Бидэнтэй нэгдэх

Үзэл бодол

Б.Лхагвасүрэн: Бизнесийн харилцааны суурь зарчмаа эвдэлгүйгээр эрсдэл болон зардлаа хуваалцсанаар хүндрэлийг хохирол багатай даван туулж, сэргэлтийг түргэсгэнэ

Огноо:

,

Монголбанкны Ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэнтэй Мөнгөний бодлогын хорооны 11-р сарын ээлжит бус хурлын шийдвэрийн талаар ярилцлаа.

-Ковид 19 вирус дотоодод тархсанаар эдийн засагт шинэ, илүү эрсдэлтэй нѳхцѳл байдал үүслээ. Тѳв банк энэ үед ямар арга хэмжээг авч байна вэ?

Монголбанк цар тахлын эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөг бууруулж, ѳрх, бизнес эрхлэгчид болон санхүүгийн байгууллагуудад тулгарч буй санхүүгийн хүндрэлийг зөөлрүүлэхэд чиглэсэн бодлогыг  оны эхнээс хэрэгжүүлээд явж байна. Энэ удаад дотоодод халдвар тархсан шинэ нѳхцѳл байдлыг харгалзан Мѳнгѳний бодлогын хороо шокыг зѳѳлрүүлэхэд чиглэсэн багц шийдвэрийг гаргалаа. Нэгт, мѳнгѳний бодлогын хүрээнд бодлогын хүүг дахин 2 нэгж хувиар буулгаж түүхэн доод 6 хувьд хүргэсний зэрэгцээ, 8.5% байсан банкны тѳгрѳгийн заавал байлгах нѳѳцийн хувь хэмжээг 2.5 нэгж хувиар бууруулж 6% болгов. Хоёрт, макро зохистой бодлогын хүрээнд хэрэглээний зээлд бүтцийн ѳѳрчлѳлт хийж, эргэн тѳлѳлтийн хугацааг сунгах арга хэмжээг 2021 оны 7-р сарын 1 хүртэл үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлнэ. Гуравт, ЖДҮ болон уул уурхайн бус экспортыг дэмжих санхүүжилтийн хэрэгслийг нэвтрүүллээ. Эдгээр нь санхүүгийн болон эдийн засгийн тогтвортой байдлыг дэмжих зорилготой. Мөнгөний бодлогын хорооны дээрх шийдвэрүүдээс гадна бизнесийн зээл болон хэрэглээний зээл, ипотекийн зээлүүдийн үндсэн өр болон хүүний төлөлтийг хойшлуулсан өмнөх арга хэмжээ, шийдвэрүүдийг дээрх хугацаатай нийцүүлэн үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэсэн.  

-Зээлийн эргэн тѳлѳлтийг хойшлуулах шийдвэр нь эдийн засгийн хямралын үед иргэдэд нэн түрүүнд, шууд нѳлѳѳлѳх шийдвэр болов уу. Бусад зээлийн хувьд яах вэ?

Цар тахлаас болж орлого нь хумигдсан ѳрх, бизнесүүдийн зээлийн эргэн тѳлѳлтийг түр хойшлуулснаар санхүүгийн дарамт нь зөөлөрсөнөөр дампуурал, хүндрэлийн эрсдэл буурна. Монгол улсын санхүүгийн салбар банкны салбар дээр тогтож байгаа гэдэг утгаар банкны харилцагч, олон нийтээс хүсч байгаа, мөн танхим зэрэг олон нийтийн байгууллагаас гаргаж байгаа саналыг харгалзан тодорхой хугаацаанд зээлийн үндсэн өр, хүүг төлөхгүй байхаар хугацаа сунгаж байгаа нь том дэмжлэг болно гэж харж байгаа. Зөвхөн ипотекийн зээлийн хувьд  сая шийдвэр гарснаас хойш богинохон хугацаанд 34 мянган иргэний 2 их наяд орчим төгрөгийн зээл хойшлуулах хүсэлтийг шийдвэрлээд байна. Эхний вакцинууд амжилттай туршигдахын зэрэгцээ гадаад худалдааны том түнш орны эдийн засгийн гүйцэтгэл, тѳлѳв нь сайжирч гадаад орчинд эерэг ѳѳрчлѳлтүүд бий болно гэж харж байна. Харин дотоод нөхцөл маань өнгөрсөн сарын дундаас эрс өөрчлөгдлөө. Гол нь дотоод дэгдэлтийн эрсдлээ маш хурдан хяналтандаа оруулах хэрэгтэй. Ингэснээр эдийн засаг ажиллаж эхэлнэ. Хүндрэлийн үед иргэд зээлд тѳлѳх мѳнгѳѳ хэрэглээндээ зарцуулж ѳрхийн хэрэглээ огцом унахгүй байх нь аж ахуйн нэгжүүдийн борлуулалт, бизнесийн үйл ажиллагааг ч давхар дэмжих юм. Монголбанкны зүгээс аль болох зээлдэгчдийн төлбөрийн чадварыг нарийвчлан харгалзан үзэж эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчлэх талаар банкуудад чиглэл өгсөн. Тэгэхээр энэ нь иргэд, бизнесийн байгуллагууд, санхүүгийн системийг бүхэлд нь харсан шийдвэр.

