Бидэнтэй нэгдэх

Үзэл бодол

Монгол Улсын Эрчим хүчний салбарт шинэчлэл шаардагдаж байна

Огноо:

,

ЯАГААД? Эрчим хүчний салбарыг зохицуулалттай, хувийн хэвшлийг дэмжсэн өрсөлдөөнт зах зээлийн тогтолцоонд шилжүүлэх үйл явц 2001 оноос эхэлсэн хэдий ч шинэчлэлийн ажлын эхний хэсэг болох төрийн өмчийн нэг том бүтцийг задалж олон жижиг компани болгон зохион байгуулах, зохицуулалтын тогтолцоо бүрдсэн боловч цааших алхмууд гацаанд орж зогсонги байдлаас гарч чадалгүй өнөөдрийг хүрлээ.

Төрөөс эрчим хүчний салбарыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх бодлогын баримт бичигт салбарын алсын харааг “Улс орны эдийн засгийн өсөлт, тогтвортой хөгжил, эрчим хүчний аюулгүй байдал, найдвартай ажиллагааг бүрэн хангаж, хувийн хэвшил, зохицуулалттай, өрсөлдөөнт зах зээлд суурилсан үр ашигтай, хэмнэлттэй, байгаль орчинд ээлтэй технологи бүхий, цахилгаан эрчим хүч экспортлогч орон болоход оршино.” гэж тодорхойлсон.

Мөн УИХ-аас 2020 оны 5 сард баталсан “Алсын хараа - 2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичигт  “Эрчим хүчний салбарт олон нийлүүлэгчтэй болох замаар улсын монополийг задлах, үнэ тарифийг чөлөөлөх бодлогыг хэрэгжүүлэх нь урт хугацаанд өөрийн эрчим хүчний хямд эх үүсвэрт тулгуурласан үр ашигтай үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх, эрчим хүчний хангамжийн найдвартай, аюулгүй байдлыг хангах үүднээс чухал ач холбогдолтой болно” гэж томьёолсон билээ.

Иймд Төрийн бодлогод тусгагдсан зорилгодоо хүрэхийн тулд төлөвлөж эхлүүлсэн ажлаа бодьтоор  хэрэгжүүлэх, гацаанд орсон төслүүдийг явуулах, шинэчлэлийн реформыг зайлшгүй эхлүүлэх шаардлага тулгараад байна гэж үзэж байна. Эрчим хүч нэг талаасаа төрийн зохицуулалтад байх ёстой стратегийн чухал салбар хэдий ч нөгөө талаасаа бизнесийн зарчмаар ажиллаж эрүүлжих зайлшгүй шаардлага байна. Эрчим хүчний салбар ЭРҮҮЛЖИЖ байж урт хугацаанд хэрэглэгчдийг найдвартай, чанартай эрчим хүчээр хангах, цаашид тогтвортой хөгжих боломжтой.

Нөгөөтэйгүүр Дэлхий нийтээрээ эрчим хүчний салбарын хөгжлийн шинэ шатанд  гарах шинэчлэл, өөрчлөлтийн үйл явц ид явагдаж буй өнөө үед олон улсын түвшинд бид тэргүүлэхгүй ч тэднээс хоцрохгүй байх, хөгжлийн чиг хандлагаа өөрчилж хөл нийлүүлэн алхах, дасан зохицох чухал үе ирээд байна.

“Өөрчлөлт бол амьдралын хууль юм. Зөвхөн өнгөрсөн болон өнөөдрөө хараад байвал ирээдүйгээ алдах болно”
АНУ-ын 35 дахь Ерөнхийлөгч Жон Кеннеди

Иймээс салбарын ЗАЛУУ ҮЕИЙГ ТӨЛӨӨЛӨЛ бид эрчим хүчний САЛБАРЫН ШИНЭЧЛЭЛИЙГ ирэх 4 жилийн хугацаанд дараах 5 чиглэлд хийх нь зүйтэй гэж үзэж байна.

