Бидэнтэй нэгдэх

Үзэл бодол

Тэнцвэргүй тулааны хамгаалалтгүй хамгаалагч

Огноо:

4 жил 1 сар.өмнө

,

/Хүний эрхийн төлөө тэмцэгч Бат-Өлзийн Нямжавын тухай хөрөг/

Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 14-р хорооны 10 гаруй иргэд өнөөдөр зорьсон хүнтэйгээ уулзаж, бүдэг бүрхэг, эргэлзэж тээнгэлзсэн асуудлуудаа тодруулж авлаа. Төр өмчийнх нь газар дээр сургууль, цэцэрлэг барихаар  шийдсэн учраас тэд  газраа чөлөөлөх шаардлагатай болжээ. Гэтэл төрдөө итгэж газраа чөлөөлж өгснийхөө хариуд сууц ч үгүй, хашаа ч үгүй, мөнгө ч үгүй болж, нүүдлийн амьдралд шилжсэн айл өрх олон бий. Тиймээс л хаширсан иргэд хамгийн туршлагатай, найдвартай ТББ-ыг зорьж, зөвөлгөө авахаар ирсэн хэрэг.   

“Иргэдийн газрыг чөлөөлж авахдаа төр нэг ч иргэнийг ядууралд өртүүлэхгүй, орон байртай байх эрхийг нь зөрчихгүй байх үүрэгтэй. Ийм үүрэг хүлээж ОУ-ын гэрээ конвенцид Монгол Улс нэгдсэн байдаг. Иргэд өөрсдөө аль болох хэлэлцээ хийж, зөвшилцөх ёстой” гэх зэргээр асуудлыг хэрхэн тохиролцох, өргөдлөө хууль журмын дагуу шат дараатай хэрхэн гаргаж, хэнд хандах гээд нөхцөл байдлаа хамтаараа хуулийн дагуу шийдүүлэх арга замыг  “Газрын эзэн баян зүрх” нөхөрлөлийн тэргүүн Б.Нямжав тэдэнд нэг бүрчлэн зөвлөж зааварлав.

Гэтэл таван жилийн өмнө өмчийнхөө, эрхийнхээ төлөө ингэж эвлэлдэн нэгдэх нь байтугай газраа төрд, төрийн нэр барьсан компанид алдсан зарим нь ингэх л ёстой юм байх хэмээн төрж өссөн газраасаа нулимстай туугдаж, зарим нь асууж, сураглаж, өмчөө хамгаалсныхаа төлөө шүүх, цагдаагийн хаалга татсан түүх дуусаагүй. Дээр нь “үр хүүхэд, үндэстэй юутай чинь  тоглож чадна шүү” гэсэн дарамтанд ч нэг бус удаа өртөв. Энэ гашуун түүхийг “Газрын эзэд баян зүрх” нөхөрлөлийг үүсгэн байгуулсан гишүүдийн хамтаар Б.Нямжав ч биеэрээ амссан байдаг юм.

ТӨРИЙН АЛБАНААС ТАТГАЛЗАЖ, ТББ РУУ ШИЛЖИВ

2014 оны хавар “Автобус 3” компанийн тамгын газрын дарга Б.Нямжав дээр өөрийнх нь өссөн офицерүүдийн ордны хонхор хавийн хөрш айлуудын ах эгч нар “дүү минь яах вэ” гэсээр цөхөрсөн байдалтай ирлээ. “Цагаан хуаран консалтинг” компани нэг айлын м.кв газрыг 200 000 төгрөгөөр үнэлсэн хэрнээ буцаагаад орон сууцаа  нэг кв-ыг нь 10 дахин илүү үнээр тогтоож, ав гэж шахжээ. 0.07 га газартай айл нийслэлд ховор байдаг хойно тэдэнд дунджаар 30 м кв сууц л оногдож байв. Тиймээс айлууд 3-5 м кв талбайг нэмж олгож өгөхийг компаниас хүссэнийхээ хариуд “төрийн ажлыг санаатайгаар зогсоох гэж оролдсон” гэмтэн болж хувирчээ. Эцэг хүү хоёр шүүхэд дуудагдаж, таван иргэн нь өдөр бүр цагдаад дуудагдан, хүчний байгууллагын үүдэнд хадаатай өнжсөөр хоёр сар болж байлаа.

Б.Нямжав компанийнхаа хуульчаар шалгуулахад нэг иргэнд  хэрэг нээчихээд бусдыг нь хууль бусаар залхааж буй нь илчлэгдэв. Ийм байдлаар “Цагаан хуаран консалтинг” компани мөн нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 14-р хорооны гэр хорооллын иргэдийг дарамталж, 24 иргэнд гомдол гарган цагдаагийн газарт өгч, газрыг нь хүч түрэн салган авахаар зүтгэж байгаа нь ч тодорхой болов. Тус компани төрийн нэр барьж, хууль хүчний байгууллагаар айлган сүрдүүлсэн, цагдаа нар нь хуйвалдаж буйг олж мэдсэн Б.Нямжав асуудал юунд байгааг, өргөдлөө яаж бичихыг, хаана хандахыг иргэдэд нэг бүрчлэн зааж зөвлөв. Утсаар байнга ярьж, уулзаж, сүүлдээ ажлаа тараад гэрлүүгээ биш, тэдэн рүү яардаг боллоо.  Улмаар тэдний асуудлыг иргэнийхээ бус байгууллагын нэрийн өмнөөс өмгөөлж тавих нь илүү үр  дүнтэйг тооцож, 2014 оны 8 сард нь “Газрын эзэн баян зүрх”  нөхөрлөлөө Д.Гомбодорж, Б.Чимэддорж, Ч.Бадамсэрээжид, Н.Наранцогт нартай хамтран байгуулсан байдаг юм.