-  Мѳнгѳний бодлогын хорооны хурлаас ЖДҮ бол уул уурхайн бус экспортыг дэмжих санхүүжилтийн хэрэгслийг нэвтрүүлсэн нь анхаарал татаж байна. Тѳв банк эдийн засгийг дэмжихийн хуучин үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрт шилжив үү гэх болгоомжлол байна?

Шуудхан хэлэхэд үгүй.  Энэ хэрэгслийн онцлогыг товч тайлбарлая. Нэгт, репо санхүүжилт нь Тѳв банкны уламжлалт бодлогын арга хэрэгсэл бѳгѳѳд Ковид 19-ийн үед хугацааг уртасгаж, барьцаа хѳрѳнгөний төрлийг өргөжүүлснээр нѳхцѳлийг нь илүү уян хатан болгосон. Хоёрт, хүү, хэмжээ нь төв банкны санхүүжилтийн хэрэгслийн нөхцѳлөөр макро орчин болон зах зээлийн төлөвтэй уялдуулан Мөнгөний бодлогын хорооноос улирал бүр тодорхойлох учраас зах зээлд том гажуудал үүсгэх эрсдэл бага, ханшид үзүүлэх дарамт нь бага байх болно. Гуравт, банк ЖДҮ болон уул уурхайн бус  экспортын чиглэлээр олгосон өөрийн зээлийн багцыг үнэт цаасжуулж, тэр хэмжээгээр энэ санхүүжилтийн хэрэгслээр урт хугацаатай эх үүсвэр авна. Банкууд зээлдэгчийн эрсдэлийг үнэлж зээлээ олгох тул экспортыг дэмжих зорилгодоо чиглэсэн үр дүнтэй санхүүжилт байх болно гэж хүлээж байгаа.  Ер нь макро агуулгаараа энэ бол банкнаас олгох зээлийн тасалдлыг арилгах зорилготой арга хэмжээ гэж ойлгож болно. Хөл хорионы дэглэм нь дийлэнх бизнесийн үйл ажиллагаа болон хэрэглээг хязгаарладаг. Энэ нь эргээд зах зээлийн эрсдлийг нэмэгдүүлж, банкны шалгуураар зээлдэгч хэт эрсдэлтэй харагддаг учир зээл гарахгүй байгаа энэ үед төв банкнаас эх үүсвэр нийлүүлж шаардлага гарч байна. Нөгөө талаас харьцангуй хямд хүүгээр дээрх салбаруудын зээлүүдийг дахин санхүүжүүлэх бололцоог олгоно.

- Цар тахлын хүнд үед маш их дэмжлэг шаардлагатай гэсэн хэлэлцүүлэг их өрнөж байна. Тухайлбал, зээлийн хүүг зогсоох гэдэг ч юм уу. Энэ талаар та байр сууриа илэрхийлнэ үү?  

Хамгийн гол зарчим бол эрсдэл болон зардлаа талууд хуваалцах ёстой. Бас эдийн засаг, санхүүгийн цаашид тогтвортой үргэлжлэх харилцаа, үүрэг хариуцлага, түүнтэй холбоотой урт хугацаанд баримтлах ёстой үндсэн зарчмаа эвдэж болохгүй. Тухайлбал, зээлдэгч-зээлдүүлэгчийн харилцааны хувьд нэг нь хожих эсвэл эрсдэлгүй байх тухай асуудал огт байж болохгүй. Банк болон зээлдэгч хоёр эрсдэл болон алдагдлаа хуваалцах тал дээр зөвшилд хүрэх нь чухал. Төрийн зүгээс үүнд дэмжлэг үзүүлж мөн чадах хэмжээгээр хуваалцахыг зорьж байна. Энэ агуулгаар бодлогын шийдвэрүүд гарч байгаа. Ерөнхийдөө бол бодлогын хүү, төгрөгийн эх үүсвэрийн хувьд заавал байлгах нѳѳцийн хувь хэмжээг бууруулсан шийдвэр нь банкны төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварыг нэмэгдүүлж улмаар зээлийн нөхцѳлийг зөөлрүүлэх, зээлийн нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх нөлөөтэй. Эцэст нь зээлдэгч, зээлдүүлэгч аль аль нь хожно. Банкинд богино хугацаандаа ачаалал үүсэх эрсдэл бий. Энэ тохиолдолд Төв банк банкуудын хувьд эцсийн зээлдүүлэгчийн хувьд тогтвортой байдлыг нь дэмжиж ажиллана. Мөн ковид19-ын дараах эдийн засаг, санхүүгийн зах зээлийн асуудлыг байнга бодолцож тооцож байх нь Төв банкны үүрэг гэдгийг мартах учиргүй.

- Оны эхэнд 11% байсан бодлогын хүү одоо түүхэн доод түвшин 6%-д хүрснээр инфляц ѳсѳх эсвэл тѳгрѳгийн ханш унах дарамт ихсэхгүй юу?

