Улстөр нийгэм
ДЦС3-ын шинэчлэлийн зураг төсөл боловсруулах хэлэлцээрийг соёрхон баталлаа

Тэрбээр хамтарсан Засгийн газар бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж эхэлснээс хойших 100 хоногийн хугацаанд 14 мега төсөлд гол анхаарлаа төвлөрүүлэн ажиллахдаа тэдгээрийг ач холбогдлоор нь эрэмбэлж, гацсан шалтгаануудад дүн шинжилгээ хийх, улс орны тогтолцоо, эрх зүйн болон намуудын үзэл баримтлал, мэдээллийн ялгаатай байдлыг цэгцэлж, нэгдсэн ойлголтод хүрэхэд бүхий л боломжоо дайчлан үр дүнд хүрч эхэлж байгааг дурдсан юм. Мега төслүүд гацсан суурь шалтгааныг нэгдүгээрт, олон улсын геополитикийн нөхцөл байдал болон тусгай албадын шууд ба шууд бус нөлөөлөл, хоёрдугаарт, эдийн засгийн төслүүдэд эрх ашгаа шингээхийг хүссэн улс төр, эрх ашгийн хил дамнасан бүлэглэл, хувь улс төрчид, гуравдугаарт, их хэмжээний санхүүжилттэй улс төрийн зорилтот акт гэсэн нөлөөллүүдийг Улсын Их Хурал, Засгийн газар даахгүй явж ирснээс болсон гэж Ерөнхий сайд дүгнэн хэлсэн юм. Мөн тэрбээр, Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцын тусгайлсан зээлийн хэлэлцээрт Шанхай хотод гарын үсэг зурж, 253 сая ам.долларын санхүүжилтийн асуудлыг эцэслэн шийдвэрлэсэн, төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц ашиглалтад орж эхний галаа асаасан, Булангийн орнуудад айлчлал хийж үнэ чөлөөлөх, сэргээгдэх эрчим хүчний экспорт зэрэг асуудлыг шийдвэрлэснээр эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулалт орж ирэхэд бэлэн байгааг мэдээлж, урьдчилсан байдлаар 2024 оны эдийн засгийн макро үзүүлэлтүүд сайн гарч байгааг болон 2025 оныг нийслэлийн дэд бүтцийг дэмжих жил болгон зарласан тухай мэдэгдлээ.
Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил холболтын төмөр замын төслийн талаар хоёр тал 2003 оноос санал солилцож эхэлсэн бөгөөд 2008 оноос албан ёсоор ярьж, энэ хугацаанд нийтдээ 60 гаруй удаагийн яриа, хэлэлцээ хийсэн байна. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл хоёр зөвлөмж, Улсын Их Хурал тав, Засгийн газар 45 тогтоол гаргаж, төмөр зам барих тусгай зөвшөөрлийг таван удаа олгож, дөрвөн удаа цуцалжээ. Хоёр улсын Засгийн газар хооронд хийх хэлэлцээрт гуравдагч этгээдийг оруулах, Эрдэнэс Тавантолгой компанид тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлэх, хувь эзэмших, Тавантолгойн орд болон төмөр замын эзэмшил 49, 17, 17, 17 байх зэрэг асуудал оруулснаас болж боомтын хил холболтын төмөр замын төсөл улс төрийн гацаанд орсон хэмээн Ерөнхий сайд дүгнэж, жижиглэнгээр нүүрсний худалдаа хийдэг зарим компаниуд, Таван толгойн өрсөлдөгч аж ахуйн нэгжүүдийн эрх ашгаас шалтгаалан улс төрийн эсэргүүцэл бий болсон, боомтын Гашуунсухайт талын бүтээн байгуулалт гацсанаас шалтгаалж эдийн засгийн алдагдал, алдагдсан боломжийн өртөг, бусад хил холбох боомтын асуудлууд, нийгмийн томоохон төслүүд давхар гацаж, хоёр улсын харилцаанд ч мөн асуудал үүссэн тухай Засгийн газрын тэргүүн өгүүлэв.