2015 оны 11 сарын өвлийн жавар орж буй тэр өглөө “Автобус 3” компанийнхаа даргын өрөөнд өргөдлөө барьж орсон эмэгтэй бол тамгын газрын дарга Б.Нямжав байсан юм. “Ажлаас чөлөөлж өгнө үү” гэсэн түүний өргөдөл гэрийнхнээс нь илүү ажлынханд нь санаанд оромгүй гэнэтийн, бас харамсмаар санагдсан гэдэг. Учир нь 30 дөнгөж гарсан бүсгүй энэ компанид тамгын газрын даргаар ирээд туршлага арвин, санаа дээгүүр ахмад ажилтнуудынх нь эс тоох харц, хатуухан үгэнд гомдолгүй автобус баазын хоцрогдлыг арилгаж, ажиллагсадынхаа амжиргааг ахиулахад эрс өөрчлөлт гаргаж чадсан гэж хамт олон нь үнэлдэг байсан юм.

Харин Б.Нямжавын санааг  орон байртай байх эрх нь зөрчигдөж, хэзээ мөдгүй ядууралд өртөж болзошгүй, компани, төр хоёрт шахагдсан Баянзүрх дүүргийн айлууд зовоож байлаа. Энэ тухай ярихдаа “Тухайн үед ажлаас гарахад манай гэрийнхэн дуртай байгаагүй. 1 100 000 -1 200 000 төгрөгийн цалинтай төрийн ажил ховор байсан цаг.  Ингээд хуулиудаа судалж, холбогдох бүх газарт асуудлуудаа хүргэж эхэллээ. Хохирсон иргэдтэй уулзахад төр тэдэнд хангалттай мэдээллийг  хэзээ ч өгөөгүй байсан. Хороо нь ирж та нарын амжиргааг хачин гоё  болгоно, ийм байшин барина. Дэмжиж байна уу гэж гар өргүүлээд, дараагийн байгуулагууд нь барилгын компани явуулж,  төлөвлөсөн зураг үзүүлж шахна. Хотын дарга нь өөрөө компанитай хамт ирж, тууз хайчилчхаад “Та нар одоо нүү” гэж хөөнө. Дахин төлөвлөлтөөс болж хичнээн айл, иргэн хаашаа нүүснийг, хүүхэд багачууд нь цэцэрлэг, сургуульд орж чадсан эсэх, тэдний амжиргаа нь өөрчлөгдсөн үү гэдгийг хэн ч анзаардаггүй.  Энэ бол төр хотын дахин төлөвлөлтийг зөвхөн байшин барих жижиг тойргоор харж, бартерийн харилцаагаар зохицуулж ирсний үр дагавар. Хот суурин газрыг дахин хөгжүүлэх хууль нь зөвхөн компаниудад бартерийн солилцоо хийхэд зориулагдсан” гэж байсан юм.
Үүнийг ул үндэс сууриар нь засч, өөрчлөх сэдэл тэмүүллийг төрд, олон нийтэд хүргэж, дахин төлөвлөлтөд хамрагдсан гэр хорооллынхны эрхийг хамгаалах нь “Газрын эзэд баян зүрх” нөхөрлөл, түүний тэргүүн Б.Нямжав хийгээд  үүсгэн байгуулагчдийн зорилго болов.

Анх Баянзүрх дүүргийн 13-р хорооны дахин төлөвлөлтөд орсон 150 гаруй хашааны 320 гаруй өрхийн эрхийг хамгаалж ажлаа эхэлсэн тэрээр сүүлийн зургаан жилд нийслэлийн 1000 гаруй иргэдэд хууль эрх зүйн зөвөлгөө өгч, зааж зөвлөөд байгаа юм. Үүний үр дүнд 10 гаруй ТББ байгуулагдаж, “Дахин төлөвлөлт-иргэний оролцоо” эвслийн дор нэгдээд буй.

“ТӨР ӨӨРӨӨ Ч ДАРАНГУЙЛАГЧ”

“Газрын эзэн баян зүрх” нөхөрлөл 2018 оноос өмнөх дөрвөн жилд төрийн байгууллага, албан тушаалтнуудад нийтдээ 46 албан тоот өгөхөд хоёрт нь л хариу авчээ. Газрын эзэд нь өөрсдөө хөрөнгө оруулагчаа санал болгож, орон сууцаа нийслэлийн төлөвлөлтийн дагуу бариулъя гэсэн тэдний саналд төр “Боломжгүй. Та нарт тийм эрх байхгүй” гэсэн ганц л хариу өгдөг байв. Тэдэнд өнгөрсөн 6 жилд  Нийслэлийн Засаг даргатай биечлэн уулзах хоёрхон удаагийн “ховор” боломж тохиосон гэдэг. Даанч төсөөлөөгүй, дэндүү гэж хэлэхэд багадахаар хариулт авснаа хүний эрхийн хамгаалагч бүсгүй ярьсан юм.  2015 оны уулзалтаар “Төрийн шалгаруулсан компани иргэдийн эрхийг ноцтой зөрчиж байгааг дуулгахад Засаг дарга “Иргэд та нар тэгж болохгүй, ингэж болохгүй” гэж зандарсаар үг сонсохгүй гарч одо. Удаад нь иргэдийг сонсох цаг дээр нийслэлийн  Засаг даргын орлогч  компанийн мэдээллийг сонсож сонсож “Ийм л байна иргэд ээ. Тэр хуулийн хэлтсийнхэн эднийг цагдаад өгөх ажлыг зохицуул, шалгуул” гэж загнаад сууж байсан гэдэг. Нэг үгээр иргэдийн өмчийн газар хэдийнэ төрөөр дамжиж хувийн компанид шилжчихсэн байв. Ийм хариултаас цуцаагүй Б.Нямжавыг нөхөрлөлийн гишүүдийнх хамт  “МАН-ын гар хөлүүд” хэмээн нэрлэж дам шалгажээ. “Даанч баримт олоогүй л дээ. Олохгүй юм чинь” гэж  Б.Нямжав ярихдаа  “төр өөрөө аймшигтай дарангуйлагч” хэмээн  гомдол дайсан нь ийм учиртай аж.   