Ковид-19 цар тахлын нѳлѳѳгѳѳр эдийн засаг саарах эрсдэл нэмэгдсэн үед бодлогын хүүг шийдвэртэй алхмаар буюу 2 нэгж хувиар бууруулах орон зайг инфляц, ханш аль аль нь олгосон. Инфляц сүүлийн саруудад бага түвшинд (10-р сарын байдлаар 2.4%) хадгалагдаж, цаашид ч бага байх төсөөлөл харагдаж байна. Эдийн засгийн сэргэлттэй уялдан инфляц өсөх ч Тѳв банкны зорилтот түвшинд байх боломжтой гэж харж байна. Төгрөгийн ханшийн хувьд харьцангуй тогтвортой байгаа. Үүнд хэд хэдэн хүчин зүйл нөлөөлж байна. Тухайлбал, мөнгөний бодлогын төлөв зохистой байгаа, энэ хүнд үед экспортын орлого харьцангуй сайн байлгах чиглэлээр Засгийн газрын үйл ажиллагаа үр дүнтэй байна, энэ жилийн болон ирэх жилийн томоохон гадаад төлбөрүүдийг шийдвэрлэсэн, саарал жагсаалтаас гарсан гээд Ковидыг эс тооцвол эдийн засагт тодорхой ахиц дэвшлүүд бий. Энэ эерэг хүчин зүйл нь эргээд эдийн засагт болон төгрөгт итгэх итгэлийг дэмжиж байна. Валютын нѳѳц 8-9 сарын импортыг хангахад түвшинд байгаа бөгөөд энэ оныг 4 орчим тэрбум ам.долларын нөөцтэй давах болов уу гэж хүлээж байгаа.

-Цар тахлын үед Тѳв банк дотоод үйл ажиллагаагаа хэрхэн явуулж байна вэ?

Үйл ажиллагааг хэвийн үргэлжлүүлэх нөөц төлөвлөгөө маань анх удаа амьдрал дээр жинхэнэ утгаараа хэрэгжиж байна. Тооцоо, судалгаа, хурал уулзалт, дата хандалт, баримт бичиг боловсруулалт, танилцуулга гээд ер нь виртуал байдлаар ихэнх ажлаа зохион байгуулж ирлээ. Монголбанк ямар ч нѳхцѳл байдалд үйл ажиллагааны хэвийн тасралтгүй байдлаа хадгалж, хуулиар ногдсон үндсэн зорилтуудаа хангахын тѳлѳѳ ажиллана. Бодлогын шийдвэрүүдийг цаг алдалгүй гаргах, тѳлбѳрийн системийн найдвартай байдлыг хадгалах, банк, санхүүгийн зах зээлийн тасралтгүй үйл ажиллагаа болон эмиссийн үйлчилгээ зэрэг Тѳв банкны үйл ажиллагааг тогтвортой хэвийн үргэлжилж байна. Цар тахлын үед ажилтнуудаа зайнаас ажиллуулах, зайлшгүй оффист ажиллах ажилтнууд халдвар хамгааллын дэглэмийг чанд мѳрдѳх зэрэг үйл ажиллагааны эрсдэлийг бууруулах арга хэмжээг авч ажиллаж байна.

-Эдийн засгийн ирээдүйн төлвийг та хэрхэн харж байна вэ?

Монголбанкны сүүлийн төсөөллөөр ирэх оны эдийн засгийн өсөлт 6 орчим хувь гэж үзэж байна. Цар тахлын дотоод тархахаас өмнө 8-9 орчим хувийн суурь хүлээлттэй байсан. Эдийн засгийн үйл ажиллагаа хөл хорионоос ихээхэн шалтгаалж байна. Тиймээс дотоод тархалтаа аль болох богино хугацаанд цурманд оруулах шаардлагатай. Бизнесийн идэвх сулардаг өвлийн улирал дахь хөл хорионоос илүү ирэх хавар хөл хориогүй байх нь бизнесийн сэргэлтэнд их чухал. Ер нь дотоод тархалтаа шийдвэрлэх асуудал байгаа болохоос гадаад орчин бол эерэг тал руугаа тасралтгүй өөрчлөгдөж байна. Хүнд цаг үе ч удаан үргэлжлэхгүйгээр ирэх жилээр хязгаарлагдаж байгаа тул дунд хугацааны төсөөлөл харьцангуй өөдрөг байна. Тийм учраас өрх болон бизнес, зах зээлийн зарчмаа богино хугацааны бэрхшээлийн золиосонд алдчихалгүйгээр сайн цагтай золгох нь чухал байна.

Ярилцсанд баярлалаа!   

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа

Сэтгэгдэл

Үзэл бодол

Н.Батнасан: МУИС-д гаалийн байгууллагатай хамтран ажиллах өргөн боломж байна

Огноо:

,

Гаалийн байгууллага МУИС-ийн Бизнесийн сургуультай “Хамтын ажиллагааны санамж бичиг” байгуулсан тухай тус сургуулийн захирал, доктор профессор Н.Батнасантай ярилцлаа.