1.    Хүнээ бэлдэж, чадавхжуулах
2.    Хууль, эрх зүйн орчныг сайжруулах
3.    Компанийн засаглалыг өөрчлөх
4.    Технологи нэвтрүүлэлтийг бүх шатанд дэмжих
5.    Уян хатан үнэ тарифын тогтолцоог бүрдүүлэх

1. ХҮН БОЛ БҮХНИЙ СУУРЬ:

Нөхцөл байдал: Мэдлэг, чадвартай боловсон хүчингүйгээр бид салбарын найдвартай, тогтвортой үйл ажиллагааны талаар ярих боломжгүй. 2019 оны статистикийг харахад эрчим хүчний салбарт 16,045 ажилтан, албан хаагч, инженер техникийн ажилтнууд ажиллаж байна.  Энэ тоо жил ирэх тусам нэмэгдэх хандлагатай байна. Нэг талдаа олон хүн ажилтай болж байгаа мэт харагдаж байгаа боловч нөгөө талдаа үр ашиггүй байдал, зардал нэмэгдэж эрчим хүчний үнэ нэмэгдэх шалтгаан болж байна. Иймд ажлыг хүний олноор бус мэдлэг, чадвар, технологийн дэвшилд суурилсан бодлогын чиглэлд явах ёстой гэж үзэж байна.

Санал: Салбарын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичиг  (Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлах бодлого 2015-2030, Алсын Хараа-2050)-үүдэд тусгагдсан зорилго, зорилтуудыг (ирэх жилүүдэд баригдах эх үүсвэрүүд, шугам сүлжээ, хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээ) хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай нарийн мэргэжлийн инженер, хүний нөөцийн тогтвортой хөгжлийн стратегийг хэрэгжүүлэх. Тэдгээр мэргэжилтнүүдийг хэзээ, хаана, хэдэн тоогоор бэлтгэх тооцоо судалгаанд үндэслэн  дотоод, гадаадын их, дээд сургуульд тухайн хүмүүсээ захиалгаар бэлдүүлэх, нэгэнт бэлтгэгдсэн хүний нөөцөө байнга сургаж, чадавхжуулах тогтолцоог бий болгох. 

2. ШИНЭЧЛЭЛ, ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖСЭН ЭРХ ЗҮЙН ТОГТОЛЦОО:

Нөхцөл байдал: Эрчим хүчний салбарын хууль, эрх зүйн орчинд сүүлийн жилүүдэд бодлогын шинж чанартай нилээдгүй шинэчлэлт хийгдсэн хэдий ч тухайн үед үүссэн нөхцөл байдлыг “гал унтраах” байдлаар эсвэл салбарын байгууллага хоорондын эрх, мэдэл шилжүүлэх төдий түвшинд хэрэгжүүлж байна. Зүйн нь бол бодлогын баримт бичигт тусгагдсан салбарын ирээдүйг бүтээхэд чиглэсэн, залуурдсан, боломжийг нээж өгсөн хууль, дүрэм, журамтай болох хэрэгтэй юм. 

Санал: Салбарын үндсэн баримт бичиг, суурь хуулиуд, холбогдох  дүрэм, журмуудыг гаргахдаа аливаа хүндрэлтэй асуудлыг гарсны дараа араас нь нэхэж шинэчилдэг бус ирээдүйд бий болох нөхцөл байдлыг төлөвлөн тооцоолж түрүүлж шинэчилж, эрсдэлээс сэргийлэх, бодит нөхцөл байдалд нийцсэн, хэрэгжихүйц байх шаардлагатай. Ялангуяа эрчим хүчний салбарт нэвтэрч буй шинэ технологи, ажил үйлчилгээ, төслүүдэд нарийн тооцоолол, эрсдэлийн үнэлгээ, дүн шинжилгээ хийж байх. Эрчим хүчний тухай хуульд салбарын компаниудын үйл ажиллагаа, үр ашгийг урамшуулсан тогтолцоог нэвтрүүлэх, хувийн хэвшлийн оролцоог дэмжсэн, төрийн өмчийн компаниудын хариуцлагыг нэмэгдүүлсэн шинэчлэлийн чанартай зохицуулалт, Эрчим хүч хэмнэлтийн тухай хуулийн хүрээнд Цахилгаан эрчим хүчний хуурмаг чадлыг тооцох, төлбөр тооцооны тогтолцоог бий болгох зэрэг өөрчлөлтүүдийг тус тус  оруулах шаардлагатай гэж үзэж байна.

