Үзэл бодол
Үнэн ба Зөв Намын дарга А.Отгонбаатар: Би гишүүн болж чадсангүй, жагс гээд байгаа ах нар хэний халуун амь, бүлээн цусаар тоглох гээд байгаа юм бэ?
УИХ-ын 2020 оны сонгуулийн үр дүнгийн талаар Үнэн ба зөв намын дарга А.Отгонбаатар иргэдэд хандан мэдээлэл хийлээ. Түүний яриаг багцлан хүргэж байна.
Найзуудаа одоо уйлаад яах вэ? Гоншигноод яах вэ? Сонгууль болдгоороо болоод өнгөрлөө. Асуудал байгаа бол хууль шүүхээрээ явья. Зарим нэг ах нар 7 сарын 1 шиг хүмүүсийг уриалж, турхирч, жагсаал цуглаан хийе гэж солиотой юм ярьж байна. Би үүнийг хэрхэвч зөвшөөрөхгүй. Ард түмэн Сүхбаатарын талбай дээр гарч зогсоод хамгийн түрүүнд цагдаа нартай тулна. Тэр яриад байгаа хүмүүстэйгээ ч тулахгүй. Хэдэн цагдаа нар гэмтэж бэртэж, байшин барилга нурааж, үймээн самуун дэгдэнэ. Үүний шанд Монгол Улс, Монголчууд л хохирно. Би сонгуулийн өмнө энэ ах нарт “Бид нэг цул болж ажиллах ёстой. Тэгвэл ялна” зөндөө хэлсэн. Хэн нь ч тоож авч хэлэлцээгүй. “Би мундаг, би мундаг” гээд л сонгуульд орсон. Сонгуулийн үр дүнг харахаар нийт санал өгсөн иргэдийн 40 хувийг ньл Ардын нам авсан байна. Үлдсэн 60 хувийг нь бусад нь хуваагаад авчээ. Бидэнд ялах боломж байсан.
Бид өөрсдөө л саналаа хуваасан. Сонгуульд ялагдсан. Сонгууль болохоор шаагилдаад л гараад ирдэг улс төрчид хэтэрхий олон юм байна. Сая бүүр 600 гаруй хүн гараад л ирээ биз дээ. Сонгууль дуусахаар алга болдог. Шал худлаа л байгаа байхгүй юу? Ийм байж жагсая, цуглая гэдэг. Өмнө нь 7 сарын 1-нд жагсаал болоход таван гэм зэмгүй залуу амь насаараа хохирсон. Жагсаалыг зохион байгуулсан ах нар өөрсдөө зугатаад алга болсон ш дээ. Ийм байж битгий солиороод байгаарай. Энэ талбай дээр жагсаал боллоо гэхэд эгэл жирийн цагдаа нар, эгэл жирийн ард иргэд алалцаад л өнгөрнө. Ийм асуудал байж болохгүй. Одоо бид дөрвөн жил шахаж шаардаад л явах зам үлдлээ. Ирэх 4 жил бид дараагийнхаа сонгуульд бэлтгэнэ. Зүгээр суухгүй. Хуулийн дагуу бүх юмыг шийдээд явах ёстой. Сонгууль будиллаа гээд бүүр будлиан үүсгэж болохгүй. Ард түмнийг хооронд нь байлдуулах гэж турхирах хэрэггүй. Нөхцөл байдлыг бид томоор харах хэрэгтэй, ард түмнээ, улс орноо бодох хэрэгтэй. Нөгөө алдартай Сири гэдэг улс яалаа.