 Санамж бичгийн ач холбогдлыг та хэрхэн харж байгаа вэ?

Монгол Улсын Их Сургууль нь судалгаа шинжилгээний олон салбарын шилдэг эрдэмтэдтэй,  төрөл бүрийн чиглэлээр  судалгаа шинжилгээ хийдэг, Монгол Улсын эрдэм оюуны гол төвүүдийн нэг юм.

Манай улсын хөгжлийн олон асуудлууд өнөөг хүртэл шийдэгдээгүй байна. МУИС-ийн хувьд улсынхаа хөгжилд хувь нэмрээ оруулах нь бидний үйл ажиллагааны хамгийн чухал хэсэг,  тэр хэрээрээ чухал ач холбогдол өгдөг зүйлсийн нэг.  Гаалийн байгууллагын өмнө ч ийм асуудлууд тулгарч байна. Гаалийн өмнө тулгамдаад буй эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд хувь нэмрээ оруулах зорилгоор бид ГЕГ-тай хамтран ажиллах санамж бичгийг байгуулсан.

Түүх ярих юм бол ”Гааль, Эдийн засгийн коллеж” нэртэй ГЕГ-ын дэргэд байсан сургалтын байгууллагыг 2010 онд ЗГ-ын тогтоолоор МУИС-д нэгтгэсэн. Тэр цагаас хойш МУИС нь гаалийн боловсон хүчнийг бэлтгэдэг гол төв болсон гэж үзэж болох юм. Одоо гаалийн байгууллагын системд 2000 гаруй хүн ажиллаж байна. Бид 2010 оноос хойш гадаад худалдаа, гаалийн чиглэлээр 200 гаруй бакалаврын мэргэжилтэн, 30 орчим магистр, 1 докторыг гаалийн чиглэлээр бэлтгэж гаргасан бөгөөд тэд маань гаалийн байгууллагад үр бүтээлтэй ажиллаж байна.

Бидний цаашдын зорилго бол зөвхөн боловсон хүчнийг нь бэлтгэхэд төдийгүй гаалийн байгууллагын өмнө тавигдаж байгаа зорилтуудыг нь шийдвэрлэхэд хамтарч оролцох,  гааль судлалын чиглэл дээр хамтрах явдал гэж харж байна. Энэ бол бидний гаальтай хамтран ажиллах чиглэлд баримтлах гол стратеги.

Одоо манай гаалийн үйл ажиллагааны бүтээмжийн болон техник технологийн түвшин дэлхийн тэргүүлэх түвшний орнуудтай харьцуулахад нэлээд доогуур түвшинд байна. Тэргүүлэх хөгжилтэй орнуудын түвшинд дөхөж очихын тулд маш их ажиллах шаардлагатай. Тэгэхлээр энд бидэнд хамтран ажиллах асар том орон зай байна аа гэсэн үг.

Үүнийг МУИС-ийн судлаачдын зүгээс улсынхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулах, бас гаалийн байгууллагынхаа үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх бодитой боломж гэж харж байна.

Нөгөө талаас МУИС-д мэргэжилтнийг сургаж бэлтгэх, улс орныхоо хөгжилд хувь нэмэр оруулах асуудлуудаас гадна төрөл бүрийн төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх замаар санхүүгийн чадавхаа бэхжүүлэх хэрэгцээ шаардлага бий.

Хамтын ажиллагаа талуудын аль алиных нь ашиг сонирхолд нийцэж байгаа учраас бид хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан. Бид гаалийн байгууллагын судалгаа хөгжүүлэлтэд оролцсоноороо сургаж байгаа оюутнуудаа юунд, хэрхэн сургахаа тодорхойлох боломжтой болох юм. Тийм учраас энэ хамтын ажиллагаа бидэнд олон талаар ач холбогдол бүхий хамтын ажиллагаа гэж харж байна.

Санамж бичгийн хүрээнд сургалт болон судалгааны чиглэлээр ямар ажлууд хийгдэхээр төлөвлөгдөж байна вэ?

Гаалийн өмнө эн түрүүнд тулгамдаж буй асуудал бол худалдааг хөнгөвчлөх асуудал юм. Олон улсын хэмжээнд хийгдэж байгаа судалгаануудаас үзэхэд Монгол Улсын бизнесийн орчны үзүүлэлтүүдээс гадаад худалдааны орчны үзүүлэлтүүд нэлээд тааруухан байдалтай байгаа. Тэгэхээр гадаад худалдааг хөнгөвчлөхийн тулд юуны өмнө цаг хугацаа, зардал шаардсан хил гаалийн дэглэм журмаа өөрчлөх тал дээр ажиллах шаардлагатай. Монгол Улс НӨАТ-ын системийг нэвтрүүлснээр дотоод дах санхүү эдийн засгийн янз бүрийн бэрхшээлтэй асуудлуудыг үндсэнд нь цэгцэлсэн. Цэгцлэгдээгүй асуудлууд нь эдийн засгийн гадаад харилцаа талдаа байна.