Тэр  “Цагаан хуаран консалтинг” компанийн  “чам шиг шалдан хүүхнийг яаж ч чадна шүү. Үр хүүхдүүд, гэр бүлтэй чинь  ярина шүү” гэж  утсаар дарамтлахад ч төрд  гомдсон шигээ голдоо ортол гомдоогүй, айгаагүй нь илт байсан юм.

Бие тулгар, том гэдэстэй байхдаа тэр ажлаа зогсоосонгүй. Хүн бүрийн гомдол саналыг төвөгшөөлгүй сонсож, сэтгэлээсээ хандаж, гүйж харайж байсныг түүнтэй хамтран зүтгэгчдийн нэг  “Газрын эзэд баян зүрх” нөхөрлөлийн гишүүн Ч.Бадамсэрээжид дурссаныг  өгүүлэмгүй орхимгүй. Төрснийхөө дараа ч хүний эрхийн төлөө эрсдэлтэй ажлаа хийж, шантралгүй зүтгэж байсныг нь хараад дайчин бүсгүй юм аа гэж нөхөрлөлийнх нь ярьцгааж байлаа. 

Тэрээр сүүлийн хоёр жилд дахин төлөвлөлтөд тулгарсан асуудлаа хотын өнөөгийн удирдлагад танилцуулж, ойлгуулахыг хүссэнгүй. Иргэний эрх, орон байртай байх эрхийг хэнээс ч илүү ярьж, уриалдаг Засаг дарга Э.Бат-Үүлд тулгарсан асуудлаа  ойлгуулж шийдвэрлүүлэх гэж бүтэн дөрвөн жилийг, дараа нь Засаг дарга С.Батболдод мөн хоёр жилийг зарцуулжээ. “Одоо бидэнд ийм цаг зав, хөрөнгө алга. Харин дараагийн Засгийн газар, хотын удирдлагыг хүлээж байна” гэлээ.   

“ОРОХ ОРОНГҮЙ 7 ЖИЛ БОЛЖ БУЙ АЙЛУУД Ч ОЛОН”   

Б.Нямжав бид хоёрын ярилцлага ийн үргэлжлэв. 

- Таны 2014 оноос эрхийг нь хамгаалсан айлууд орон сууцандаа орж чадсан уу?

- Чадаагүй. Нэг ч айл нүүгээгүй.

- Хэрэв компанид газраа өгчихсөн бол орон сууцтай болох байсан юм биш үү?  

- Орон гэргүй, дэмий тэнэсэн 320 өрх айл л байх байсан болов уу...

- Юугаар батлах юм бэ?

- “Цагаан хуаран консалтинг” компани одоо ч гэсэн өмнөх төслөө дуусаагүй. Ганцхан блок барилгыг таван жил барьж байна. “Их өргөө” компанид газраа өгсөн 85 өрх айл долоон жил орох оронгүй явна. Э.Бат-Үүл дарга өөрөө очиж ам өгч байлаа. Мөн 12-р хороонд “Гранд лайна” талбай дээр 27 өрх айл, 14-р хороонд “Моннис консалтинг” компанийн 109 өрх айл, манай талбайн урд дах 12 айл газраа чөлөөлж өгөөд одоо хүртэл сууцандаа орж чадаагүй, нүүдэллэн амьдарч байна.

- Та нар ямар  арга хэлбэрээр тэмцэж байсан юм бэ?   

- Бид дарамталсан үг, өгүүлбэр бичиж, хүч хэрэглээгүй. Акц явуулж, шантааж хийж байсангүй. Төрд гомдол гаргадаг зарчим, журмын дагуу шат дамжлагаар нь явдаг байсан...

УНААЧ ХҮҮХДИЙН ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ЗАРДЛЫГ АНХ УДАА УЯАЧААС ГАРГУУЛАВ

Тэр юу байгаагаа золиослон хүний эрхийн төлөө тэмцэхэд бэлэн байдгаа хүүхэд насны, оюутан цагийн хүмүүжил, боловсролтой холбох юм билээ. Оюутан ахуйдаа “Буянт үйлс” нийгэмлэгийн саажилттай хүүхдүүдэд туслах үйлсэд оролцож, монголчуудын гажигтай хэмээн ярьж, ойлгож ирсэн саажилттай хүүхдүүдэд тусладаг байв.  Ингэж л тэдний  авьяас чадвар, хүсэл мөрөөдлийг  мэдэрч,  бусадтай адилхан тэгш эрхтэй гэдгийг ойлгож авчээ.  МУИС-д  Буддын гүн ухааны ангид суралцахдаа эрдэмтэн багш нар, судар номын ач буянаар санаж сэдэж, хийж бүтээж байгаа үйл хэрэг хэр олон хүнд буян хүргэж чадахыг эргэцүүлж, хүн байхын утга учрыг ухаарч ойлгохыг хичээдэг байсан гэдэг. Сургууль төгсөөд 2005 онд Хүүхдийн төлөө үндэсний газарт мэргэжилтнээр ажилд орохдоо хурдан морь унаач хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалах хүндхэн даалгавар авлаа.