Уллсын Их Хурлын тогтоолын төсөлд Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалтыг хэрэгжүүлэх хэлэлцээрийг байгуулахад дараах чиглэлүүдийг баримталж ажиллахыг Ерөнхий сайдад зөвшөөрөхөөр тусгасан байна. Үүнд,
1. Монгол, Хятадын Гашуун сухайт, Ганц мод боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалтыг Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын хооронд төрийн өндөр дээд түвшинд тохирсон иж бүрэн хамтын ажиллагааны хүрээнд аливаа гуравдагч талын оролцоогүйгээр хэрэгжүүлэх
2. Монгол, Хятадын Гашуун сухайт, Ганц мод боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалтын эдийн засгийн үр ашгийг хангах зорилгоор төмөр замын бүтээн байгуулалт, нүүрс худалдах, худалдан авах урт хугацааны гэрээ байгуулах уурхайн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх гурван асуудлыг харилцан уялдаатай цогц байдлаар хамтад нь шийдвэрлэх
3. Монгол, Хятадын Гашуун сухайт, Ганц мод боомтын боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалтын хүрээнд уурхайн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх ажиллагаандаа “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн хувьцаа эзэмшиж байгаа ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийг аливаа бусад этгээдэд шилжүүлэхгүй байх
4. Гашуун сухайт ганц мод чиглэлийн төмөр замын тээврийн багтаамж эдийн засгийн үр өгөөжийг хангах зорилгоор нүүрс худалдах худалдан авах урт хугацааны гэрээний үнийг тогтоохдоо “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн урт хугацаатай байгуулсан гэрээний нөхцөл үнийн аргачлалаар жишиг болгож гэрээгээр үйлчлэх хугацааг 16 жилээр тогтоох
5. Гашуунсухайт-Ганцмод чиглэлийн төмөр замын тээврийн хүчин чадал эдийн засгийн үр өгөөжийг хангах зорилгоор нүүрс худалдах, худалдан авах гэрээний дагуу нийлүүлэх нүүрсний хэмжээг 2025-аас 2029 онд 27 сая тонн, 2030 оноос эхлэн 20 сая тонноос бууруулахгүй байх
6. Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замыг байгуулахад өргөн, нарийн царигийн аливаа маргаан дахин үүсэхгүйг бататгах буюу Монголын тал өргөн, Хятадын тал нарийн царигаар барьж, зөвхөн хил холболтын зорилгоор цариг хоорондоо зөрөх.
8. Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр зам барих, түүний холбох бүтээн байгуулалтын төслийн ажлыг Хятадын талын сонгон шалгаруулсан аж ахуйн нэгжээр төмөр зам, түүнийг холбох барилга байгууламжийг гүйцэтгүүлэн хамтран ажиллах, бүтээн байгуулалтад үндэсний компаниуд оролцох боломжоор хангах
9. Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын хил доторх Ганцмод боомт хүртэл баригдсан төмөр замын бүтээн байгуулалттай холбогдуулж өнгөрсөн хугацаанд Хятадын талд гарсан аливаа зардал, алдагдал, хохирол болон төмөр замын хил холболтод шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын асуудлыг ирээдүйд нэхэмжлүүлэхгүй байх
10. Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалтыг эхлүүлснээр Монгол, Хятадын хилийн Шивээхүрэн-Сэхээ, Ханги-Мандал, Бичигт-Зүүнхатавч зэрэг боомтуудыг төмөр замаар холбох ажлыг үе шаттайгаар эхлүүлэх
11. Сэргээгдэх эрчим хүчний экспорт, эрчим хүчний нүүрс экспортлох, нүүрсийг гүн боловсруулах аж үйлдвэржилт, говийг усжуулах, шар шороон шуурга, цөлжилттэй тэмцэх хил холболт болон дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт орон сууцжуулалтын асуудал зэрэг нийгэм эдийн засгийн тулгамдсан асуудлыг асуудлыг энэхүү гэрээний үргэлжлэх 16 жилийн хугацаанд байгуулж, хамтран ажиллахыг судлах зэрэг асуудлуудыг оруулсан байна.
Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар тогтоолын төслийг хэлэлцэхэд Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг, Н.Батсүмбэрэл, Ж.Ганбаатар, П.Батчимэг, Б.Жаргалан, Ж.Алдаржавхлан, Б.Мөнхсоёл, Б.Найдалаа, Ж.Золжаргал нар төсөл санаачлагчаас асуулт асууж, хариулт авсан байна. Хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх тогтоолын төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзжээ.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн тавьсан төсөл санаачлагчийн илтгэл болон Эдийн засгийн байнгын хорооны санал дүгнэлттэй уялдуулан Улсын Хурлын гишүүн Б.Баярбаатар, Ц.Сандаг-Очир, Ж.Баясгалан, Ө.Шижир, О.Цогтгэрэл, С.Ганбаатар, О.Батнайрамдал, П.Батчимэг, Г.Ганбаатар нарын зэрэг 24 гишүүн асуулт асууж, үг хэлэв. Улсын Их Хурлын гишүүд хэлэлцэж буй асуудалд улстөржихгүй, агуулга, ач холбогдлыг том зургаар харж шийдвэрлэх, Ерөнхий сайдын илтгэлд дурдагдсан хил дамнасан бүлэглэл гэдэг хэн хэн байсныг зарлаж, хариуцлага тооцох, улс орныхоо эрх ашгийг тэргүүнд тавьж, гишүүний тангарагтаа үнэнч байх, маргаан үүссэн тохиолдолд аль улсын арбитраар шийдвэрлүүлэх, эдийн засгийн ерөнхий тооцоолол нь ямар болох, нүүрс худалдах, худалдан авах үнийг тогтоохдоо ямар аргачлал баримтлах, үнийг 16 жилийн турш тогтвортой байлгах, эсэх, Тавантолгойн ордоос нэг тонн нүүрс олборлох өөрийн өртөг ямар байдаг, гуравдагч талын оролцоогүй гэдгийг юу гэж ойлгох, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг хэрхэн тооцох, энэ шийдвэрийг гаргасны дараа ажил урагшлаагүй, үр дүн гараагүй гэсэн бүтэлгүй тайлан тавиад сууж байхгүй байх, говийг усжуулах, шар шороон шуурга, цөлжилттэй тэмцэх хамтын ажиллагаанд Хэрлэн-Говь, Орхон-Говь төслүүд хамрагдаж байгаа эсэх зэрэг асуудлаар асуулт асууж, үг хэлэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин төмөр замын холболт, нүүрс тээвэрлэлт, том зах зээл дээр нүүрсээ гаргаж зарахтай холбоотой асуудал бол маш том өрсөлдөөн байсан, Хятадын зах зээлд Монголын нүүрс өрсөлдөх чадвартай байх уу, зарж байгаа нүүрснээсээ бид илүү өндөр ашиг авч чадах уу гэдэг энэ өрсөлдөөнд Монгол Улс 16 жил ялагдсан гээд, үүнд тусгай албадын оролцоо байсан гэдгийг Ерөнхий сайд оновчтой дүгнэлээ гэсэн юм. Энэ өрсөлдөөн Монгол Улсад популизм, төрийн данхайлт, хуулийн байгууллагуудын тогтолцооны авлигыг галзууруулсан хэмээн тэрбээр онцолж, эдгээр алдаа завхралуудаа засахгүй бол энэ байдлаараа 16 жил үргэлжилнэ гэлээ.
Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, үг хэлсний дараа “Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Засгийн газар хооронд Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалтыг хэрэгжүүлэх хэлэлцээрийг байгуулахад баримтлах үндсэн чиглэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн Эдийн засгийн байнгын хорооны саналаар санал хураалт явуулав. Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх Байнгын хорооны саналыг дэмжсэн тул тогтоолын төслийг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Эдийн засгийн байнгын хороонд шилжүүлэв.