Сонгуулийн маргаанаас үүдэж маргалдаад, жагсаж тэмцээд, эцэст нь улс нь өөрөө байхгүй болсон. Тиймээс 7 сарын 1 шиг асуудлыг бид дахиж үүсгэж болохгүй. Ард түмнийг ингэж өдөөн турхирч болохгүй. Ард түмэн сонголтоо хийчихлээ. Үр дүн нь ингэж гарлаа. Маргаан байгаа бол хууль шүүхээрээ яваарай. Би нэг зүйл хэлэхийг хүсч байна. 2021 онд бид Гэрэгэ бондны 800 сая ам.доллар, 2022 онд Чингис бондны 1 тэрбум ам.доллар гээд нийтдээ 4 бондны асар их өр төлнө. Энэ өрийг төлөхийн тулд маш их хөрөнгө мөнгө олох шаардлагатай болно. Одоо улсаараа тоглохоо болье. Энэ улс оронд тогтворгүй байдал үүсээд эхлэх юм гадныханд л олз болноо. Тиймээс ялагдсан хүмүүс битгий бусдыг турхир гэж хатуухан хэлмээр байна. Үнэн ба зөв нам ялагдсан. Бид нарын хувьд ч гэсэн маш их зүйлийг алдсан. Бусад намыг бодоход бид дөрвөн жил ажилласан. Гэлээ гээд бид ялагдлаа гэж гоншигнохгүй. Одоо цаашид эвсэж нэгдэх, нийгмийг өөрчлөх, Үндсэн хуулийн 6-р зүйлийн 2-ыг өөрчлөхийн төлөө хамтран зүтгэе. Бидэнд итгэдэг энэ намд итгэдэг бүх хүмүүсийн төлөө ажиллах болно. Өчигдөр анхан шатны шүүхээр Өвөрхангай аймагт хууль зөрчсөн гэдэг үйлдлийг нь тогтоосон. Энэ гурван нэр дэвшигчийг татах ёстой. Ийм л жишгээр хуулийн дагуу асуудлаа шийдүүлнэ.
“Би гишүүн болж чадсангүй. Миний өмнөөс жагс” гээд байгаа ах нар хэний халуун амь, бүлээн цусаар тоглох гээд байгаа юм бэ гэдгийг би ойлгохгүй байна. Өөрсөддөө алдаа байхгүй юм шиг өрөөлд байнга бурууг чихдэг хүмүүс одоо боль. Өнөөдөр жагсаал цуглаанд уриалаад байгаа ах нар өөрсдөө л нэгдэж чадаагүй унасан, Биднийг ч бас унагасан. Дээрээс нь хууль шүүхийг гартаа атгасан МАНАН бүлэглэл биднийг унагаасан. Гэхдээ “Үнэн ба зөв” намынхан цаашдаа илүү их нэгдэж ажиллана. Биднийг дэмжиж байгаа бүх хүмүүсийг би хамтран ажиллахыг урьж байна.
Цөмөөрөө илүү хүчирхэг, илүү ухаалаг, илүү ажилсаг, илүү ухаалаг байж тэмцье. Ах нар шиг хөшигний ард нуугдчихаад араас нь хүн түлхэж унагаадаг адгийн тамтаг нь байхгүй байя гэж уриалж байна. Төрийн гурван өндөрлөгийн бүх суудалд сууж үзсэн нэг өвөө, УИХ-д өчнөөн жил суусан, Улаанбаатар хотын дарга байсан бас нэг буурал толгойтой өвөө байна. Өвөө нар нийлээд олон түмнийг турхирах хэрэггүй. Ийм өвөө нар одоо зайгаа тавьж өгөх цаг болсон. Залуучууддаа боломж олго. Ирэх сонгуульд ялагдал амсахгүйн төлөө одооноос ажиллах хэрэгтэй. Улс орноо бодож байгаа бол эв нэгдлийг сахиж, илүү хичээж ажиллая.
Үзэл бодол
С.Эрдэнэболд: Парламент хүний эрхийг тогтолцооны төв болгохоор ажиллаж байна
Улсын Их Хурлын Хүний эрхийн дэд хорооны дарга С.Эрдэнэболдтой ярилцлаа.
-Хүний эрхийг хангах, хамгаалахад манай эрх зүйн орчин ямар байна вэ?
-Би 2024 оны 10 дугаар сарын 22-нд Дэд хорооны даргаар сонгогдсон. Түүнээс хойш хүний эрхийг зүгээр нэг нийгмийг доргиосон, шуугиан тарьсан үед хөндөж яриад өнгөрдөг бус, эрх зүйн орчинд тогтвортой, тасралтгүй анхаарч шинэчлэл хийх шаардлагатайг ойлгосон. Хууль тогтоох байгууллагын хувьд бид зөвхөн хууль батлаад зогсох биш, түүний хэрэгжилт, хүний эрхэд үзүүлэх нөлөөлөлд хяналт тавих үүрэгтэй.