3. ХАРИУЦЛАГАТАЙ САЙН ЗАСАГЛАЛ:

Нөхцөл байдал:  Эрчим хүчний салбарын үйл ажиллагааны зардал 2010-2019 оны хооронд 10 жилийн хугацаанд 2.8 дахин өссөн. Тэгэхээр орлого нэмэгдэхийн хэрээр зардал тэр хэмжээгээр дагаад уралдаад нэмэгддэг гэсэн үг. Эрчим хүчний 1.1 их наяд төгрөгийн борлуулалтын орлогын 80 гаруй хувийг бүрдүүлж байгаа Төрийн өмчийн эрчим хүчний компаниудын зардал нь нэмэгдэж байдаг ч үр ашиг нь тэгсэнгүй. Адилхан тариф, орлоготой хувийн хэвшлийн компанийн үйл ажиллагааны үр ашиг дээшлээд, ашигтай ажиллаж болоод байдаг ч төрийнх нь явж өгдөггүй. Иймд менежментийн шинэ тогтолцоонд шилжих, сайн менежерээр энэ ажлаа хийлгэх цаг болсон.

4. УЯН ХАТАН ҮНЭ ТАРИФЫН БОДЛОГО:

Нөхцөл: Олон жилийн турш хяналтад байсан эрчим хүчний үнэ тарифыг сүүлийн жилүүдэд бага хэмжээгээр нэмэгдүүлсэн хэдий ч байдал хүссэн хэмжээнд хүрэхгүй байна. Өнгөрсөн онд бид 1 кВт.ц цахилгаан эрчим хүчийг дунджаар 175.95 төгрөгөөр үйлдвэрлээд 168.14 төгрөгөөр хэрэглэгчдэд борлуулж байна. Ийм нөхцөлд салбарт хөрөнгө оруулалт татах, хувийн хэвшлийн оролцоог дэмжсэн бүтээн байгуулалт хийхэд хүндрэлтэй юм. Гэвч үнэ тарифыг хэрэглэгчдийн хэрэглээ, орлогын түвшинд тохирсон уян хатан байдлаар зохицуулах шаардлагатай. Ингэснээр Эрчим хүчний хэмнэлт, үр ашгийн асуудал жинхэнэ утгаар хэрэглэгчийн түвшинд хэрэгжих, орлого багатай иргэдэд дарамт үүсэхгүй байх нөхцөл бүрдэх юм. Мөн Эрчим хүч үйлдвэрлэхэд шаардлагатай түүхий эд, тээвэрлэлтийн зардал, тэдгээрийн худалдан авалтыг хийдэг гадаад валютын ханш нэмэгдсээр байгаа нь алдагдал хүлээх хүчин зүйл болсоор байна.

Санал: Цахилгаан, дулааны хэрэглэгчдийн тариф хоорондын хөндлөн татаасыг зогсоох, эрчим хүчний хэмнэлт, үр ашгийг дэмжсэн уян хатан тарифын бодлогыг тодорхойлж хэрэгжүүлэх, үүнд хэрэглэгчийн хэрэглээнээс хамаарсан тарифын ангиллыг нэмэгдүүлэх, дулааны эрчим хүчийг тооцдог хэмждэг байх, орлого багатай хэрэглэгчдэд үзүүлэх татаасыг ил тод болгож шууд олгох арга хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлэх;

Цахилгаан, дулааны эрчим хүчийг бодит өртөг, зардалд суурилсан үнээр борлуулах зорилгоор цахилгаан, дулааны үйлдвэрлэлийн зардалд гол нөлөө үзүүлдэг бусад бүтээгдэхүүний үнэ болон эдийн засгийн зарим хүчин зүйлүүдийн нөлөөллийг харгалзаж үзсэн тарифын индексжүүлэлтийг жил/улирал тутамд тогтвортой хийдэг болох

Эзэмшил нь хэдий төрд байгаа ч эдгээр компаниудыг хувийн хэвшилтэй адил сайн ажиллаж ашиг олж ажиллах үүрэгтэй. Өнөөгийн тогтолцоо нь компаниудын хувьд ашигтай, ашиггүй ажиллах нь чухал биш гэж үздэг нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.

Санал: Дэлхийн олон оронд хэрэглэдэг менежментийн гэрээний аргыг эхний ээлжид (2020-2025 он) төрийн өмчийн компаниудад нэвтрүүлж, чадвартай, туршлагатай багаар удирдлагын менежментийг гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлэх, цаашлаад компаниудын техник, эдийн засгийн үзүүлэлт сайжирч “ХӨЛ ДЭЭРЭЭ БОСОЖ” зах зээл дээр үнэлгээ нэмэгдсэний дараа менежментийн, хууль эрх зүйн, эзэмшлийн хувьд хувьчлалын асуудлуудыг үе шаттайгаар явуулах (2025-2030).