Иймд стратегийн ач холбогдол бүхий ордын ашигт малтмалын нөөц ашигласны тусгай төлбөр болон цацраг идэвхт ашигт малтмалын нөөц ашигласны тусгай төлбөр, төрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг бүтээгдэхүүн хуваах төрийн эзэмшлийн хувьцааны төрлийг өөрчлөх зэрэг хувилбараар орлуулснаар бий болсон татварын бус орлогыг иргэдийн хадгаламж хуримтлалын санд төвлөрүүлэх тухай нэмэлт, өөрчлөлтийг Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуульд оруулахаар хуулийн төсөл боловсруулсан байна. Мөн хамт өргөн мэдүүлсэн Ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордын нөөц ашигласны тусгай төлбөрийг улсын төсөвт төлөхөөр заасныг өөрчилж иргэдийн хуримтлалын сан хадгаламжид төвлөрүүлэх, тусгай төлбөрийн хувь хэмжээг тухайн ордын онцлогоос хамаарч 5.0 хувиас хэтрэхгүй байхаар заасныг Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээр Улсын Их Хурал тогтоох зохицуулалтуудыг тусгажээ.
Улсын Их Хурлын гишүүдийн асуултад Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ хариулт өгч, Үндэсний баялгийн сангийн төрөлжсөн сангуудын орлого арвижих боломж бүрдсэн болон “Орано майнинг” компанитай байгуулах гэрээнд Монгол Улс өөрийн эзэмших 34 хувийнхаа 10 хувийг ямар нэгэн санхүүгийн хариуцлага хүлээхгүйгээр авах, 24 хувийг АМНАТ болон татварыг орлогод нь дүйцүүлэн Хуримтлалын санд төвлөрүүлэх зохицуулалт тусгаж буй талаар ярьсан юм. Уг гэрээнд тусгаж буй энэ зохицуулалтыг хуульчлахаар Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулсан хэмээн Ерөнхий сайд тодотгон танилцуулсан юм.
Зөөвч Овоо төслийг хэрэгжүүлэх хугацаанд “Бадрах Энержи” компанийн 34 хувийн энгийн хувьцааны ноогдол ашигт 2.1 тэрбум ам.доллар, АМНАТ-т 717 сая ам.доллар буюу нийтдээ улс, орон нутгийн төсөвт 5.6 тэрбум ам.доллар төвлөрүүлэх тооцоолол гаргасан байна. Харин 34 хувийн энгийн хувьцааг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2023 оны 10 дугаар сард Бүгд Найрамдах Франц Улсад хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр гарын үсэг зурсан Монгол Улсын Засгийн газар, “Орано майнинг” компанийн хооронд байгуулах хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөл боловсруулах Ажлын хэсгийн хэлэлцээний протоколын дагуу 10.0 хувийн давуу эрхийн хувьцаа, тусгай АМНАТ-өөр орлуулж 14 хүртэлх хувийн суурь болон өсөн нэмэгдэх АМНАТ тооцоход давуу эрхийн хувьцаа нь 593 сая ам.долларын ноогдол ашиг, АМНАТ-т 2.0 тэрбум ам.доллар, үүнээс суурь АМНАТ-т 717 сая ам.доллар, тусгай АМНАТ-т 717 сая ам.доллар, өсөн нэмэгдэх АМНАТ-т 573 сая ам.доллар, нийтдээ улс, орон нутгийн төсөвт 5.2 тэрбум ам.доллар төвлөрүүлэх ажээ. Үүнээс 34 хувийн энгийн хувьцааны санхүүгийн өгөөж илүү мэт боловч энэ нөхцөлд төсөл хэрэгжүүлэх үед хөрөнгө оруулагч зардлыг удирдах, төслийг зээлээр санхүүжүүлэх зэрэг олон хэлбэрээр татвар хураамжийг бууруулах боломжтой байдаг тул Засгийн газар анх тооцсон ноогдол ашгаа хүртэж чадахгүй байх, төслийн өгөөж тодорхой хугацаагүйгээр хойшлох зэрэг эрсдэл үүсэж болзошгүй байдгийг Н.Учрал сайд сануулсан юм. Иймд 34 хувийн энгийн хувьцааг 10 хувийн төрийн эзэмшлийн давуу эрхийн хувьцаа, ашигт малтмалын нөөц ашигласны тусгай төлбөр (АМНАТТ)-өөр орлуулж, ноогдол ашиг хуваарилах хугацааг хүлээлгүйгээр төсөл хэрэгжиж эхэлсэн өдрөөс эхлэн төслийн үр өгөөжийг шууд хүртэх боломж бүрдүүлэх зорилгоор Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл боловсруулсан байна.