-УИХ энэ бүрэн эрхийнхээ хугацаанд бүх үйл ажиллагаагаа “хүн төвтэй” байхаар тодорхойлж, стратегиа баталсан, энэ хүрээнд хүний эрхийн чиглэлд ямар ахиц гарч байна вэ?
-Энэ стратеги бол парламентын үйл ажиллагааг илүү чадавхжуулах, иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, гарч буй шийдвэр бүр хүний эрхийн шалгуурыг давах ёстой гэдэг хатуу үзэл баримтлалтай. Өнгөрсөн намрын чуулганаар л гэхэд 100 орчим шийдвэр, хууль, тогтоол гарсан. Улсын Их Хурлаас гарч буй аливаа шийдвэр хүний эрхийг зөрчихгүй байх зарчмыг бид баримталж ажиллаж байна.
-Хүний эрхийн дэд хороо иргэний нийгмийн байгууллагуудтай байнгын уулзалт зохион байгуулаад багагүй хугацаа өнгөрсөн. Энэ механизм хэр үр дүнтэй байна вэ?
-Хүний эрхийн дэд хороо 2024 оны 12 дугаар сараас эхлэн сар бүрийн хоёр дахь долоо хоногийн Лхагва гарагт төр хувийн хэвшил, төрийн бус байгууллагууд, олон улсын байгууллагууд, судлаачидтай хамтран, хүний эрхийг хангах, хамгаалах чиглэлээр сэдэвчилсэн уулзалт-хэлэлцүүлгийг хийж байна. Бодлогын түвшинд санал дэвшүүлж, хэлэлцдэг. Үүний үр дүнд хүний эрхийн чухал асуудлуудыг нийгмийн олон талт оролцоотойгоор хэлэлцэж, гарц шийдэл гаргаж эхэлсэн. Тухайлбал, өнгөрсөн оны 12 дугаар сард UPR буюу НҮБ-ын Хүний эрхийн Зөвлөлийн ээлжит нэгдсэн хэлэлцүүлэгт илгээх Монгол Улсын тайлангийн талаар, энэ оны 1 дүгээр сард НҮБ-ын зөвлөмжийн хэрэгжилтийн тухай, 3 дугаар сард хүүхдийн хорих ангийн нөхцөл байдлыг, 4 дүгээр сард Байгаль орчны холбогдох хууль тогтоомж дахь хүний эрх хэрэгжилтийн талаар, 5 дугаар сард гэр бүлийн хүчирхийллийн нөхцөл байдал, гарц шийдлийн талаар онцлон, хэлэлцсэн байна.
-Эрх зүйн орчныг сайжруулах чиглэлээр ямар алхамууд хийгдэж байна вэ?
-Хамгийн энгийн жишээ гэхэд төрийн байгууллага хоорондын уялдаа муу, мэдээллийн зөрүү нь хүний эрхийн асуудалд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Нэг асуудлаар байгууллага бүр өөр мэдээлэлтэй, нэг сэдвийн талаар өөр ойлголттой ажиллаж байна. Хууль тогтоогчдын зүгээс үүнийг төрийн байгууллага хооронд уялдаагүй байдал, тогтолцооны хийдэл гэж үзэж байгаа.
Монгол Улсад өнөөдрийн байдлаар 2000 гаруй журам нийгмийн харилцааг зохицуулж, тэдгээрт хүний эрхийг хязгаарлаж, зөрчсөн заалтууд байх нь түгээмэл байна. Бид энэ байдлыг өөрчилж, хүний эрхийг хязгаарлах бол зөвхөн хуульд үндэслэн, байж болох хамгийн бага хэмжээнд хязгаарладаг болох эрх зүйн шинэчлэл хийх зорилттойгоор шат дараалсан ажлуудыг хийж, хэрэгжүүлж байна.
Парламентын гишүүн “…иргэн, улсын ашиг сонирхлыг эрхэмлэн, … Монгол Улсын Үндсэн хуулийг дээдлэн сахиж…” гэж тангараг өргөдөг бөгөөд энэ агуулгаараа “хүний эрхийг хамгаалах” тангарагтай гэсэн үг. Бид тангарагаа сахиж, ажил хэрэг болгохын тулд парламентын хяналтын чиг үүргээ илүү эрчимжүүлж, хариуцлагатай гүйцэтгэх шаардлагатай.