Хил гаалийн дэглэм журмыг өөрчлөх хүрээнд эн түрүүнд хэрэгжүүлэх асуудал бол  эрсдэлд суурилсан гаалийн удирдлагыг нэвтрүүлэх. Энэ нь нэг талаас худалдааг хөнгөвчлөх, нөгөө талаасаа хууль сахиулах гэсэн хоёр асуудлыг хамтатган шийдэх шийдэл юм. Гаальд эрсдэлд суурилсан гаалийн удирдлагыг нэвтрүүлж, одоо байгаа энэ гаалийн хяналтын тогтолцоог илүү ухаалаг байдлаар зохион байгуулна гэсэн үг.

Ер нь худалдааг хөнгөвчлөх ажил нь үйл ажиллагааг уялдуулах, стандартчилах, хялбаршуулах зарчмуудад тулгуурлах ёстой. Үүнийг хэрхэн ямар арга замаар хийх вэ гэдэг дээр бидний өөрсдийн хийсэн судалгаа, олон улсын хэмжээнд нийтлүүлсэн бүтээлүүд бий. Нөгөө талаас үүнийг хэрэгжүүлэхүйц хүн хүчний болон техник технологийн ч боломжууд байна. МУИС-д мэдээллийн технологийн чиглэлээр гадаад дотоодод докторын зэрэг хамгаалсан 40, 50 залуу ажиллаж байна. Энэ залуучуудын хүчийг ашиглаад гаалийн эрсдэлд суурилсан удирдлагыг хийх боломж бий. 

Өнөөг хүртэл гаалийн байгууллагууд 3 өөр мэдээллийн систем ашиглаж ирсэн боловч эдгээр нь өөр хоорондоо мэдээллээ солилцох боломжгүй байна. Өмнө нь гаалийн техник технологи, мэдээллийн системийг шинэчлэх ажлыг ихэвчлэн гадаадын  байгууллагуудаар хийлгэж ирсэн. Тодорхой хугацааны дараа техник технологи хоцрогдож, хөгжүүлэлтээ цааш нь үргэлжлүүлье гэхэд өмнө нь шинэчлэлийг гардан хэрэгжүүлсэн байгууллагатай байгуулсан гэрээний хугацаа дуусаж, үргэлжлүүлэн ажиллуулах боломжгүй нөхцөл байдал үүсчихсэн байдаг. Тиймээс нэг ажлаа дахин дахин давтан хийхэд хүрч байгаа юм.

Олон улсын туршлагаас үзэхэд, жишээ нь Солонгос Улсад Сөүлийн үндэсний их сургууль нь гаалийн байгууллагынхаа судалгаа хөгжүүлэлтийн асуудлыг хариуцдаг. Их сургууль бол аль нэг компани шиг дампуурдаг, өөрчлөгддөг бүтэц биш. МУИС ийм хөгжүүлэлтийг хийснээр үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой нууцлалын асуудлууд ч давхар шийдэгдэнэ.

Япон Хятадын хоорондын худалдаанаас үзэхэд бараа ачигдангуут бүх бичиг баримтыг цахим хэлбэрээр солилцож байна. Бараа замд явж байх хугацаанд барааг гаалийн хилээр шалгаж оруулах эсэхийг шийддэг эрсдэлийн төлөвийг нь урьдчилж тодорхойлдог. Улаан төлөвөөр орж ирж буй барааг заавал хилийн гааль дээр ч биш гүний гааль дээр шалгачихдаг. Манайд жишээн дээр үзэх юм бол Японоос бараа ачуулсан нөхцөлд бараа Замын Үүд дээр ирсэн үед барааг тээврийн хэрэгсэлтэй нь зогсоож байгаад бүх бичиг баримтыг нь мэдээллийн системд шивж оруулдаг. Мэдээллийг системд оруулсны дараа хяналтын төлөвийг нь тодорхойлж, барааны 80-90 хувийг нь нэг бүрчлэн шалгаж байна. Хилээр нэвтэрч буй барааны дийлэнх хэсгийг нь улаан төлөвөөр оруулж буй шалтгаан нь эрсдэлийн төлөвийг тодорхойлоход нэн чухал ач холбогдолтой мэдээллийн нэгдсэн сан үүсээгүйтэй холбоотой. Энэхүү практик нөхцөл байдал бидэнд хүн хүчний болон цаг хугацааны ихээхэн алдагдлыг үүсгэж байгаа юм.

Гаалийн хяналтын процессын дийлэнх хэсэг нь импортын хувьд бараа хилийн гадна байх үед, багахан хэсэг нь орж ирснийх нь дараа хийдэг болчихвол цаг хугацаа, зардлыг хэмнэнэ. Хилээр гарах барааны хувьд бараа ачигдахаас өмнө хяналт шалгалтын процесс нь эхэлдэг,.бараа хил дээр очих үед багахан хэсэг нь хийгддэг ийм тогтолцоо руу шилжүүлбэл худалдааг хөнгөвчилнө. Ийм тогтолцоог бүрдүүлж байж хилээр гарч буй ачаа бараа, тээврийн хэрэгсэл бүрийг биш харин хамгийн эрсдэлтэй бараа ачилтуудыг шалгадаг олон улсын жишиг рүү шилжинэ. Ийм өөрчлөлтийг хийхэд Засгийн газрын ч, олон улсын донор  байгууллагуудын ч оролцоо, хамтын хүчин чармайлт чухал.