АМНАТ-ийг үндсэн болон нэмэгдүүлсэн хувиар тооцох бөгөөд тусгай төлбөрийг бүтээгдэхүүний борлуулалтын үнэлгээнээс хасагдуулга инфляцад тооцохгүйгээр бүрэн төлөхөөр тусгасан байна. Хөрөнгө оруулалтын гэрээг төсөл хэрэгжүүлэгчийн эзэмшиж байгаа гурван тусгай зөвшөөрлийн хүрээнд авч үзэх, бусад ирээдүйд авч болох тусгай зөвшөөрлүүдийг хамруулахгүй байх, олборлолт, үйлдвэрлэлийг газар доор уусган олборлох технологиор явуулах, ТЭЗҮ, байгаль орчны нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээнд тодорхойлсон суурь үзүүлэлтүүдийг ашиглан төслийн бүх үе шатад байгаль орчны мониторинг, геоэкологийн судалгаа, цацрагийн хяналтыг хэрэгжүүлэх, төслийн үйл ажиллагаа болон технологид олон улсын атомын энергийн агентлагийн шинжээчдээр гурван жил тутамд хөндлөнгийн аудит хийлгэх талаар хөрөнгө оруулагч талтай урьдчилан тохиролцож гэрээнд тусгаад байгаа аж. Мөн төсөл хэрэгжүүлэгч компани Дорноговь аймгийн Засаг дарга, төсөл хэрэгжүүлэх Улаанбадрах сумын Засаг даргатай гурван талт хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулж, орон нутгийн хөгжлийг дэмжих хүрээнд жил бүр 1.0 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийхээр, төсөл хэрэгжүүлэгч компанийн нийт ажилчдын 90-ээс дээш хувь нь Монгол Улсын иргэн байх, уурхайн ашиглалтын үе шатанд нийт туслан гүйцэтгэгчдийн 60 хувиас доошгүй, жилийн нийт худалдан авалтын үнийн дүнгийн 40 хувиас доошгүй нь Монгол Улсад бүртгэлтэй татвар төлөгч хуулийн этгээд байхаар тус тус тохиролцож, хөрөнгө оруулалтын гэрээнд тусгажээ.
Хууль санаачлагчийн илтгэл болон Эдийн засгийн байнгын хорооны санал дүгнэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Найдалаа, О.Цогтгэрэл, С.Ганбаатар, О.Батнайрамдал, Д.Үүрийнтуяа, Б.Батбаатар, Н.Номтойбаяр, Г.Дамдинням нар асуулт асууж, үг хэлэв. Хувьцаа эзэмших хувилбаруудын санхүүгийн тооцооллууд, тэдгээрийн хоорондын зөрүү, төслийн дотоод өгөөжийн хувь ямар байх, Оюутолгой ХК-ийн хувь эзэмшлийн энэ байдлаар шинэчилбэл ямар тооцоолол гарах, цөөн оролцогчтой шар нунтагийн зах зээлийн ямар үнийг суурь болгож авах, нэмж өөр хууль тогтоомжид өөрчлөлт оруулах шаардлага үүсэх, эсэх, мөн “Кожеговь” ХХК-аас шилжүүлэн авч буй тусгай хэлэлцээрээр шийдвэрлэх дөрөв дэх тусгай зөвшөөрөл, хүхрийн хүчлийн үйлдвэр барих, аюултай хог хаягдлыг дахин боловсруулах, устгах, өмчлөлийн хувийг холбогдох хуулиудад нэг мөр болгож цэгцлэх, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр болон компани бизнесийн үйл ажиллагааны үр дүнгээс өмчлөлийн хувь хэмжээний дагуу хуваарилж буй ногдол ашиг харилцан орлуулах нь зохистой эсэх, байгаль орчинд хор хохиролтой зүйл гэрээнд тусгахгүй байхад анхаарах, энэ асуудлыг олон улсын хэмжээнд хэрхэн зохицуулж буйг судалж, дэлхийн ураны зах зээлийн бусад оролцогчдын саналыг авах, “Орано майнинг” компанийн урьдчилсан ТЭЗҮ олон улсын жишигт нийцэж байгаа, эсэх зэрэг өргөн хүрээний асуудлуудыг Улсын Их Хурлын гишүүд хөндөн ярьж, дэмжсэн, дэмжээгүй байр сууриа илэрхийлсэн юм.
