Үзэл бодол
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд хөгжиж чадна
/Хөгжлийн бэрхшээл гэдэг үгнээс татгалзья/
Энэ үеэр дэлхий дээр нэг тэрбум гаруй тусгай хэрэгцээт иргэн амьдарч байгаагийн 200 сая гаруй нь хөдөлмөрлөх эрхтний бэрхшээлтэй. Гэвч энэ тоо жил ирэх тусам нэмэгдэж, насны хувьд залуужиж байгааг ДЭМБ анхааруулж байна. Дэлхийн бүх улс орныг хамарсан судалгаанаас харахад эдгээр иргэд эрүүл мэнд, боловсролын тусламж, үйлчилгээг хангалтгүй авдаг бөгөөд эдийн засгийн хувьд ихэнх нь оролцоогүй байдаг аж. Монголд ч өнөөдөр нөхцөл байдал тун хүнд байна.
Тусгай хэрэгцээт иргэдэд үзүүлэх хамгийн том тусламж бол сэргээн засалтын эмчилгээ. Мөн сэтгэл зүйн эрүүлжих дадал, хэвшлийг бий болгох. Сонсголгүй, хараагүй болсон иргэдийг сонсголтой, хараатай болгохын төлөө шаардлагатай эмчилгээ, тусламжийг хүргэдэг болох шаардлага бий. Үүнээс гадна амьдралын чанарыг нь сайжруулах хэрэгтэй. Эмнэлэгт хэвтэж, эмчлүүлж, сэтгэл санаагаа засчихаад гэртээ харихад нь хоол ундгүй, хүйтэн орчин угтана гэдэг эргээд асар их дарамт болдог.
Зөвхөн Монголд ч бус дэлхийн өнцөг булан бүрт гаргүй, хөлгүй, сонсголгүйгээсээ болж тарчилж, өөртөө итгэх итгэлээ алдаж, нийгмээс тусгаарлагдаж, улмаас орлогын эх үүсвэргүй ядуу, тарчиг амьдарч байгаа сая сая хүн бий. Тэдний дунд бусадтайгаа адил тоглож, сурч боловсрохыг хүсэж мөрөөдсөн мянга мянган хүүхэд бий. Бүгдийнх нь ирээдүй, амьдралын төлөө эдгээр хүмүүст чиглэсэн бодлогыг сайжруулах шаардлага тулгараад байгаа юм. Гэвч Монголын төр эдгээр иргэдээ “ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ” алаг үзэж, хуулиар хүртэл үүнийгээ баталгаажуулж авчээ. Монгол Улсын Их хурал 2016 оны 2 дугаар сарын 05-ны өдөр ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ ЭРХИЙН ТУХАЙ хуулийг баталсан.
Зовж, шаналж, ганцаардаж, гачигдах, дутагдахын хэцүүг амсаж суугаа иргэдийн эрхийг хамгаалах ёстой хууль. Гэвч энэ хууль нэрнээсээ эхлээд л асуудалтай. Монгол Улсын Үндсэн хуулинд хүнийг ялгаварлан гадуурхахын эсрэг нарийн заалт бий. Гэвч энэ заалтыг үл тоож эрхэм улс төрчид нэг хэсэг хүнийг “ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ” хэмээн ялгаварласан байдаг юм. Хэсэг иргэдээ “Хөгжиж чадахгүй, бэрхшээлтэй” хэмээн нэршсэн иргэд, ард түмэн ч энэ дэлхий дээр тун цөөхөн. Тиймээс энэ нэршлийг “Тусгай хэрэгцээт” хэмээн өөрчлөх санал нэг биш хүнээс гардаг. Гэвч үүнийг сонсох хүн өнөөдөр тун цөөхөн байна. Монгол Улсад захиалж авч болдоггүй хувь тавилан, зайлж тойрч гарч чаддаггүй осол аваараас болж хараагүй, сонсголгүй, эд эрхтний гэмтэлтэй болсон 103,630 иргэн 2017 онд бүртгэгдэж байсан байх юм.
Харин энэ тоо 2018 онд 105 730 болж 2100-гаар нэмэгджээ. Эдгээр иргэдэд тусгай хэрэгцээ шаардлага зайлшгүй гарч ирдэг. Харааны шилнээс эхлээд таяг, тэргэнцэр, сонсголын аппрат, хиймэл эд эрхтэн хүртэл тэдэнд хэрэгтэй. Олон улсад ч эдгээр иргэдийг “Тусгай хэрэгцээт хүмүүс” хэмээн нэрлэж заншсан. Харин бид эдгээр иргэдээ басамжлах мэт “Хөгжлийн бэрхшээлтэй” хэмээн нэрлэсээр байна. Энэ иргэд хөгжиж чадна. Тэднийг хөгжүүлэх, тэдэндээ дэмжлэг үзүүлэх учиртай хүмүүс нь бид нар. Тиймээс хөгжлийн бэрхшээлтэй гэдэг басамж үгийг солин “Тусгай хэрэгцээт иргэд, тусгай хэрэгцээт хүүхдүүд” хэмээн нэрлэхийг уриалж байна.