Цаашид хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ажлуудын үр дүнг яаж тооцож байна вэ?

Монгол Улсад хамгийн хурдтай өсөж буй эдийн засгийн салбаруудын нэг нь гадаад худалдаа. 1995 оны эхэн үед манай улсын экспорт, импорт нийлээд 500 сая доллар байсан. Гадаад худалдааны эргэлт одоо 50 тэрбум ам.долларт хүрч, даруй 50 дахин өссөн. Тэгэхээр барааны ийм том хэмжээний эргэлтийг гаалийн байгууллага хуучин хүчин чадлаараа, арга барилаараа хянах боломж бараг байхгүй. Тиймээс юуны өмнө, дээр дурдсан өөрчлөлтийг хийхээс өөр арга байхгүй. Хоёрт, Монгол Улсад ажиллах хүчний зах зээл дээр нийлүүлэлтийн хомсдол үүсэж, салбар бүрд ажиллах хүчний дутагдал үүсэж эхэллээ. Энэ нөхцөлд мэдээллийн технологид суурилж үйл ажиллагаагаа явуулдаг өндөр бүтээмжтэй гаалийн байгууллагын бүтцийг үүсгэж хөгжүүлэхгүй бол худалдааны эргэлтэд бүрэн хяналт тавих боломж цаг хугацаа өнгөрөх тусам бага багаар алдагдах эрсдэл үүсэж байна. Гуравт, одоо гаальд ажиллаж байгаа хүмүүсийн ажиллах амьдрах орчин нөхцөлтэй холбоотой асуудлуудыг шийдэх ёстой. Хэрвээ гаалийг дээр дурдсан байдлаар өөрчилж чадвал одоо байгаа төсвийг нь тэлэхгүйгээр, ажилтны бүтээмжийг нь нэмэгдүүлэх замаар нийгмийн асуудлыг нь шийдэх боломжтой. Магадгүй одоо 2000 гаруй орон тоотой ажиллаж байгаа гаалийн байгууллага мэдээллийн технологи дээр суурилсан дэвшилтэт хэлбэрээр үйл ажиллагаагаа явуулбал 600-700 хүний хүчээр ажиллах боломжтой. Ийм нөхцөлд хэмнэсэн төсвөөр цалинг нь нэмэх, ажиллах орчин нөхцөлийг дээшлүүлэх асуудлыг шийдвэрлэж, гаальд илүү чадварлаг хүмүүс орж ажилладаг нөхцөлийг үүсгэж чадна.

 Эх сурвалж: ГЕГ

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Малчдад хүргэх тусламжийг үр дүнтэй зохион байгуулах талаар ярилцав

Огноо:

,

Зудын нөхцөл байдал хүндэрсэн цаг үед Монгол дахь Хүмүүнлэгийн байгууллагуудын төлөөлөгчид зудад нэрвэгдсэн малчдад хүргэх тусламжийг үр дүнтэй зохион байгуулах талаар ярилцлаа.

Энэхүү уулзалтад Улсын Онцгой комисс, Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, Хөдөлмөр, нийгмийн Хамгааллын Яамнаас зудын нөхцөл байдал, хариу арга хэмжээ болоод зудад нэрвэгдсэн малчид, зудтай сумдын малчдын хүүхдүүдэд хүргэх нэн шаардлагатай тусламж дэмжлэгийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өглөө.

Мөн энэхүү уулзалтаар Монгол Улсад ажиллаж буй United Nations OCHA-ын мэргэжилтнүүд хүмүүнлэгийн дэмжлэг тусламж, хариу арга хэмжээний нэгдсэн төлөвлөгөөг танилцуулав.

Эх сурвалж: ОБЕГ

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Эрэгтэйчүүдийн өмнө тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх аливаа санал, санаачилгыг бүх талаар дэмжинэ

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор “Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” үндэсний II чуулган Төрийн ордонд боллоо.

Чуулганаар эрэгтэйчүүдийн боловсрол, хөдөлмөр эрхлэлт, эрүүл мэнд зэрэг асуудлыг хөндөж, “Эрэгтэйчүүдийн талаар төрөөс хэрэгжүүлж буй бодлого, үйл ажиллагаа”, “Эрүүл монгол хүн-Эрчүүдийн эрүүл мэнд”, “Эр хүний үнэт зүйл” зэрэг сэдвээр илтгэл хэлэлцүүлэх юм.