5. ШИЛЖИЛТИЙН ЦӨМ НЬ ТЕХНОЛОГИ:

Нөхцөл байдал: Эрчим хүчний салбарт шинэ техник, технологийн нэвтрүүлэлт тодорхой хэмжээнд хийгдэж байгаа ч нэгдсэн бодлого тодорхойгүй, түүний хэрэгжилт хангалтгүй байна. Мөн санхүүжилтийн боломжгүй байдал зэргээс үүдэлтэй хэрэгжилтийн хурд удаан байсаар байна. Манай эрчим хүчний салбарын ирээдүй технологийн дэвшлийг хэрхэн нэвтрүүлж, нутагшуулж чадсанаас шууд хамаарна. Дэлхий нийтээрээ хүлэмжийн хийн ялгарлыг хамгийн их ялгаруулж буй эрчим хүчний салбарт шилжилт (Energy transition)-г хийх үйл явц ид өрнөж байна. Үүний гол цөм нь цэвэр эрчим хүчний технологиуд (Сэргээгдэх эрчим хүч, хуримтлуурын технологи, цахилгаан тээврийн хэрэгсэл, ус төрөгч гм) мэдээллийн болон цахим технологиудын шийдэл (ухаалаг технологиуд, блокчайн гм) байгаа юм.

Санал: Салбарын эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх, хангах болон хэрэглэгчийн бүхий л түвшинд инновац, технологийг нэвтрүүлэх нэгдсэн бодлогыг гаргаж үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Хамгийн эхний алхам бол эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн процессыг бүх шатанд хэмжих ухаалаг тоолуурын системийг бий болгох, хэмжүүр хяналтын ухаалаг тогтолцоог бүрдүүлэх нь зүйтэй. Компани болгон өөрийн технологийн шийдэл, загвартай байх бус салбарын хэмжээнд нэг ижил стандарт, норм, протоколын дагуу ажилладаг байхыг анхаарах нь чухал юм.

“МОНГОЛ ЭРЧИМ ХҮЧ КЛУБ” ТББ
WWW.MONGOLENERGYCLUB.COM
2020-07-03

Дэлгэрэнгүй унших
АНХААРУУЛГА: УИХ-ын 2024 оны ээлжит сонгуулийн хуулийн холбогдох заалтын хүрээнд тус сайтын сэтгэгдэл хэсгийг түр хугацаанд хаасан болно.

Үзэл бодол

Г.Гэрэл: “ABU GENERAL ASSEMBLY” олон улсын хуралд 40 гаруй орны хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд оролцоно

Огноо:

,

“ABU GENERAL ASSEMBLY” олон улсын хурал есдүгээр сарын 10-15-ны хооронд болно. Энэхүү хурлын талаар "МҮОНРТ-ийн Ерөнхий захирал Г.Гэрэлтэй "Монголын мэдээ" сувгийн сэтгүүлч ярилцсаныг хүргэж байна.

-МҮОНРТ “ABU GENERAL ASSEMBLY” олон улсын хурлыг эх орондоо хоёр дахь удаагаа зохион байгуулах гэж байна. “ABU GENERAL ASSEMBLY”олон улсын хурлын бэлтгэл ажил хэр хангагдаж байгаа вэ?

-МҮОНРТ Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн Радио телевизийн холбооны гишүүнээр 1991 онд элсэн орж, 2006 оноос хойш үйл ажиллагаанд нь маш идэвхтэй оролцсоор ирсэн. 2009 онд манай телевиз Улаанбаатар хотод "ABU” чуулга уулзалтын үндсэн зохион байгуулагчаар ажиллаж байсан. 2025 онд хоёр дахь удаагаа Улаанбаатар хотод олон улсын нэр хүндтэй чуулга уулзалтыг зохион байгуулахаар бэлтгэл ажлаа хангаж байна.

-Энэ хурлаар ямар асуудал яригдах вэ. Энэ талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө үү?

-“ABU байгууллага нь Ази, Номхон далайн телевиз радиогийн өргөн нэвтрүүлгийн идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа мэргэжлийн редакцтай байгууллагуудыг гишүүнээр элсүүлдэг. Монгол Улсаас хоёр гишүүн байна. Хамгийн эхэнд TV5 телевиз гишүүнээр элсэж байсан.