Дараа Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөл, мөн “Стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордын төрийн эзэмшлийн хувь, хэмжээг орлуулах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн Эдийн засгийн байнгын хорооны саналаар санал хураалт явуулав. Хууль, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцэхийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн тул анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Эдийн засгийн, Аюулгүй байдал гадаад бодлогын болон Төсвийн байнгын хороонд шилжүүллээ гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.
Улстөр нийгэм
Ой, хээрийн гал түймэртэй тэмцэх, шуурхай хариу арга хэмжээ авахад шаардлагатай 6,7 тэрбум төгрөгийг Засгийн газрын нөөц сангаас гаргана
Засгийн газрын ээлжит бус хуралдаан өнөөдөр боллоо. Ой, хээрийн гал түймэртэй тэмцэх, шуурхай хариу арга хэмжээ авахад шаардлагатай Онцгой байдлын албаны тусгай зориулалтын багаж хэрэгсэл, холбоо мэдээллийн техник тоног төхөөрөмж, туулах чадвар сайтай автомашин, гал түймрийн шалтгаан нөхцөл тогтоох шинжилгээний багажийн иж бүрдэл болон гал түймрийг унтраахад орон нутгаас зарцуулсан шатахуун, хоол хүнсний зардлыг шийдвэрлэхэд Засгийн газрын нөөц сангаас 6,7 тэрбум төгрөг гаргахаар тогтлоо.
Онцгой байдлын байгууллагын салбар нэгжийг стандартад нийцүүлж нэмэгдүүлэх, тусгай зориулалтын хувцас, техник, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийг шинэчлэн сайжруулахад шаардагдах санхүүжилтийг 2026 оноос жил бүр улсын төсөвт тусган гамшигтай тэмцэх чадавхыг бэхжүүлэх, том оврын нисдэг тэрэг болон туулах чадвар сайтай автомашин, техникийн хангалтыг гадаад улсын зээл, тусламж, олон улсын төсөл хөтөлбөрийн санхүүжилтээр шийдвэрлэх асуудлыг судалж энэ оны дөрөвдүгээр улиралд багтаан Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулахыг Сангийн сайд Б.Жавхланд даалгав.
Улсын хэмжээнд 2025 он гарсаар 12 аймгийн 65 сум, нийслэлийн гурван дүүрэгт, нийт 151 удаагийн ой, хээрийн гал түймэр бүртгэгдсэн нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 50.3 хувь өссөн дүнтэй байна.
Өнөөдрийн байдлаар Сэлэнгэ аймгийн Баянгол, Ерөө суманд гарсан ой, хээрийн хоёр түймрийг цурамд оруулсан, Сэлэнгэ аймгийн Ерөө суманд гурав, Хүдэр суманд нэг , Мандал сумдад нэг, нийт 5 түймрийг унтраахаар Онцгой байдлын байгууллага, орон нутгийн мэргэжлийн ангийн нийт 417 хүн, 38 автомашинтай ажиллаж байна.
Улстөр нийгэм
УИХ: Өнөөдөр чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар...
Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы өнөөдрийн /2025.07.04/ нэгдсэн хуралдааны тов, хэлэлцэх асуудлуудыг та бүхэнд танилцуулж байна.
Д/Д |
ХУРАЛДААН |
ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ |
ЦАГ |
ТАНХИМ |
|
1 |
· Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны 05 дугаар дүгнэлт /Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1 дэх хэсэг Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай/ · Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн гишүүнийг томилох, чөлөөлөх тухай асуудал · Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Үүрийнтуяа нарын 6 гишүүн 2025.06.24-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх, асуулт, хариулт 60 минут/ · Харьяатын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг нарын 9 гишүүн 2025.06.19-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх, асуулт, хариулт 60 минут/ · Нийслэл Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2025.06.20-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх, асуулт, хариулт 60 минут/ · Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Үндэсний баялгийн сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2025.06.25-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, дөрөв дэх хэлэлцүүлэг/ |
10.00 |
“Их хуралдай” |
Улстөр нийгэм
УИХ: “Зээлийн хүүг бууруулах хүрээнд авах зарим арга хэмжээний тухай” тогтоолын төслийг хэлэлцлээ
Улсын Их Хурлын чуулганы 2025 оны долоодугаар сарын 03-ны өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар “Зээлийн хүүг бууруулах хүрээнд авах зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцлээ. Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Л.Соронзонболд танилцуулав.