Чуулганыг нээж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн хэлсэн үгнээс товчлон хүргэж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ:

“Эрхэм хүндэт чуулганы төлөөлөгчид өө,

Эх орны түшиг тулгуур болсон эрхэм хүндэт эрчүүд ээ,

Та бүхэнд “Монгол цэргийн өдөр”-ийн баярын мэндийг өргөн дэвшүүлье.

“Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” сэдэвт чуулганыг бид хоёр дахь удаагаа зохион байгуулж байна. Өмнөх чуулганаас хойш олсон ололт, амжилтаа улам бататгаж, эрэгтэйчүүдийн өмнө тулгамдаж байгаа асуудлуудыг тал бүрээс нь нухацтай хэлэлцэн, гарц, шийдэл гаргана гэдэгт итгэлтэй байна.

Энэ талаарх аливаа санал, санаачилгыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч бүх талаар дэмжин, хамтран ажиллах болно

Эрчүүд Та бүхэн бол улсын тулгуур, өрхийн тэргүүн билээ. “Эр амгалан бол гэр амгалан” хэмээн манай ард түмэн ярьдаг.

Бидний өвөг дээдэс эрчүүдээ “Гэрийн эзэн, өрхийн тэргүүн” хэмээн хүндэтгэж ирсэн сайхан уламжлалтай.

Өрхийн тэргүүн, улсын тулгуур болсон эрчүүдэд маань багагүй асуудал тулгамдаад байгааг бид анхаарах ёстой.

Тухайлбал, эрчүүд эмэгтэйчүүдээс 10 шахам жилээр богино насалж, хоёр эрэгтэй тутмын нэг нь тамхи татаж, архи уудаг, түүн дотроо эрэгтэйчүүдийн 29 орчим хувь нь сар бүр хэтрүүлэн хэрэглэдэг гэсэн судалгаа байна.

Үүнээс улбаалж согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох, гэмт хэрэг үйлдэх, осол гэмтэлд өртөх зэргээр өөрийн төдийгүй бусдын эрүүл мэнд, эд хөрөнгийг хохироох явдал их гарч байна.

Зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний хомсдол, архи, тамхины хэрэглээнээс үүдсэн артерийн даралт ихсэлт, хоол боловсруулах замын болон зүрх судасны эмгэг эрчүүдийн дунд түгээмэл байна. Хавдар, осол гэмтэл эрчүүдийн нас баралтын гол шалтгаан болж байна.

Иймээс ард иргэдийнхээ эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлж, эрүүл амьдралын хэв маяг хэвшүүлж, эрүүл ирээдүйг бий болгох, соён гэгээрүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхийлөгч “Эрүүл монгол хүн” үндэсний хөдөлгөөнийг санаачлан орон даяар өрнүүлж байна.

Мөн согтууруулах ундааны зохисгүй хэрэглээнээс үүдсэн эрүүл мэнд, эдийн засаг, нийгмийн хор хөнөөлийг бууруулах зорилгоор зарлиг гаргасан.

УИХ, Засгийн газар шуурхай ажиллаж, Согтууруулах ундааны эргэлтэд хяналт тавих, архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуулийг шинэчлэн баталж, 10 гаруй хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулан 2023 оны 01 дүгээр сараас хэрэгжүүлж эхлээд байна.

Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд тодорхой үр дүн гарсныг дуулгахад таатай байна.

Тухайлбал, Монгол Улсад үйлдвэрлэсэн согтууруулах ундааны хэмжээ 2023 оны байдлаар өмнөх онтой харьцуулахад 32.7 сая литрээр буюу 21,6 хувиар, мөн импортын хэмжээ 18 хувиар буурчээ.

Татварын ерөнхий газрын өгсөн мэдээллээр улсын хэмжээнд борлуулсан согтууруулах ундаа өнгөрсөн онтой харьцуулахад 1,7 сая литрээр буурсан байна. Дотоодын үйлдвэрлэгчид архины хатуулгийг 1-2 градусаар бууруулсан бөгөөд өндөр хатуулагтай архины хэрэглээ багаслаа.

Архидан согтуурахтай тэмцэх санд хуримтлагдсан найм орчим тэрбум төгрөгийг архины хор хөнөөлийг сурталчлан таниулах, соён гэгээрүүлэх, эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх, донтох эмгэгтэй иргэдэд үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг өргөжүүлэхэд зарцуулж эхэллээ.

Эдгээр бодлогын томоохон шинэчлэлээс гадна тэмдэглэлт баярын өдрүүдийг угтан “Намайг алгас”, “Та татгалз” зэрэг нөлөөллийн аян зохион байгуулснаар олон эерэг өөрчлөлт гарлаа.

Өнгөрсөн шинэ жилийн баярыг угтан явуулсан “Та татгалз” аяны үр дүнд согтуугаар үйлдсэн гэмт хэрэг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 45.7 хувиар буурсан байна.

Энэ жилийн цагаан сараар согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон зөрчил өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 57.6 хувиар, Гэмтэл, согог судлалын үндэсний төвийн яаралтай тусламжийн тасагт архидан согтуурсны улмаас гар, хөлөө хөлдөөсөн ганц тохиолдол бүртгэгдсэн нь ойрын жилүүдэд байгаагүй үзүүлэлт байлаа.