Уяачид хорин тав ч хүрээгүй охины ярианд итгэж, үгэнд нь орно гэдэг юу л бол. Гэсэн ч ОУ-ын байгууллагын дэмжлэгээр улсын алдар цолтой зарим уяачидтай биечлэн уулзаж,  улсын наадмын комисст Хүүхдийн төлөө төвийн төлөөллөө оруулж чадав. 2006 оны хаврын уралдаанаар тархиндаа хүнд гэмтэл авсан хүүхдийн эмчилгээний зардлыг уяачаас нь авч  чадсан нь Монголд унаач хүүхдийн эрүүл мэндийн нөхөн төлбөрийг уяачаас гаргуулсан анхны тохиолдол боллоо. Үүний тулд Хүүхдийн төлөө төвийн мэргэжилтэн Б.Нямжав хүүхдийн эрхтэй холбоотой хууль эрх зүйн бүх заалтыг нэг бүрчлэн түүж бичиж цагдаа, прокурор, шүүх рүү явуулсан байгаа юм. Энэ ажлыг хийхэд Төв аймгийн Д.Бадамцэцэг даргатай хамт олон их дэм болсон хэмээн хамт олноор бахархаж байгаагаа уламжилсан юм.

ТЭР ТЭНЦВЭРГҮЙ ТУЛААНЫ ХАМГААЛАЛТГҮЙ ХАМГААЛАГЧ 

“Нөхөр бизнес эрхэлж, би төрийн албанд байхад манайх таван өрөө байранд, хүүхдүүд хувийн сургуульд гээд бид бийлэгжүү амьдарч байлаа. Харин одоо хэрэглээгээ танаж, байраа зарж, хүүхдүүдээ улсын сургуульд оруулж, арын албаа нөхөртөө даатгасан. Дөрвөн хүүхдийн хоёр маань жил дараалж гарсан, бага тул  хань маань  харна. Ганц хүний орлогоор амьдрахад уйлах үе бий бий. Гэхдээ бид өөрсдийгөө олсондоо баярладаг. Өмнөх амьдрал минь үргэлжилсэн бол би амбиц, мөнгө хоёрт дурлачхаад, иргэдээ харцаараа шилбүүрдэж, хүүхдүүдээ амттанаар тэтгэсэн төрийн түшмэл байхыг хэн мэдлээ” хэмээн хүний эрхийг хамгаалагч маань эргэцүүлэв.

Өнөөдөр бусдын төлөө гэсэн сэтгэл, сайн санааны үр Бат-өлзийгийн Нямжавыг хамгаалж буй. Тэр өөрөө ч уужуу ухаан, энэрэнгүй сэтгэлтэй монгол хүн бүрт ийм итгэл тээдэг нэгэн.  Харин хууль эрх зүйн талаасаа олон зуун айл өрх, мянга мянган иргэний эрхийг хамгаалж төр, компанитай хүч тэнцвэргүй тулаанд орж, тэдний “тушаа” нь болж яваа түүнд бамбай, хамгаалалт алга. Өнөөдөр ажил мэргэжлээсээ үл хамааран хэн ч хүний эрхийн хамгаалагч байх боломжтой. Тэд эрх мэдэл, байр сууриа буруугаар ашиглагчдыг зарлаж, булхайг нь илчилдэг. Гэвч үүнийхээ төлөө элдвээр доромжлуулахаас эхлээд амь насаа алдах нь ч бий.

Тийм ч учраас хүний эрхийг хамгаалагчийг хамгаалах хуультай болохыг НҮБ хийгээд, түүний тусгай элч Мишель Форест монголд ажиллах бүртээ баримт дурьдан зөвлөж сануулдаг. Гэвч Хүний эрхийн хамгаалагчийн тухай НҮБ-ын 1998 оны  тунхаглалд нэгдсэн Монгол улс өнөөдрийг хүртэл хуулиа баталсангүй. Манай улсад хүний эрхийг хамгаалагчийн анхны судалгааг 2014 онд эхэлж, 2016 онд иргэний нийгмийн байгууллагууд ажлын хэсэг байгуулж байсан гээд бодохоор хүний эрхийн төлөө хамгаалагчийг хамгаалахгүй байх ашиг сонирхол бий гэж хардахад хүргэнэ.

Шаардлагатай тохиолдолд хэдхэн цагийн дотор хууль санаачлан баталж чаддаг монголын парламентад хамгаалагчийг хамгаалах хуулийн бэлтгэлд өнгөрсөн зургаан жил цөөдсөн гэвэл дэгс. Багцаар нь, бүхлээр хэлэлцэн батлах холбогдох хуулийн төслийн сураг ч чимээ тасрав. Гэлээ гээд хүний эрхийн хамгаалагчид юунд цуцаж, шантарна гэж. Тэдний нэг нь иргэдийн орон байртай байх эрхийн төлөө тэмцэгч Бат-Өлзийн Нямжав бүсгүй. Түүнийг хүний төлөө хөлс нэхэлгүй, цаг наргүй ажилладаг, ур чадвар өндөр, мэдлэг мэргэжил сүрхий бүсгүй хэмээсэн Хүүхдийн төлөө төвд хамтран ажиллаж байсан, одоо ч хамтдаа зүтгэж буй Д.Хажидсүрэн гуайн  тодорхойлолтоор хөргөө өндөрлөе.