-Улсын Их Хурал энэ бүрэн эрхийнхээ хугацаанд "хүн төвтэй" стратегийг хэрэгжүүлснээр ямар үр дүнд хүрэх вэ?
-Хүний эрхийн асуудал нь ямар нэг даргын пи ар, эсвэл сонгуулийн үеэр ярьдаг сэдэв биш. Энэ бол чөлөөт, ардчилсан нийгмийн суурь, үнэт зүйл. Хүний эрхийг хамгаалах нь Улсын Их Хурлын гишүүн бүрийн, төрийн байгууллага бүрийн, төрийн бүх шатны байгууллагын үүрэг юм.
Парламентын үнэт зүйл нь олон хууль баталснаараа бус, баталсан хуулиуд нь амьдрал дээр хүний эрхийг бодитойгоор хангаж, хамгаалж чадсан эсэхээр хэмжигдэнэ. Иргэн бүрийн жижиг мэт санагдах асуудлыг ч томруулж харж, хамгаалж, шийдвэрлэх нь парламентын хариуцлага юм.
Үзэл бодол
Өнөөдөр Аугаа их Ялалтын баярын өдөр
Өнөөдөр тавдугаар сарын 9. Аугаа их Ялалтын баярын 80 жилийн ойн өдөр. Мөн хүн төрөлхтөн хор уршгийг нь хэзээ ч үл мартах аймшигт дайны утаагаар дэлхийг нөмөрч, 71 сая хүний халуун амийг авч одсон Дэлхийн хоёрдугаар дайн Европын бүс нутагт дуусч фашист Герман шударга ёсны төлөө тэмцэгч олон улсын эв нэгдлийн хүчний өмнө үг дуугүй бууж өгсөн түүхт өдөр.
Тус дайны үеэр амь үрэгдэгсдийн олонх нь энгийн иргэд, хүүхэд, эмэгтэйчүүд байсан гэдэг. Дэлхийн II дайнд 61 улс орон, дэлхийн хүн амын 80 орчим хувь оролцож, 110 сая гаруй хүн цэргийн албанд татагдсан тоо баримт бий. Дайны нийт өртөг нь 1944 оны ханшаар триллион америк доллар болсон нь түүхэн дэх хамгийн өндөр өртөгтэй дайн гэж тооцогддог.
Хүн төрөлхтний түүхэн дэх хамгийн том энэхүү зэвсэгт мөргөлдөөний үеэр тэр үеийн ЗХУ-ын дайчид фашистын Герман болон тэдний холбоотнуудын 600 дивизийг бут ниргэжээ. ЗХУ-ыг эзлэн авахаар төлөвлөж байсан Адольф Гитлерийн армийн цахилгаан дайны төлөвлөгөө Москвагийн дэргэдэх тулалдааны үеэр нуран унасан. Зөвлөлтийн дайчид Сталинградаас Берлин хүртэл ялалт байгуулж явахдаа фашистуудад эзлэгдсэн Европ тивийн талыг чөлөөлжээ. Фашистын Герман үг дуугүй бууж өгөх актад тавдугаар сарын 8-нд төв Европын цагаар 22.43 минут буюу Москвагийн цагаар тавдугаар сарын 9-ний 00.43 цагт гарын үсэг зурсан юм.
НҮБ-ын шийдвэрээр дэлхийн II дайны дурсамж, эвлэрлийн өдөр болгон энэ өдөр Орос улсад хүн төрөлхтний түүхийн хамгийн аймшигт дайнаас эргэж ирээгүй төрөл төрөгсдөө гэр бүл, төрөл төрөгсөд нь дурсан санаж, Парист Францын төрийн тэргүүн нэр нь тодорхойгүй цэргийн булшинд цэцэг өргөн, цэргийн анги ёслон жагсдаг байна. Германд энэ л өдрийг нацизмаас чөлөөлөгдсөн өдөр гэж хүндэтгэн тэмдэглэдэг.