Үүний дараа МҮОНРТ гишүүнээр элссэн юм. Холбоонд элсэх нь мэргэжил арга зүйн хувьд хөгжиж дэвших, суралцах боломжийг олгодог. Гадаад хамтын ажиллагааг өрнүүлэхээс гадна нэвтрүүлэг, уран бүтээлтэй холбоотой хамтын ажиллагаа чухал байдаг. Мэргэжлийн байгууллагын хувьд маш чухал хүний нөөцийн хөгжиж дэвших үйл ажиллагаа “ABU” холбоо харилцаанд явдаг.

Энэ жил болох гэж байгаа “ABU GENERAL ASSEMBLY” олон улсын хуралд 40 гаруй орны хэвлэл мэдээллийн тэргүүлэх байгууллагуудын захирал, ерөнхий захирал, продюсер, ажилчид ирэх гэж байна. 2025 онд зохион байгуулагдаж байгаа "ABU GENERAL ASSEMBLY" олон улсын хурал “Үндэсний өв соёлыг хамгаалах, түгээн дэлгэрүүлэхэд хэвлэл мэдээллийн байгууллагын оролцоо” сэдвийн хүрээнд явагдана.

-Бидэнд их ойр сэдэв байна?

-МҮОНРТ үндэсний өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх үндсэн үүрэг бүхий хөтөлбөрийн бодлогыг эрхлэн гаргадаг. Манай орны үзэгчид болон энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг хэвлэл мэдээллийн байгууллагын хувьд их чухал. Есдүгээр сарын 11-нд спортын болон хөтөлбөрийн бодлого, техникийн салбарын уулзалт хурал болно. Есдүгээр сарын 12-ны өдөр спорт, радиогийн болон техникийн бүх форумд оролцогчдын салбар хуралдаан болно.

Есдүгээр сарын 13-ны өдөр Монгол Улсыг зорьж ирсэн хэвлэл мэдээллийн байгууллагын зочдод зориулж, Монголынхоо өв соёлыг харуулсан бэсрэг наадмыг зохион байгуулахаар бэлтгэл ажлаа хангаж байна.

Мөн "ABU GENERAL ASSEMBLY” олон улсын хурлын үеэр дууны наадам зохион байгуулна.

Энэ арга хэмжээнд 10 гаруй орны уран бүтээлчид оролцоно. МҮОНРТ эдгээр орны уран бүтээлчдийн тоглолтыг шууд дамжуулж үзэгчдэд хүргэнэ. Энэ дууны наадамд дэлхийд алдартай “THE HU” хамтлаг оролцоно. 

-40 гаруй улсын хэвлэл мэдээллийн байгууллагын удирдлагууд Монгол Улсад ирнэ. Энэ нь Монгол Улсаа сурталчлах сайхан боломж болох нь ээ?

-Дэлхийн хэвлэл мэдээллийн салбарт МҮОНРТ тод мөртэй, 1991 оноос хойш энэ үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцогч байгууллага гэдгээ дэлхий нийтэд зарлана. Мөн телевизийн гадаад харилцаа илүү өргөжин тэлж хамтын ажиллагааг сайжруулах, чуулга уулзалтын үеэр бүх орны хэвлэл мэдээллийн байгууллагаар дамжуулж эх орноо сурталчлах, Монголын өв соёлоо дэлхий нийтэд таниулах боломж нээгдэж байгаа учраас маш их ач холбогдолтой.

Есдүгээр сарын 14-нд шагнал гардуулах ёслол болно. Эндээс бид мэргэжлийн сэтгүүлзүйн үйл ажиллагаа ямар хандлагатай байна. Бид ямар зураглаачийн бүтээлийг шилдэг гэж үзэж байна. Ямар редакцын бодлого, ямар нэвтрүүлэг шилдэг болохыг зарлана гэх зэрэг мэргэжлийн чиг хандлагад чиглэсэн сонирхолтой үйл ажиллагаануудыг зохион байгуулахаар бэлтгэлээ ханган ажиллаж байна. 

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Б.Ариунаа: Бид зумба бүжгийг зохиомол бус олон улсын стандартад нийцсэн хөтөлбөрийн дагуу заадаг

Огноо:

,

“Зумба дасгалт бүжгийн холбоо”-ны тэргүүн, олон улсын зумба бүжгийн багш, эрүүл зөв хооллолт, идэвхтэй амьдралын зөвлөх Б.Ариунаатай ярилцлаа. 