Чөлөөт сэтгүүлч Даваажавын  Даваадулам

Уншсан:2143
Дэлгэрэнгүй унших

Сэтгэгдэл

Үзэл бодол

Б.Ганбат: Технологийн дагуу өнгөт тэмдэглэгээний илүүдэл материалыг бэхжилтээ бүрэн авсны дараа цэвэрлэдэг

Огноо:

1 цаг 41 минут

,

Нарны замын зорчих хэсгийн асфальт бетон хучилтын ажил дуусаж, тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг өчигдөр 06:00 цагт нээсэн. Уг замын өнгөт тэмдэглэгээ борооны усны улмаас урссан эсэх асуудлаар нийслэлийн Замын хөгжлийн газрын Зам арчлалтын хяналтын хэлтсийн Ахлах мэргэжилтэн Б.Ганбат дараах мэдээллийг өглөө.

Тэрбээр тус замын хэсэгчилсэн засвар, шинэчлэлтийн хүрээнд хийгдэж буй гарцны өмнөх өнгөт тэмдэглэгээний ажил бүрэн дуусаагүй байна. Борооны улмаас өнгөт тэмдэглэгээний илүүдэл материалууд урссан гэж олон нийтийн сүлжээгээр шүүмжилж байна. Технологийн дагуу өнгөт тэмдэглэгээний илүүдэл материалыг бэхжилтээ бүрэн авсны дараа цэвэрлэдэг. Ямар ч урсаж алга болсон зүйл байхгүй бөгөөд замын чанар, стандартад нөлөөлөхгүй гэдгийг онцоллоо.

Түүнчлэн нарны зам дагуух борооны ус зайлуулах шугам хоолой, явган замын рамп, авто замын тэмдэглэлийн ажлууд үргэлжилж байна. Мөн замын урд хэсэгт ус зайлуулах, шингээх худаг хоёрыг шинээр хийнэ.

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Х.Нямбаатар: Замын газар чөлөөлөлтийг цаг алдалгүй хийх хууль эрх зүйн орчин бүрдсэн

Огноо:

3 өдрийн өмнө

,

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар өнөөдөр нийслэлд авто замын бүтээн байгуулалтын ажил гүйцэтгэж байгаа компаниудын төлөөлөлтэй уулзаж, тулгамдаж буй асуудлын талаар санал солилцлоо.

Уулзалтын үеэр хотын дарга авто замын бүтээн байгуулалт, газар чөлөөлөлтийн ажлыг эрчимжүүлж, авто замын чанар, насжилтыг сайжруулах асуудлаар холбогдох албаныханд хугацаатай үүрэг даалгавар өгсөн. Харин авто зам, замын байгууламжийн засвар гүйцэтгэгч компаниудын төлөөлөл зарим асуудлын хотын даргаас зарим асуудлаар тодруулга авлаа.

Тухайлбал “Бид авто замынхаа зургийг батлуулсны дараа туслах зургууд буюу инженерийн байгууллагын зургаа батлуулдаг. Үүний дараа газрын албанаас зам, холбоо, цэвэр, бохир, цахилгаан зэрэг 4-5 зүйл дээр тодруулга авч байна. Үүнээс болж хугацаа алдаж, зам засварын ажил удааширч байгаа асуудал бий. Тиймээс зураг зөвшилцөх асуудлыг хуулийн хүрээнд шийдвэрлэж, цөөлөх боломж бий юу” гэдгийг лавлалаа.

Түүнчлэн замын ажилтай холбоотой газар чөлөөлөлтийг нийслэлийн зүгээс түргэн шийдвэрлэж өгөх, замын далангийн ажилд шороо их шаардагддаг тул хотын ойролцоо албан ёсны зөвшөөрөлтэй түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын карьер ажиллах боломжтой эсэх, чанарын шаардлага хангасан замын хашлага буюу бродюрын үйлдвэр шаардлагатай зэргийг авто зам, замын байгууламжийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй компаниудын төлөөлөл хэлж байсан юм.

Уг асуудлаар Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар “Замын хашлага буюу бродюр үйлдвэрлэж байгаа компаниудтай бетоны хатуулгыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хамтарч ажиллаж байгаа. Мөн газар чөлөөлөлтийн ажлыг түргэн шийдвэрлэх боломж хууль эрх зүйн хүрээнд бүрдсэн учраас энэ тал дээр дахиж цаг алдахгүй, Нийслэлийн Байгаль орчны газраас хийсэн судалгааны хүрээнд хайрга дайргын хэд хэдэн тусгай зөвшөөрлийг аж ахуйн нэгжүүдэд сонгон шалгаруулалтаар нь яаралтай өгөхөөр ажиллаж байна” зэргээр хариулж, зарим асуудлыг газар дээр нь шийдвэрлэлээ. 

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Г.Золбоо: 2024 оны эхний улиралд манай улсын эдийн засаг, төсвийн үзүүлэлтүүд цар тахлын өмнөх түвшнээс давсан сайн гүйцэтгэлтэй байна

Огноо:

11 өдрийн өмнө

,

Монгол Улсын Сангийн яамны Санхүү, төсвийн судалгааны газрын дарга Г.Золбоотой 2024 оны нэгдүгээр улирлын макро эдийн засгийн гүйцэтгэлийн талаар ярилцлаа.

-2023 оны хувьд уул уурхайн жил болж, эдийн засаг эргэн сэргэлээ. Тэгвэл 2024 оны эхний улиралд эдийн засаг ямар байна вэ? 