1945 оны тавдугаар сарын 9. Монголчуудын хувьд ч нэн чухал түүхэн тэмдэглэлт өдөр. Монголчууд бид ч энэ дайны хор уршгийг чамгүй амсаж, эрэлхэг хөвгүүд маань эх орноо хамгаалан тулалдаж явсан түүх хуучраагүй байна. Фашизмын эсрэг тэмцэлд амь насаа алдсан дэлхийн улс орнуудын эрэлхэг хүмүүс, тэдний дунд цусаа урсган, эрэлхэгээр тулалдаж, тэмцэж асан Монгол угсаатан олон зуун охид, хөвгүүдийн гэгээн дурсгалыг бүгд чимээгүй мэхийн зогсож хүндэтгэе!
Үзэл бодол
Л.Оюун-Эрдэнэ: “Эгийн голын УЦС” төслийг богино хугацаанд эхлүүлэхийн төлөө Засгийн газар ажиллана
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын Хантай багийн нутаг Эг, Сэлэнгийн бэлчирт байрлах “Эгийн голын усан цахилгаан станц” төслийн талбайд ажиллалаа.
Тус төсөл нь Засгийн газрын хэрэгжүүлэх 14 мега төслийн тавдугаарт эрэмбэлэгдсэн импортын эрчим хүчийг багасгах, Төвийн бүсийн өсөн нэмэгдэж буй эрчим хүчний хэрэглээг хангах чухал ач холбогдолтой төсөл юм.
Эрчим хүчний яам болон Монгол-Оросын хамтарсан экспертийн ажлын хэсгээс төслийн явц, цаашид анхаарах асуудлын талаар танилцууллаа. Уг төсөл Байгал нуурын биологийн олон янз байдал, дэлхий цэвэр усны нөөцөд сөрөг нөлөө үзүүлж магадгүй гэсэн шалтгаанаар олон жил гацсан.
“Дэлхийн өвийн хороо, ОУБХХ-ноос “Эгийн голын УЦС төслийг дангаар хэрэгжүүлэх нь Сэлэнгэ мөрөн, Байгал нуурын экосистемд мэдэгдэхүйц нөлөөлөл үзүүлэхгүй” болохыг тэмдэглэжээ. Гэхдээ төслийн байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг ЮНЕСКО-ийн аргачлал болон олон улсын стандартын дагуу боловсруулах чиглэл өгсөн байна.
Энэ хүрээнд 2025-2026 онд Эгийн голын УЦС-ын Сэлэнгэ мөрний сав газрын экосистемд үзүүлэх өөрчлөлтийг тодорхойлох судалгаа, байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ, УЦС-ын туслах боомт болон үндсэн ТЭЗҮ-ийн нэмэлт судалгаа хийж, төслийн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх бэлтгэл ажлыг хангана. Монгол-Оросын Экспертийн ажлын хэсэг 2026 оны эхний хагаст багтаан эцсийн дүгнэлт гаргахаар тохиролцжээ. Салбарын сайд нар төслийг хэрэгжүүлэхэд анхаарч байгаа бөгөөд судалгааны ажлуудад шаардлагатай санхүүжилтийг тухай бүр шийдвэрлэн ажиллахаа илэрхийлсэн юм.
Төслийн нөлөөллийн бүс дэх иргэд буюу Хантай, Баянгол багийн иргэд энэхүү төслийг ажил хэрэг болохыг 35 жил хүлээсэн, бүрэн дүүрэн дэмжиж байгаа, уг төслийг урагшлуулахын тулд төлөө ажиллаж Ерөнхий сайдад талархал илэрхийлээд, Засгийн газрын бодлого, шийдвэрийг дэмжихээ хэлж байлаа.
Мөн иргэд энэ уулзалтын үеэр өөрсдийн санаачилсан орон нутгийн хөгжлийг дэмжих, байгалийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх “Хантай” цогцолборын төслөө Ерөнхий сайд танилцууллаа.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хойд бүсийн анхдугаар зөвлөгөөнд оролцогчид санал нэгтэйгээр Эгийн голын УЦС төслийг бүс нутагтаа хэрэгтэй, нэн яаралтай хэрэгжүүлэх ажлын нэгдүгээрт эрэмбэлснийг дурдаад улс орны эдийн засагт ач холбогдолтой мега төслийг нэгдсэн ойлголтоор дэмжиж байгаа нутгийн иргэдэд талархал илэрхийлэв. Эгийн голын УЦС-ын төслийг богино хугацаанд эхлүүлэхийн төлөө Засгийн газар бүхий л хүчээ дайчлан ажиллана гэлээ.
