Үзэл бодол
Саалийн үнээгээ олон болгох боломж

Саяхныг хүртэл Монгол Улс “Эрдэнэт” үйлдвэр гэсэн саалийн ганцхан үнээтэй байлаа. Дэлхийн зах зээл дэх зэсийн үнийн өсөлт, уналтаас хамаарч монголчууд бүсээ чангалах, үгүй нь шийдэгддэг байв. Зарим жил бүсээ тасартал “таргалж”, заримдаа “гол”-оо тасартал бүсээ чангалдаг байсныг бид мэднэ. Тэгвэл дэлхийн зах зээл дэх нүүрсний үнийн өсөлт, Тавантолгойн бүлэг ордын эдийн засгийн эргэлт Монгол Улсыг дан ганц “Эрдэнэт” үйлдвэрээс хараат бус болгосон. Оюутолгойн ордыг ашиглаж эхэлсэн нь ч бас Монгол Улсын эдийн засгийг томроход том түлхэц болсон нь гарцаагүй.
Гэхдээ энэ бүхэн бидэнд хангалттай байна гэж үү? Дэлхий нийтээр цар тахалд нэрвэгдээд буй энэ цагт Монгол Улсын хөгжлийн загвар дан ганц уул уурхай дээр явах нь өрөөсгөл гэдэг нь ойлгомжтой болж байна. Тэр тусмаа төрийн өмчит, төрийн оролцоотой бүхэн санхүүгийн хувьд чадавхигүй байгаа үед эдийн засгийг зөв удирдах сайн менежерүүд үгүйлэгдэх боллоо. Өөрөөр хэлбэл, төр муу менежер гэх тогтсон хэлцийг өөрчилж, төр дэх зөв менежментийн талаар бодолцох ёстой цаг болжээ.
Цэнхэр, ягаан тасалбараас эхэлсэн өмч хувьчлал хуудуутай болсон эсэх маргаан өнөөдөр ч тасраагүй байгаа үед төр өмчтэй байх нь зөв эсэх дээр шүүмжлэл, маргаан гарсаар л байна. Төр өмчтэй байхыг эсэргүүцдэг хэсгийн барьдаг тоо, ярьдаг үг нь ч үнэнээс зөрдөггүй. Учир нь, Монгол Улсад төрийн өмчит компани 117 байна. УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалангийн хэлснээр эдгээр компанийн нийт үнэлгээ нь 32 их наяд төгрөгт хүрсэн гэх. Гэвч бодит байдал дээр энэ компаниудын 62 хувь нь огт ашиггүй ажиллаж, өрийн хэмжээ нь 10.5 их наяд төгрөгт хүрээд байгаа юм. Тиймээс л ашиггүй ажилладаг компаниудаасаа төр татгалзаж, хувийн хэвшилд шилжүүлэх замаар ачаагаа хөнгөлөх ёстой гэсэн мессеж хаа сайгүй хүчтэй явж байна. Харамсалтай нь, УИХ-аар өөр хуулийн төсөл хэлэлцэх үед ч яригддаг “Төр муу менежер” гэх энэ сэдэв ашигтай ажиллаж байгаа төрийн өмчит компаниудыг хувьчилж авах чиглэл рүү хандаад байгаа нь нууц биш.
Төрийн өмчит компаниуд ирэх оны төсөвт 183 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэх ёстой. Уул уурхайн лицензтэй, тэр чиглэлд ажилладаг хэд нь Ирээдүйн өв санд үүнээс ч дутахааргүй хөрөнгө төвлөрүүлэх тооцоо бий. Гэтэл эдгээр их ашиг, орлого хэдхэн компанид л ногдож байгаа юм. Угтаа төрийн өмчит бүх компани “Эрдэнэт” үйлдвэр шиг, эсвэл “Эрдэнэс Тавантолгой” шиг, магадгүй Төрийн банк шиг ажилладаг бол бүх зүйл эерэг талдаа яригдах байлаа. Энэ гуравхан компани дээр жишээ татаж ганц нэг санааг дор өгүүлье.
Монгол Улсын иргэн бүр анх удаа “Эрдэнэс Тавантолгой”-н ногдол ашгаа энэ жил авлаа. Хэрэв энэ компанийг хэн нэгэн хувийн хэвшилд өгчихсөн бол монголчууд нийтээрээ нэг дор ногдол ашиг авч чадахгүй л байлаа. Хэрэв “Эрдэнэт” үйлдвэрийг улсад 100 хувь буцааж аваагүй бол төрд хурааж авдаг төлбөр, хураамж, татвар, ногдол ашгийн хэмжээ өмнөхөөсөө өсөх биш, улам уруудах байсан нь тодорхой л зүйл. Бас үүн шиг Төрийн банкийг хувьчилчихсан бол 27 тэрбум төгрөгийн ашиг (энэ бол 2020 оны эхний III улирлын ашиг) хэнд очих байсан бол? Энэ бүх мөнгө нийтэд биш, нэг хэсэг хүнд л зориулагдах байсан нь бодит үнэн.