Эдийн засгийн байнгын хороо 2025 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн хуралдаанаараа Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.6, 9.8 дахь хэсгүүдийг баримтлан хянан шалгах ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийн дагуу “Зээлийн хүүг бууруулах хүрээнд авах зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл боловсруулах асуудлыг хэлэлцжээ.
Байнгын хорооны хуралдаанаар тогтоолын төслийг хэлэлцэх үед УИХ-ын гишүүн М.Бадамсүрэн Ирээдүйн өв сангийн хөрөнгийн хэдэн төгрөгийг ямар банкнуудад, хэдэн хувийн хүүтэйгээр, хэдэн жилийн хугацаатай хадгалж, үр шим, хүүгийн өгөөжийг хэрхэн хүртэх талаар, Ирээдүйн өв сангийн хуримтлагдсан хүүгийн өссөн дүнг хүүхдийн хөгжлийг дэмжих чиглэл рүү шилжүүлэх талаар хийгдсэн судалгаа, тооцоолол байгаа эсэх, энэ хөрөнгийг дотооддоо эргэлтэд оруулах, хөнгөлөлттэй зээлийн эх үүсвэрт ашиглах боломжтой эсэх талаар, УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг арилжааны банкнуудын зээлийн хүү батлах аргачлалын талаар, зээлийн хүү өндөр байгаагийн шалтгаан, авах арга хэмжээний талаар, арилжааны банкин дахь иргэдийн хадгаламжийн дундаж хугацааны талаар, арилжааны банкнууд дахь банк бус санхүүгийн байгууллага, ломбардад олгосон зээлийн хэмжээ, давтамж, ипотек, цалингийн зээлийн хураамжтай холбоотой шийдвэрийн талаар, УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэбат ахмадын тэтгэврийн зээл, зээлдэгчийн эрх ашгийг хамгаалах институтийг хэрхэн байгуулах талаар асуулт асууж, хариулт авсан байна.
Тогтоолын төслийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж батлуулахыг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжжээ.
Тогтоолын төсөлтэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Ц.Баатархүү, Бидний арга барил буруу тийшээ яваад байна. Утааг бууруулъя гэхээр яндан, зуух, түлш, дотоод орчны агаар шүүгчтэй ажилладаг. Зээлийн хүүг бууруулъя гэхээр бодлогын хүү яриад эхэлдэг. Зээлийн хүү бол эдийн засгийн суурь илэрхийлэл. Үүнтэй механикаар тэмцэх гээд тогтоол гаргаад байдаг ч үр дүн гардаггүй. Бодлогын хүү, инфляцын балансыг барьж явах нь хэцүү. Монголбанк монголын банкнуудыг төрөлжүүлэх талаар юу хийх вэ хэмээн асуусан. Мөн санхүүгийн салбар, банкны ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах чиглэлээр хэрэгжүүлсэн ажлын үр дүнг тодруулсан. Тэрбээр банк санхүүгийн салбарыг тойрч яриад байвал зээлийн хүү буурахгүй. Иргэд цалингийн зээлтэй, ахмадууд нь тэтгэвэр барьцаалсан зээлтэй байна гээд, санхүүгийн бусад эх үүсвэрийг татах чиглэлээр хэрхэн ажиллах вэ гэлээ.
