ.

Ард иргэдийн хавдрын өвчний шалтгааны 30 хувь нь тамхинаас шалтгаалдаг гэж эрдэмтэн судлаачид тогтоожээ.

Тамхидалтыг бууруулах чиглэлд бодлогын томоохон өөрчлөлт хийж, иргэд ч өөрсдийн болон гэр бүлийн гишүүдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах үүднээс тамхинаас татгалзахыг уриалж байна.

Мөн сэтгэцэд нөлөөлөх эм, мансууруулах бодистой тэмцэх ажлыг эрс чангатган, эрх зүйн орчныг сайжруулахаар ажиллаж байна.

Нийтийн биеийн тамирын норм, норматив тогтоож, бие бялдрын хөгжлийн цогц боловсролыг бага наснаас нь олгохын тулд цэцэрлэг, ерөнхий боловсрлын сургууль, их, дээд сургууль, коллежийн сургалтын хөтөлбөрт цогц, шинэлэг байдлаар тусган хэрэгжүүлэх нь чухал байна.

Энэ ташрамд, нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлэх, хүүхэд, залуусыг спортоор хичээллэх орчин нөхцөл, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит “Президент” спорт цогцолборын бүтээн байгуулалт эхэлснийг дуулгахад таатай байна.

Гурван га талбай бүхий энэ цогцолбор 4,340 м.кв ногоон байгууламжтай, нийт 58,560 м.кв талбайд 19 нэр төрлийн спортын үйл ажиллагаа явуулж, өдөрт 5,000-6,000 орчим хүүхэд залуус спортоор хичээллэх хүчин чадалтай юм.

Хүүхэд, залуус чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлж, эрүүл мэнд, бие бялдрын хөгжилдөө анхаарах, нийтийн биеийн тамир, спортыг түгээн дэлгэрүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна.

Эрхэм хүндэт нөхөд өө, эрчүүд ээ,

Архи, тамхи, аливаа хорт зуршлаас ангид байж, эрүүл, зөв амьдралыг төлөвшүүлэн, эрүүл мэнддээ анхаарч, эх орон, гэр бүл, хань ижилдээ үнэ цэнтэй эрхэм хүн нь байж, урт насалж, их зүйлийг хийж бүтээж, нэр төртэй сайхан амьдрах ёстой.

Энэ бүхэн хувийн зохион байгуулалт, ёс суртахуун, сахилга бат, зөв амьдралын хэв маягаас ихээхэн шалтгаална гэдгийг эр хүн болгон сайтар ухамсарлаж, амьдралынхаа зам мөр, чиг хандлага болгох учиртай” гэлээ.

“Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” үндэсний анхдугаар чуулганыг 2022 оны гуравдугаар сарын 14-ний өдөр зохион байгуулж, “Эрэгтэйчүүдийн манлайлал, ёс зүй, үүрэг хариуцлага, оролцоо”, “Эрэгтэйчүүдийн эрүүл мэнд, эрүүл амьдралын хэв маяг”, “Эрэгтэйчүүдийн талаарх хэвшмэл ойлголт-боловсрол, амьдралын ухаан”, “Эрэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлт, нийгмийн хамгаалал” зэрэг сэдвээр хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн юм.

Чуулганаас гаргасан зөвлөмжийн дагуу УИХ, Монгол Улсын Засгийн газар, холбогдох яамд, төрийн болон төрийн бус байгууллагууд төлөвлөгөө гарган ажиллаж байна.

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа

Санал болгох