-“Зумба дасгалт бүжгийн холбоо” хэдэн онд өрхөө татаж, үүдээ нээсэн бэ. Холбооныхоо талаар манай уншигчдад танилцуулна уу?

-Манай холбоо 2018 оноос эхлэн идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна. Улаанбаатар хотод зургаа, орон нутагт буюу Өвөрхангай, Сэлэнгэ, Замын-Үүд, Эрдэнэт, Цогтцэций, Дорноговь, Говь-Алтай зэрэг арван аймагт төдийгүй сумдад салбартай.

Бид зумба заахаас гадна олон улсын хэмжээний багш бэлтгэдэг. Эхний ээлжид Монгол дахь багшаа бэлдэж, улмаар тухайн багшийн идэвх зүтгэл, шавь нартай болж буй эсэхээс шалтгаалан олон улсын сертификат олгодог. Хэрэв тухайн багш маань гадаадад ажиллах хүсэл сонирхолтой гэвэл бид чиглүүлж өгдөг. Тэгэхээр “Зумба дасгалт бүжгийн холбоо” маань олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, баталгаатай холбоо гэсэн үг.

-Ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг газруудаас танай клубийн ялгарах онцлог, давуу тал юу вэ?

-Нэгдүгээрт, зумба бүжгийг зохиомол хөтөлбөрөөр бус харин олон улсын стандартын дагуу заадаг. Тодруулбал, АНУ дахь Зумба бүжгийн холбооноос боловсруулан гаргасан хөтөлбөр, чиглэлийн дагуу хичээлээ ордог. Холбооны гишүүн улс орны холбоо болгон сар бүр нэг ижил бүжиг заана гэсэн үг. Жишээлбэл, энэ сард эдгээр 20 бүжгийг заагаарай гэсэн чиглэл ирвэл манай бүх салбар тэрхүү хөтөлбөрийн дагуу л хичээллэдэг. Ингэснээр холбооны гишүүд маань аль ч улс оронд очсон хэлний шаардлагагүйгээр зумба бүжгээ дагаад бүжиглэчихдэг. Ийм том давуу талтай. Хоёрдугаарт, эрүүл зөв хооллолтод нэлээд анхаарч, хувь хүнд нь болон нийтэд нь зөвлөмж зөвлөгөө өгдөг. Гуравдугаарт, идэвхтэй амьдралын хэв маягийг бий болгож, хэвшүүлэхэд түлхүү анхаардаг.

Ер нь бол зумбагаар хичээллэснээр хүний амьдралын хэв маяг өөрчлөгддөг.  Жишээлбэл, эрт унтаж, эрт босдог болно. Өдрийн ажлаа зөв зохион байгуулалттай хийж эхэлдэг. Ажлаа хэрхэн яаж үр дүнтэй хийх үү, гэр бүлдээ хэзээ яаж цаг зав гаргах уу, баяр ёслолыг хэрхэн яаж тэмдэглэх вэ гэдгээ төлөвлөж, зохицуулж сурдаг. Бид дасгал хөдөлгөөн, бүжиг зааж, эрүүл зөв хооллолтын хичээл орохоос гадна уур бухимдлаа хянах, өөрийгөө гомдлоос суллаж чөлөөлөх, эхнэр, нөхрийн харилцаа хандлага гэх мэт сэтгэлзүйн талын хичээлийг ч мөн зааадаг.

-Долоо хоногт хэдэн удаа цагийн ямар сонголтоор хичээллэх боломжтой вэ?

-Манай өглөөний анги 06:00, 07:30, 10:00, оройн анги 19:00, 20:00 гэсэн цагийн сонголттой. Эдгээр цагийн дагуу өдөр бүр хичээллэдэг учраас тухайн хүн долоо хоногт хэдэн удаа явахаа өөрөө шийдэж, түүндээ нийцүүлэн төлбөрөө төлөх боломжтой. Сүүлийн үед албан байгууллагууд оффис дээрээ хичээл заалгадаг болсон байна. Энэ нь бас нэг ахиц дэвшил шүү. 

-Жишээлбэл, би өглөөний 07:00 цагийн ангид явъя гэж бодоход, тухайн нэг цагийн хугацаанд ямар хөтөлбөрийн дагуу хичээллэх вэ?