-Сүүлийн жилүүдэд дэлхий дахин эдийн засаг, санхүүгийн хувьд тааварлахын аргагүй олон сорилтуудтай тулгарлаа. Манай улсад эдгээр сорилтууд бусад хөгжиж буй улсуудтай харьцуулахад илүү хүчтэй нөлөөлсөн гэж бодож байна. Гэсэн хэдий ч Засгийн газар цаг тухайд нь оновчтой арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэний үр дүнд бид эдгээр сорилтуудыг амжилттай давж гарлаа.

Тухайлбал, Засгийн газар хил, гааль, тээврийн асуудлуудыг шийдвэрлэж, томоохон төрийн өмчит компаниудын менежментийг сайжруулсны үр дүнд өнгөрсөн онд Монгол Улс түүхэндээ анх удаа 70 сая тн нүүрс экспортоллоо.  Үр дүнд нь эдийн засагт эерэг дохио болдог төсөв, төлбөрийн тэнцлийн хос ашигтай гарч, валютын нөөц 5 тэрбум ам.доллар буюу түүхэн дээд хэмжээнд хүрлээ. Цаашилбал, инфляц зорилтот түвшинд хүрч тогтворжин, эдийн засаг 7 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.

Энэ оны хувьд, эхний 2 сарын байдлаар уул уурхай, боловсруулах үйлдвэр, үйлчилгээ зэрэг салбарын өсөлтийн нөлөөгөөр, эдийн засаг 7.8 хувийн өсөлт үзүүлсэн.

Мөн нэгдүгээр улирлын байдлаар, экспорт өмнөх оны өндөр түвшинд хадгалагдаж, гадаад валютын нөөц 5.2 тэрбум долларт хүрлээ. Түүнчлэн, төсвийн орлого өмнөх оноос 2.5 их наяд төгрөгөөр өсөж, тэнцэл 1.6 их наяд төгрөгийн ашигтай гарсан зэрэг эерэг үзүүлэлттэй байна.

-Эдийн засгийн үзүүлэлтүүд эхний улиралд эерэг гарсан ч гадаад худалдаа буурсан байна. Үүнд юу голлон нөлөөлөв?

-Эхний улирлын байдлаар манай улсын гадаад худалдааны ашиг 1.2 тэрбум ам.доллар гарч өмнөх оноос 31.9 хувь буурсны гол шалтгаан нь  импортын дүн өмнөх оноос 25 хувиар өсөж 2.4 тэрбум ам.долларт хүрсэн юм. Нэг талаараа импорт өсөж байгаа нь дотоодод эдийн засгийн идэвхжил сайн, хэрэглээ нэмэгдэж байгааг илэрхийлдэг.

Мөн экспорт 3.7 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь өмнөх оны түвшнээс 2.9 хувиар буурсан байна. Манай улсын нийт экспортын 60 орчим хувийг нүүрс, 14 хувийг зэсийн баяжмал, 2 орчим хувийг цайрын баяжмал бүрдүүлдэг. Эхний улирлын байдлаар цайрын баяжмал, нүүрсний экспорт буурсан нь дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн үнийн хэлбэлзэлтэй холбоотой. Хэдийгээр бид нүүрсний биет хэмжээг өмнөх оноос 4 сая тонноор өсгөж, оны эхнээс 18 сая тн нүүрс экспортолж чадсан боловч Ганцмод боомтын үнэ тонн тутамд 193 ам.доллар болж өмнөх оноос 37 доллараар бага байгаа нь нүүрсний экспорт буурах шалтгаан болсон.

-Нүүрсний үнийн бууралтыг хэрхэн харж байгаа вэ?  Цаашид үнийн талаар та ямар таамаглалтай байна вэ?

-Ерөнхийдөө манай коксжих нүүрсний үнэ нь БНХАУ-ын гангийн эрэлт, нийлүүлэлттэй шууд холбоотой гэж ойлгож болно. Өнгөрсөн 3 сарын хугацаанд БНХАУ-ын гангийн зах зээл уналтад орж, тус улсын дотоодын коксжих нүүрс хэрэглэдэг үйлдвэрүүдийн эрэлт суларснаар коксжих нүүрсний үнэ буурахад хүрлээ. 

Хэдийгээр Ганцмод боомтын коксжих нүүрсний үнэ 3 дугаар сарын дунджаар 1,399 юань буюу 193 ам.доллар болж буурсан боловч Ковид-19 цар тахлын өмнөх үе болох 2019 оны мөн үеэс 33 хувиар өндөр байгааг дурдах нь зүйтэй.

Олон улсын байгууллагуудын төсөөллөөр нүүрсний үнэ цаашдаа тодорхой хэмжээгээр буурах хандлагатай ч дэлхийн хамгийн том нүүрс хэрэглэгч, үйлдвэрлэгч БНХАУ-ын эрчим хүч, гангийн хэрэгцээ болон түүхий эдийн эрэлт өндөр хэвээр байхаар байна. Иймд нүүрсний үнэ буурсан ч биет хэмжээ буурахгүй гэж харж байна. Үүнээс гадна БНХАУ-ын гангийн эрэлт энэ оны 4 дүгээр сарын дунд үеэс сайжирч байгаа нь коксжих нүүрсний үнийг тогтворжуулж, ойрын хугацаанд нэмэгдэх хандлагатай байгааг Sxcoal онцолсон.

-Та сая БНХАУ-ын гангийн эрэлт сайжирч байгаа талаар дурдлаа. Гэтэл зарим эдийн засагчид тус улсын эдийн засгийг төдийлөн сайжрахгүй байна, тодорхой эрсдэлүүд байна, үүнээс шалтгаалаад манай уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортод эрсдэл учирч болзошгүй гэж үзэж байна?