Саяхан болтол Монголчууд “Тахир дутуу хүмүүс” хэмээн нэрлэж ирсэн. Үүнийг өөрчилж, “Хөгжлийн бэрхшээл” гэдэг үгээр бид сольж чадсан. Харин өнөөдөр энэ нэршлийг “Тусгай хэрэгцээт” гэдэг үгээр солихыг www.shudarga.mn сайтаас уриалж байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд хөгжиж чадна. Тэднийг битгий басамжил, битгий ад шоо үз...
Үзэл бодол
Хороо, эрүүл мэндийн төвийн цогцолбор ашиглалтад орлоо
Төрийн анхан шатны үйлчилгээ болон эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг нэг дороос хүргэх, яаралтай тусламж, үйлчилгээг хүртээмжтэй үзүүлэх, төрийн албан хаагчдын ажиллах орчин, нөхцөлийг сайжруулах зорилгоор Хан-Уул дүүргийн 21 дүгээр хороонд анхан шатны төрийн үйлчилгээний цогцолборыг барьж, ашиглалтад орууллаа.
Тус цогцолбор нь эмчилгээ, төрийн үйлчилгээний 18 өрөө тасалгаа, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд зориулсан тохижилт бүхий хоёр ариун цэврийн өрөө, энгийн хоёр ариун цэврийн өрөө, авто зогсоол, зоорь бүхий хоёр давхар барилга юм. Уг цогцолбор барилга ашиглалтад орсноор 21 дүгээр хорооны 9553 хүн нийтийн хэв журам, эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, төрийн анхан шатны үйлчилгээг нэг дор авах боломжтой.
Барилга угсралтын ажлыг Хан-Уул дүүргийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар “Жигүүр эрдэнэ” ХХК хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд Нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газар захиалагчийн техникийн хяналтыг хэрэгжүүлэн ажилласан юм.
Үзэл бодол
Б.Бат-Эрдэнэ: Ой модоо алдвал бид усаа алдана, ан амьтан, амьсгалах агаараа хүртэл алдах болно
Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнэ: Ой модоо алдвал бид усаа алдана, ан амьтан, амьсгалах агаараа хүртэл алдах болно
-Ойн өдрийн мэндийг та бүхэнд хүргэе. Дэлхий дээр уур амьсгалын өөрчлөлт маш хурдацтай явагдаж байна. Тэр дундаа манай улс анхаарлын тэмдэг авах хэмжээнд очсон. Бидний үр хүүхдүүд цаашид ямар орчинд, ямар нийгэмд үлдэх вэ гэдгийг бид өнөөдөр нухацтай бодох ёстой.
Өнгөрсөн 80жилийн хугацаанд Монгол улс 2,25 хэмээр дулаарчээ. Энэ үйл явц зогсохгүй үргэлжилбэл 2100 он гэхэд 4-4,5 хэм хүртлээ дулаарах тооцоо гарсан.
Уур амьсгалын өөрчлөлтөд нөлөөлөх хамгийн чухал салбар бол ой. Жилдээ ганцхан өдөр бид ойн өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлдэг. Гэтэл өнөөдөр бидэнд өдөр бүрийг ойн өдөр болгох шаардлага тулгарсан байна. Ялангуяа энэ ойн өдрөөр бид сайн сайхныг гэхээсээ илүү болж бүтэхгүй байгаа тулгамдсан асуудлуудаа ярилцах хэрэгтэй.
Тулгамдаж байгаа асуудлууд дээрээ гарц, шийдэл олоод үлдсэн 364 өдөртөө хэрэгжүүлдэг байхын төлөө ажиллах ёстой. МУ-ын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн санаачилсан “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөн нь зөвхөн мод тарих асуудал биш, дэлхий нийтийн анхаарлыг уур амьсгалын өөрчлөлтөд хандуулах.
2022 оны тавдугаар сард хийсэн судалгаагаар 737 мянган га газар ойн хөнөөлт шавжид идэгдсэн гэх харамсалтай тоо гарсан.
Бид нэг талд тэрбум мод тарих тухай асуудлыг хөндөн ярьж байхад нөгөө талд тэрбум залуу мод үхэж, үгүй болох асуудал хөндөгдөж байна.