-Та 07:00 цагаас өмнө ирээд өөрийгөө бэлдчихсэн байх ёстой. Тэгээд эхний таван минутад таныг аппаратад оруулж, жин, өөхлөлт, бэлхүүсний тойрог гэх мэт биеийн шаардлагатай үзүүлэлтийг хянаж, өмнөх өдрүүдэд гаргасан үр дүн эсвэл алдаа дутагдлын талаар ярилцаж, зөвхөн танд тохирсон зөвлөгөө мэдээллийг өгнө. Тэгээд 45 минутад иога, дасгал, “belly dance”, бачата зэрэг олон бүжгийн хөдөлгөөнийг хийнэ. Зумба өөрөө бүх төрлийн бүжгийн техникийг оруулсан дасгал шүү дээ. Харин үлдсэн 10 минутад нийтэд нь буюу бүх хүмүүсийн дунд эрүүл, зөв  хооллолтын тухай хичээлийг заадаг. Ингэхдээ бодит үр дүнд хүрсэн хүмүүс туршлагаасаа хуваалцаж, бусдадаа урам зориг өгөх жишээтэй.

-Ер нь зумбагаар хэдий хэр хугацаанд хичээллэж байж үр дүнд хүрэх вэ?

-Cарын хугацаанд 20 кг жин хассан хүн бий. Гэхдээ энэ бол нэлээд чанга дүрэм. Харин зөөлөн дүрмээр бол хүн өдөрт 300 грамм хасдаг гэж тооцож болно. Гэхдээ ер нь бол тухайн хүний өөрийн сахилга батаас л бүх зүйл шалтгаална. Зөвлөгөө зөвлөмж өгөөд байхад хөргөгчин дахь хүнс, идэж уух зүйлсээ өөрчлөхгүй л бол үр дүн хүлээх хэрэггүй. Мөн эрт унтахгүй бол бас үр дүн гарахгүй. Хүний амьдрал баялаг учраас хөдөө гадаа явах, баяр наадамд очих ч гэдэг юм уу юу ч тохиолдож болно. Гол нь ийм үед багшдаа хэлээд зөвлөгөө авах хэрэгтэй.

-Та бүхэн “Зумба фестиваль” зохион байгуулах гэж байгаа юм билээ. Энэхүү фестиваль нь сонирхогч хүмүүст нээлттэй юү?

-Бид олон улсын хэмжээний “Зумба фестиваль”-ийг есдүгээр сарын 6-нд 11:00-17:00 цагийн хооронд зохион байгуулахаар бэлтгэл ажлаа хангаж байна. Фестивальд Япон улсаас олон улсын зумба бүжгийн дэглээч багш, мөн БНСУ-аас нэг багш, зургаан хамтрагч багштайгаа ирж оролцоно. Зумба гэж ямар дасгал бүжиг байдаг, түүний ач холбогдол гэх мэт цогц ойлголтыг өгч, олон нийтэд таниулах зорилгоор зохион байгуулж байгаа учир хүссэн хүн бүрд нээлттэй. Гэхдээ тодорхой хэмжээний такстай. Холбооны салбар болон гишүүдийн дунд мөн сонирхогчдыг татан оролцуулсан тэмцээн уралдааныг зохион байгуулахаар төлөвлөж байгаа. Зохиомол хөтөлбөрөөр хичээллэдэг зумбачид олон улсын том фестиваль дээр очоод хамтран ойлголцож хийж чаддаггүй. Харин олон улсын стандартын дагуу боловсруулсан хөтөлбөрөөр хичээллэсэн хүмүүс бол хаана ч, хэзээ ч хамтдаа нэгэн зэрэг бүжиглэж чаддаг.

-Ер нь бүх л төрлийн бүжиг, дасгал хөдөлгөөн өөр өөрийн давуу тал, ач холбогдолтой байдаг болов уу. Зумба бүжгийн тухайд та юу хэлэх вэ?