-Бид БНХАУ—ын эдийн засгийн нөхцөл байдал, дотоодод нь өрнөж буй нийгэм, улс төрийн үйл явдал, болон Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй бодлогын арга хэмжээг тогтмол ажиглаж, судалгаа хийдэг. БНХАУ-ын Үндэсний статистикийн хорооноос 1 дүгээр улирлын эдийн засгийн өсөлтийг 5.3 хувь гэж танилцуулсан нь  шинжээчдийн хүлээлтээс давсан үзүүлэлт болсон. Үүнд цахилгаан машины үйлдвэрлэлтэй холбоотойгоор аж үйлдвэрийн салбарын өсөлт голлон нөлөөлжээ. Энэхүү тоон мэдээлэл зарлагдсаны дараагаар “Goldman Sachs”, “Citigroup” зэрэг олон улсын байгууллагууд тус улсын эдийн засгийн өсөлтийн 2024 оны төсөөллийг шинэчилж, 5.0 хувь болгон нэмэгдүүлсэн юм.

Мөн өнгөрсөн 3 дугаар сард БНХАУ-ын Ардын төлөөлөгчдийн Их Хурлын үеэр ерөнхийлөгч Ши Жиньпин шинжлэх ухаан, техник технологид суурилсан эдийн засгийг бий болгохоор зорьж байгаа талаар мэдэгдсэн. Энэ нь түүхий эдийн зах зээлд эерэг мэдээ болж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, цахилгаан машин, хагас дамжуулагч зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл цаашдаа ч үргэлжлэн өсөн нэмэгдэхийг илэрхийлж байна. Тэдгээр бүтээгдэхүүний үндсэн түүхий эд нь зэс, ган учир манай түүхий эдийн экспорт тогтвортой байх дохиог өгч байна.

-Хэдийгээр нүүрсний үнэ буурч байгаа ч нөгөө талаас зэс, алтны үнэ харьцангуй өсөлттэй байна. Та энэ талаар юу гэж бодож байна вэ?

-Энэ оны эхний улиралд зэсийн үнэ дунджаар 8,300 ам.доллар орчимд хэлбэлзэж байсан. Харин 4-р сарын 22-ны байдлаар Лондонгийн хөрөнгийн бирж дээрх зэсийн үнэ 9,815 ам.доллар болж сүүлийн 2 жилийн дээд хэмжээнд хүрээд байна. Үүнд БНХАУ-ын үйлдвэрлэлийн салбар сэргэж эхэлсэнтэй зэрэгцэн 3 дугаар сарын сүүлээс БНХАУ-ын зэс хайлуулах үйлдвэрүүд нийлүүлэлтээ бууруулах болсон нь нөлөөлсөн гэж шинжээчид үзэж байгаа. Улс орнуудын хэрэгжүүлж буй эдийн засгаа дэмжих бодлого болон цахилгаан машины үйлдвэрлэл нэмэгдэж байгаа нь зэсийн эрэлтэд эергээр нөлөөлж, цаашдаа зэсийн үнэ тогтвортой хадгалагдах төсөөллийг олон улсын байгууллагууд гаргаж байна.

Харин алтны тухайд Ойрх дорнод болон зүүн европ дахь геополитикийн хурцадмал байдлаас үүдэн Төв банкууд алтны худалдан авалтаа нэмэгдүүлэх болсон нь алтны үнийг өсгөж, дөрөвдүгээр сарын 18-нд үнэ 2,417 ам.доллар буюу түүхэн дээд хэмжээнд хүрч өсөөд байна. Алт нь хамгийн бага эрсдэлтэй хөрөнгө оруулалт гэгддэг тул алтны үнэ өсөх нь эдийн засагт тодорхой бус байдал нэмэгдэж байгаа дохио гэж шинжээчид хардаг. Иймд бид гадаад орчны нөхцөл байдлыг анхааралтай ажиглаж, шаардлагатай тооцоо, судалгааг тогтмол хийж байна.

-Манай эдийн засагт уул уурхайн салбарын өсөлт үргэлжилж байна гэж та ярилаа. Тэгвэл энэхүү өсөлт нь төсвийн орлогод хэрхэн нөлөөлж байна вэ?

-Уул уурхайн салбарын орлого АМНАТ болон бусад татварын орлогуудаар дамжин манай төсвийн орлогын 30 хүртэлх хувийг бүрдүүлдэг томоохон салбар. Тухайлбал 2023 онд АМНАТ-ын орлого 4.2 их наяд төгрөгт хүрч дангаараа төсвийн орлогын 17 хувийг бүрдүүлсэн. Харин 2024 онд бид АМНАТ-ын орлого 4.5 их наяд төгрөгт хүрнэ гэж төлөвлөснөөс эхний улирлын байдлаар аль хэдийн 1.5 их наяд төгрөгийг бүрдүүлээд байна.

АМНАТ-ын орлогоос гадна энэ оны эхний улиралд өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын орлого 90 хувиар, НӨАТ-ын орлого 30 хувиар, НДШ-ийн орлого 10 орчим хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байгаа. Эдийн засаг идэвхжиж, аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа сайжирч голлох татварын орлогууд өсөж байгаатай холбоотойгоор 2024 онд төлөвлөсөн нийт татварын орлогын 30 орчим хувь нь мөн бүрдээд байна. Улмаар энэ оны нэгдүгээр улирлын байдлаар төсвийн тэнцвэржүүлсэн нийт тэнцэл 1.6 их наяд төгрөгийн ашигтай гарлаа.

-Эдийн засаг, төсвийн энэхүү өсөлт тэгвэл иргэдийн амьжиргаанд хэрхэн нөлөөлж байна вэ?