Монголбанкны ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн, Манай улс 1991 онд Банкны тухай хуулийг баталсан. Энэ хуулиар төв банк, арилжааны банк хоёр нь нэг хуультай байсан бөгөөд 1996 Төв банкны тухай хууль, Арилжааны банкны тухай хуультай болсон. Хоёр жилийн өмнө Хөрөнгө оруулалтын төрөлжсөн банкны тухай хуулийг баталж, үнэт цаасны зах дээр үйл ажиллагаа явуулах хууль, эрх зүйн орчин бий болсон. Гэхдээ өнөөдрийг хүртэл хөрөнгө оруулалтын төрөлжсөн банкны үйл ажиллагааны зөвшөөрлийг дотоодоос ч, гаднаас авах хүсэлт гаргаагүй байна байна. Өнөөдөр манайд үйл ажиллагаа явуулж байгаа 12 банк ижил үйл ажиллагаатай байгаа. Гадны орнуудад худалдааны банк, барилгын банк, замынх гэх мэт төрөлжсөн байна. Тэгэхлээр хууль, эрх зүйн орчныг шинэчлэх зайлшгүй шаардлага гарна гэж банкны зүгээс харж байгаа. 2021 онд Банкны тухай хуульд өөрчлөлт оруулаад банкийг нээлттэй ХК-ийн хэлбэрт шилжүүлж, нэг хувьцаа эзэмшигчийн хувьцаа эзэмшлийн дээд хязгаарыг 20 хувиар тогтоогоод өгсөн. Үүний дагуу 2023 онд арилжааны таван банк хувьцаат компанийн хэлбэрт шилжсэн. Энэ шинэчлэлтийг үргэлжлүүлж зайлшгүй шаардлага байгаа ч хөрөнгийн зах дээрээс нэмж хөрөнгө босгох боломж нь гүйцсэн байна. Учир нь хувьцааны үнэ ханш хөдөлгөөнгүй болсон. Нэмж хувьцаа авъя гэсэн хүсэлт орж ирэхгүй байгаа. Тэгэхээр гадны зах зээл рүү гарахаар манай банкнууд бол Нью-Иорк, Лондон, Хонконгийн хөрөнгийн биржид нэмж хувьцаа гаргахаар ажиллаж байна. Гадны хөрөнгө оруулагчид 20 хувь гэдэгт шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Хэрвээ хяналтын багц буюу Компанийн тухай хуульд заасан 33 хувийг авахгүй юм болмонголын банкнаас хувьцаа авах шаардлагагүй гэдэг. Тиймээс хуульдаа тодорхой хэмжээний өөрчлөлт оруулаач гэсэн хүсэлт тавьдаг гэлээ
УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан, Өр, орлогын харьцаатай холбоотой асуудлаа хэдхэн сарын дотор дахин дахин өөрчлөх нь зохисгүй гэсэн байр суурьтай байгаагаа илэрхийлсэн. Мөн банкны салбар богино хугацаатай, өндөр хүүтэй хэрэглээний зээл өгөх сонирхолтой. Хүү багатай урт хугацааны хөрөнгө оруулалтын зээл өгөх сонирхол бага, богино хугацааны өндөр ашиг боддог салбар болчихсон байна хэмээсэн. Тэрбээр, Бодлогын хүү аж ахуйн нэгж, бизнес эрхлэгчдэд ээлтэй байх, иргэд нь хэрэглээний зээлд дарлуулахгүй байлгахын төлөө Монголбанк мөнгөний бодлогоо чиглүүлж ажиллах учиртай. Засгийн газар төсвийн тодотгол хэлэлцүүлж байх үед өр, орлогын харьцааг өөрчлөх шийдвэр хэлэлцүүлж байгаа нь зөв шийдвэр эсэхэд эргэлзэж байгаагаа илэрхийлсэн. Байнгын хороогоор хэлэлцсэн тогтоолын төсөлд хуулийн зөрчлүүд байгааг УИХ-ын дарга тодотгоод Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд заасны дагуу төслийг дахин хэлэлцүүлэхээр Эдийн засгийн байнгын хороонд буцаалаа.
-
Шударга мэдээ2021/04/29
Тавантолгойн нүүрсний баяжуулах үйлдвэрийг гуравдугаар улиралд багтаан барьж эхэ...
-
Улстөр нийгэм2021/12/27
ЗГ: Шинэ сэргэлтийн бодлого батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг УИХ-д өргөн мэ...
-
Цаг үе2023/02/03
Монголбанк: Нэгдүгээр сард 519.8 кг үнэт металл худалдан авлаа
-
Үзэл бодол2019/08/01
Монгол Улс, Америкийн Нэгдсэн Улс хамтран тунхаглал гаргалаа