-Нэгдүгээрт, дасгал хөдөлгөөн хийж л байгаа учраас тодорхой хэмжээнд жингээ хасна. Хоёрдугаарт, хүний сэтгэлзүйг тайвшруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хөгжмийн аянд бүжиглэдэг учраас тухайн хүнийг зөөлөн сэтгэлзүйтэй болгодог. Гуравдугаарт, аз жаргалын гармон ялгаруулдаг. Дөрөвдүгээрт, өөрийнхөө хүсэл сонирхлыг олж, түүнийгээ амьдралынхаа хэв маяг болгож чаддаг. Жишээлбэл, та зумбагаар хичээллэж байгаад тэдгээр төрлөөс иог хийх эсвэл монгол бүжиг бүжиглэхэд илүү дуртай байвал түүн рүү нь бид чиглүүлж өгдөг. Гурван сарын хугацаанд зумбагаар хичээллэсэн хүн монгол бүжигт дурлан хичээллэдэг болох жишээтэй. Ер нь бол манай клуб зөвхөн жин хасахад төвлөрдөггүй. Харин өөрийгөө олж мэдэрч, эрүүл амьдралын хэв маягтай болгоход илүү анхаардаг.

-Ажил, амьдралаа зумбатай холбосон таны түүхийг хуваалцъя?

-Би 2015 онд элэгний вирустэй гэдэг онош сонссон. Энэ нь удамшсан байх магадлалтай. Яагаад гэвэл, миний эмээ, ээж болон нагац талын олон хүн элэгний өвчнөөр нас барсан. Тиймээс би хувь тавилантайгаа эвлэрч, ер нь бол бууж өгч байсан. Гэсэн ч эмч маань надад урам зориг, хүч өгч намайг урагш түлхсэн. Тиймээс би эмчилгээгээ хийлгэхийн хажуугаар эрүүл зөв хооллолт, идэвхтэй амьдралыг эрэлхийлж явсаар 2018 онд өөрийгөө олсон. Өөрөөр хэлбэл,  тэр цагаас хойш зумбатай ажил, амьдралаа холбож Ингээд би тухайн үед 82 кг-аас 60 кг жинтэй болж чадсан. Түүнээс хойш энэ жингээ тогтмол барьж байгаа.

-Эрүүл зөв хооллолт, идэвхтэй амьдралд уриалдаг, томоохон төлөөллийн хувьд та манай уншигчдад товчхон зөвлөгөө өгөөч?

-Хамгийн түрүүнд амьдралын хэв маягаа л өөрчлөх хэрэгтэй. Гол нь та өглөө 05:00 цагт “зомби” шиг сэрж байна уу эсвэл үнэхээр аз жаргалтай сэрж байна уу гэдэг нь амьдралын хэв маяг. Таны өглөө хэдэн цагаас эхэлдэг вэ. Миний өглөө 22:00 цагт унтахаас эхэлдэг. Хэрэв, би 00:00 цагт унтвал өглөө “зомби” шиг сэрнэ. Харин 02:00 цагт унтвал би өөрийгөө унтаагүйд тооцдог. Дараагийн анхаарах зүйл бол мэдээж хооллолт. Эрүүл хооллолт гэхээр хүмүүс би энийг иднэ, тэрийг идэхгүй гээд таваг дээрх хоолоо ялгаж эхэлдэг. Бас хоолоо сойж, юу ч идэхгүй гэж ярьдаг. Энэ бол маш буруу. Харин ч эрүүл мэндэд илүү их эрсдэлтэй. Тиймээс хооллолтын  хувийн зөвлөхтэй болох хэрэгтэй. Учир нь, “Тэр зумбагаар хичээллээд тураад гоё болчихсон байна, би бас явна” гээд л шийдээд явчихдаг. Гэтэл үнэндээ тэр хоёр хүний сэтгэлзүй, бие махбодь харилцан адилгүй, ялгаатай байдаг учраас тэр хэрээр хооллолт ч мөн өөр байна шүү дээ. Тиймээс бидэнтэй нэгдэн хувийн өмгөөлөгчтэй, хувийн хүүхэд асрагчтай болдог шиг таныг анхаарах хооллолтын зөвлөх дасгал хөдөлгөөн таны эрүүл мэндэд анхаарах дасгалжуулагчийг манайхаас сонгоорой,өөрийгөө олж, амьдралынхаа хэв маягийг өөрчлөхийг хүсэж бас уриалж байна.

С.Юмсүрэн

Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин №032/24659/ дэх дугаарын цахим сониныг  ЭНД-ээс уншина уу.

Дэлгэрэнгүй унших

Үзэл бодол

Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.  

“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?

-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.

-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?

-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд  анхаарч ажилласан.

-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?

-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.

-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?

-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.

- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?

-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.

-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?

-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль  электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших  боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?

-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.

-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?

-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.

-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?

-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.

Дэлгэрэнгүй унших

Санал болгох