Үүнийг бид нуух хэрэггүй. Хөнөөлт шавжаас гадна хушин ой, самрын бизнестэй холбоотой ой мод сүйдэж байгаа маш том асуудал бий. Ой модоо алдвал бид усаа алдана, ан амьтан, амьсгалах агаараа хүртэл алдах болно гэдгийг анхааруулъя.
Байгаль орчны асуудлуудыг тус тусад нь авч үзэх ямар ч боломжгүй. Бүгд хоорондоо харилцан шүтэлцээтэй. Тийм учраас та бүхнийг ойн зөвлөгөөн дээрээ маш үр дүнтэй санал, шийдлүүд гаргах байх гэж хүлээж байна.
Хот суурин дахь ногоон байгууламжийн асуудлыг ч орхигдуулж болохгүй. Бид амьдарч байгаа орчноо ногооруулахгүй бол хэн ч бидний орчныг өөрчлөхгүй шүү.
Модгүй бол усгүй. Усгүй бол хөрсгүй. Хөрсгүй бол хүнсгүй. Хүнсгүй бол амьдрал үгүй. Харангадаж, ангаж, өлсөж үхэхгүйн тулд бүгдээрээ ойгоо аварцгаая гэж Ойн газраас мэдээллээ.
Үзэл бодол
Ч.Сугармаа: Жолооч, тээвэрчид ээ, амьдрал залгуулдаг авто замаа хайрлая
Зам,тээврийн хөгжлийн яамны АЗБХЗГ-ын Замын ашиглалт, засварын хэлтсийн дарга Ч.Сугармаагаас тодрууллаа.
-Зам, тээврийн хөгжлийн яамнаас авто замын засвар, арчлалтад ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байна вэ?
-Замын засвар арчлалтад шинээр зам барихаас илүү анхаарах ёстой байдаг. Замын эвдрэл, хагаралд даац хэтрэлт хамгийн их үр нөлөө үзүүлдэг. Яамны зүгээс авто замд нэмж эвдрэл гаргахгүй байх чиглэлээр анхаарч ажиллаж байна.
Энэ ажлын хүрээнд дээрх чиглэлийн замуудад даац хэтрэлтийг хянаж, стандартын дагуу тээвэрлэлтийг явуулах шаардлагатай. Мөн хяналт, шалгалтын ажил тогтмол хийгдэж байгаа төдийгүй цаашид урсгал засвар арчлалтаа тогтмол чанартай гүйцэтгүүлэхэд анхаарч ажиллаж байна. Тээвэрчид, аж ахуйн нэгж, ачаа илгээгч, хүлээн авагч нар ч хариуцлагатай байж, даац хэтрүүлэлгүй зорчин авто замаа хайрлахыг уриалж байна.
-Улсын чанартай авто замын засвар, арчлалт хийх төсөв, санхүүжилт хэрхэн шийдэгддэг вэ. Энэ талаар тодруулбал?
-Улсын чанартай авто замын засвар, арчлалыг улсын авто замын сангаас санхүүжүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, авто замын сангийн нэг эх үүсвэр нь Улсын төсөв юм. Замын засвар арчлалтад жил бүр улсын төсвөөс тодорхой хэмжээний мөнгө төсөвлөдөг ч нийт улсын чанартай авто замаа засварлахад хангалттай хэмжээнд хүрэлцдэггүй. Тэгэхэд заагдсан хэмжээнээс хэтрүүлэн тээвэрлэж, авто замаа эвдэж байгаа нь эргээд төсвийн мөнгөө л салхинд хийсгэж байгаатай ялгаагүй юм.
-Дундговь аймгийн замын эвдрэл гэмтэлд нийт хэчнээн төгрөг зарцуулсан бэ? 2023 онд хэчнээр төгрөгийн санхүүжилтээр засварлахаар байгаа бол?
-Тухайн замд эвдрэл гарсан шалтгаан нь мөн л дээр хэлсэнчлэн даац хэтрэлт шүү дээ. Ихэвчлэн миддлинг буюу шахмал түлш тээвэрлэхдээ зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс хэтрүүлж замаа эвдсэн. 2023 онд улсын төсөвт тусгагдсан хэсэгчилсэн их засварын ажилд А0201 дугаартай Улаанбаатар-Мандалговь чиглэлийн замд 7.1 тэрбум төгрөг, А0202 дугаартай Мандалговь-Даланзадгад чиглэлийн замд 3.4 тэрбум сая төгрөг төсөвлөсөн.
Урсгал засвар арчлалтаа сайн хийж, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангуулан ажиллана. Замын эвдрэлтэй хэсгүүдийг засварлахаар 2022 онд “Эм Ай Эл” ХХК-иар их засварын хэсэгчилсэн нийт 90 км авто замын зураг төслийг боловсруулсан.
Сэтгэгдэл