Согтуугаар үйлдэгдсэн гэмт хэргийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 14.5 хувиар, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон зөрчил өмнөх онтой харьцуулахад 21.4 хувиар буурсан байна.

Хэдийгээр архидан согтуурахтай тэмцэх чиглэлд эерэг өөрчлөлт гарч байгаа ч согтуугаар гэмт хэрэг үйлдсэн хүний 92.7 хувь нь эрэгтэй, гэмт хэрэгт холбогдсон иргэдийн 48.5 хувь нь ажилгүй байна.

Цаашид архи хэтрүүлэн хэрэглэгч, донтсон иргэд, тэдний гэр бүлд чиглэсэн нийгэм, сэтгэл зүй, эрүүл мэндийн тусламжийг өргөжүүлэхийн зэрэгцээ бүх төрлийн донтох эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх чиглэлээр холбогдох байгууллагууд болон аймаг, орон нутаг, Эрүүл мэндийн яам онцгой анхаарч, эрчимтэй ажиллах шаардлагатай байна.

Түүнээс гадна тэдгээр иргэдийн нийгмийн асуудалд анхаарч, ажил хөдөлмөр эрхлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх нь нэн чухал байна.

Эрхэм хүндэт ард иргэд ээ.

Сүүлийн үед эрчүүдийн тамхидалт, ялангуяа хүүхэд, залуусын дундах электрон тамхины хэрэглээ аюулын харанга дэлдэж эхэллээ.

Ард иргэдийн хавдрын өвчний шалтгааны 30 хувь нь тамхинаас шалтгаалдаг гэж эрдэмтэн судлаачид тогтоожээ.

Тамхидалтыг бууруулах чиглэлд бодлогын томоохон өөрчлөлт хийж, иргэд ч өөрсдийн болон гэр бүлийн гишүүдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах үүднээс тамхинаас татгалзахыг уриалж байна.

Мөн сэтгэцэд нөлөөлөх эм, мансууруулах бодистой тэмцэх ажлыг эрс чангатган, эрх зүйн орчныг сайжруулахаар ажиллаж байна.

Нийтийн биеийн тамирын норм, норматив тогтоож, бие бялдрын хөгжлийн цогц боловсролыг бага наснаас нь олгохын тулд цэцэрлэг, ерөнхий боловсрлын сургууль, их, дээд сургууль, коллежийн сургалтын хөтөлбөрт цогц, шинэлэг байдлаар тусган хэрэгжүүлэх нь чухал байна.

Энэ ташрамд, нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлэх, хүүхэд, залуусыг спортоор хичээллэх орчин нөхцөл, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит “Президент” спорт цогцолборын бүтээн байгуулалт эхэлснийг дуулгахад таатай байна.

Гурван га талбай бүхий энэ цогцолбор 4,340 м.кв ногоон байгууламжтай, нийт 58,560 м.кв талбайд 19 нэр төрлийн спортын үйл ажиллагаа явуулж, өдөрт 5,000-6,000 орчим хүүхэд залуус спортоор хичээллэх хүчин чадалтай юм.

Хүүхэд, залуус чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлж, эрүүл мэнд, бие бялдрын хөгжилдөө анхаарах, нийтийн биеийн тамир, спортыг түгээн дэлгэрүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна.

Эрхэм хүндэт нөхөд өө, эрчүүд ээ,

Архи, тамхи, аливаа хорт зуршлаас ангид байж, эрүүл, зөв амьдралыг төлөвшүүлэн, эрүүл мэнддээ анхаарч, эх орон, гэр бүл, хань ижилдээ үнэ цэнтэй эрхэм хүн нь байж, урт насалж, их зүйлийг хийж бүтээж, нэр төртэй сайхан амьдрах ёстой.

Энэ бүхэн хувийн зохион байгуулалт, ёс суртахуун, сахилга бат, зөв амьдралын хэв маягаас ихээхэн шалтгаална гэдгийг эр хүн болгон сайтар ухамсарлаж, амьдралынхаа зам мөр, чиг хандлага болгох учиртай” гэлээ.

“Нийгмийн хөгжилд эрэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал” үндэсний анхдугаар чуулганыг 2022 оны гуравдугаар сарын 14-ний өдөр зохион байгуулж, “Эрэгтэйчүүдийн манлайлал, ёс зүй, үүрэг хариуцлага, оролцоо”, “Эрэгтэйчүүдийн эрүүл мэнд, эрүүл амьдралын хэв маяг”, “Эрэгтэйчүүдийн талаарх хэвшмэл ойлголт-боловсрол, амьдралын ухаан”, “Эрэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлт, нийгмийн хамгаалал” зэрэг сэдвээр хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн юм.

Чуулганаас гаргасан зөвлөмжийн дагуу УИХ, Монгол Улсын Засгийн газар, холбогдох яамд, төрийн болон төрийн бус байгууллагууд төлөвлөгөө гарган ажиллаж байна.

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа

Санал болгох