-Эдийн засгийн зөв бодлого хэрэгжүүлээд, бизнесийн идэвхжил нэмэгдээд ирэхээр ажил эрхлэлт, цалин нэмэгдэж, улмаар иргэдийн амьжиргааг дэмжих суурь нөхцөл болдог. Үүнийг 2023 оны гүйцэтгэлийн тоо мэдээнүүдээс харж болж байна.

Нэгдүгээрт, Сангийн яам аж ахуйн нэгжүүдийн 2023 оны санхүүгийн тайланг цахим тайлангийн системээрээ авч, тодорхой тоон мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийж үзсэн. Ингэхэд цахим тайлангийн систем дэх бизнесийн байгууллагуудын хөрөнгө өмнөх оноос 22 хувиар, цэвэр ашгийн хувь 11.2 хувьд хүрч өсөн цах тахлын өмнөх өсөлтийн түвшинд хүрсэн байна. Мөн Татварын ерөнхий газрын 2023 оны татвар төлөлтийн тайлангаас харахад үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжийн тоо 8 хувиар өсөж, үүнээс 6 тэрбумаас дээш борлуулалтын орлоготой аж ахуйн нэгжийн тоо 27 хувиар, 1.5-6 тэрбумын борлуулалтын орлоготой аж ахуйн нэгжийн тоо 19 хувиар тус тус өссөн дүнтэй байна.

Хоёрдугаарт, хөдөлмөрийн зах зээлд нийт ажиллагчдын тоо 38.6 мянгаар өсөж 1.2 саяд хүрчээ. Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгчдийн тоо ч мөн 33 мянгаар өсөж 730 мянга хүрсэн бөгөөд дундаж цалин нь өмнөх оноос 22 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.  Ажил эрхлэлт өссөн, бизнесийн ашигт ажиллагаа сайжирсан, ажилчдын дундаж цалин нэмэгдсэн нь иргэдэд эдийн засгийн өсөлтийг бодитой хүргэх, иргэдийн амьжиргаанд нөлөөлөх гол суваг болж байна гэж үзэж байна.

-Сүүлийн жилүүдэд инфляц гол сорилт байлаа. Үнийн өсөлтийг тогтворжуулах чиглэлд Засгийн газраас тодорхой ямар ажлууд хийгдэж байна вэ?

-Дэлхий дахинд сүүлийн жилүүдэд үүссэн сорилтууд нь нийлүүлэлтийн гаралтай инфляцыг хөөрөгдөж 2022 оны 6 дугаар сард манай улсын инфляц 16.9 хувьд хүрсэн. Тус инфляцын задаргааг харвал 9.9 нэгж хувь нь импортын барааны үнийн өсөлтөөс шалтгаалж байсан. Өөрөөр хэлбэл манай улсад импортоор орж ирж буй өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өндөр байсан нь инфляцын суурь шалтгаан болж байв. Тиймээс үнийг тогтворжуулахын тулд Засгийн газраас гаалийн албан татварыг хөнгөлөх, нөөцийг нэмэгдүүлэх, шаардлагатай санхүүжилтийг хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр олгох гэх зэрэг арга хэмжээг үе шаттай авч хэрэгжүүлснээр инфляц аажмаар саарч 2024 оны 3 дугаар сард 7 хувьтай гарлаа.

Хэдийгээр импортын гаралтай инфляц буурсан боловч дотоодын хүнсний бүлгийн үнийн өсөлт өндөр хэвээр байна. Үүнд хамгийн гол нөлөө үзүүлсэн нь гурил болон махны үнэ байгаа юм. Тухайлбал, 2024 оны 3 дугаар сард үхрийн махны үнэ өмнөх оны мөн үеэс 15, дээд гурилын үнэ 14 хувиар тус тус нэмэгдсэн байна. Иймээс Засгийн газар гурил, махны үнийг бууруулах чиглэлд ажиллаж байна.

-2024 оны эхний улиралд нэгдсэн төсөв 1.6 их наяд төгрөгийн ашигтай гарч, гадаад валютын нөөц 5.2 тэрбум ам.долларт хүрсэн, валютын ханш, инфляц тогтворжсон зэрэг эдийн засаг, санхүүгийн үзүүлэлтүүд эерэг дүр зурагтай гарсан талаар та хэллээ. Дунд хугацааны эдийн засгийн өсөлтийн төсөөлөл ямар байгаа вэ?

-Энэ оны үлдсэн хугацаанд гаднаас гэнэтийн томоохон шок үүсэхгүй бол эдийн засгийн өсөлт хадгалагдаж, 6 орчим хувиар өсөх төлөвтэй байна.

Засгийн газар ирэх 2025 оны төсвийн хүрээний мэдэгдлийн төслийг боловсруулаад байна. Хуулийн хугацаагаар тавдугаар сарын 1-ний өдөр Улсын Их Хуралд өргөн барих ёстой бөгөөд  төсөлд Шинэ сэргэлтийн бодлогыг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж, эдийн засгийн өсөлтийг дунд хугацаанд 7-8 хувьд хадгалах боломжтой гэж тооцож байна. Үүнд уул уурхай, хөдөө аж ахуй болон үйлчилгээний салбарын өсөлт голлон нөлөөлөх бөгөөд дотоодын худалдаа, үйлчилгээний салбарын үйл ажиллагаа хэвийн үргэлжилж, өсөлтийг дэмжинэ гэж төсөөлж байна.

-Ярилцсанд баярлалаа.

Эх сурвалж: Сангийн яам

Дэлгэрэнгүй унших

Санал болгох