“Эрдэнэт” үйлдвэр төдийгөөс өдий хүртэл Монгол Улсын саалийн ганц үнээ байсныг бид бүгд мэднэ. ОХУ-д байсан 49 хувь Монголд орж ирснээр, тэр тусмаа төр 100 хувь авснаар нөхцөл байдал улам сайжирч байгааг бүгд л ярьж, бичиж байна. Тэгэхээр илүүг нурших нь илүүц биз. “Эрдэнэс Тавантолгой” ч ялгаагүй ашигтай ажиллаж, хувьцаа эзэмшигч 2.5 сая иргэнд ногдол ашиг тараагаад буй. Тавантолгойн төмөр зам зэрэг улсын томоохон бүтээн байгуулалтын санхүүжилтийг тэд л хийж байна. Тиймээс энэ хоёрыг түр хойш тавиад Төрийн банкны дотоод руу өнгийе. Учир нь, банк бол уул уурхай биш. Тэнд зэс баяжуулж, нүүрс ухах бус, дэлхийн зах зээлийн үнийн өсөлт ч биш, жинхэнэ менежмент л ашиг авчирдаг газар.
Төр банктай байх нь зөв үү? Энэ асуултад янз бүрийн л хариулт ирдэг. Хүн бүр, дор бүрнээ өөр өөрийнхөөрөө хариулах биз. Гэхдээ нэг л зүйл төр өөрийн гэсэн банктай байх нь зөв гэдгийн баталгаа болж байгаа юм. Юу гэхээр, төрийн үйлчилгээг түвэг чирэгдэл багатай үзүүлэхэд, төлбөр хураамж татуу байлгахад л энэ банк хэрэгтэй гэдэг нь энгийн иргэний хувьд ойлгомжтой байгаа юм. Цар тахал гарчихаад байгаа энэ цаг мөчид Төрийн банк л зээлийн хүүг буулгах, иргэдэд очих санхүүгийн дарамтыг нимгэлэх чиглэлд түүчээ болж, бусад банкаа манлайлж чадаж байна. Ипотекийн зээлийн хүүг 6 хувь болгох ажлын явцаас ч энэ нь тодорхой харагдаж байна шүү дээ. Үүнээс гадна төр өөрөө банктай байгаа учраас л Засгийн газарт дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын үед иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг санхүүгийн дарамтад орохоос урьдчилан сэргийлэх бодлогоо уян хатан явуулах боломж бүрдэж байна. Цар тахал хаалга тогшсон өдрөөс хойш Засгийн газраас авч хэрэгжүүлж буй бодлогыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Төрийн банк үе шаттай арга хэмжээ авсаар 11 төрлийн зээлийн хүүгээ 1.2-4.8 хувиар бууруулсан байна.
Энэ хэрээр иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн ачаа хөнгөрсөн л гэсэн үг. Хамгийн гол нь зээлийн хүүг бууруулахын тулд эх үүсвэрийн зардлаа бууруулж, тогтвортой нэмэгдүүлэх үүднээс олон улсын зах зээлд Төрийн банкны удирдлагууд тоглож чадаж байгаа нь олзуурхууштай. Тун саяхан тус банкны цахим хуудаст “Нидерландын Вант улсын Frontclear олон улсын санхүүгийн байгууллагатай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлж, хоёр дахь удаагийн репо хэлцлээр 23 сая ам.доллар буюу 65 тэрбум төгрөгийн бага хүүтэй хямд эх үүсвэр амжилттай татлаа. Хямд эх үүсвэр татсан энэ хэлцэл нь Засгийн газар болон Монголбанкны явуулж буй бодлогод нийцсэн, цагаа олсон оновчтой хэлцэл болсон бөгөөд эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөө үзүүлэх, бизнесийн болон хэрэглээний зээлийн хүү буурах боломжийг бүрдүүлэх ач холбогдолтой” гэсэн мэдээг нийтэлсэн байсан. Энэ бол зээлийн хүүг буулгахын тулд гадаад эх үүсвэрийг оновчтой ашигласан хэлбэр. Үүнийг ч Засгийн газар, МҮХАҮТ өндрөөр үнэлж, Монгол Улсынхаа нийгэм, эдийн засаг, бизнесийн хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулж буй шилдэг 100 аж ахуйн нэгийг шалгаруулахдаа Төрийн банкийг багтаасан биз ээ. Санаж байвал Төрийн банкны гүйцэтгэх захирал Ө.Гантөрд МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч О.Амартүвшин ТОП-100 байгууллагын цомыг гардуулсан. Учир нь, тус банкны хувьд ТОП-100 аж ахуйн нэгжээс XV байрт, банкны салбарын шилдэг дөрвөн банкны нэгээр шалгарсан аж.
Хамгийн гол нь төрийн өмчит компаниудын нийтлэг жишгийг энэ банк л эвдэж чадсаныг зориуд онцлох ёстой. Улс төрчдийн шахаанаас болж төрийн өмчит компаниудад удирдлагын бүтэц улам л данхайдаг бол Төрийн банкинд эсрэгээрээ хумигдсаар байгаа тухай энд тодотгосон хэрэг. Өөрөөр хэлбэл, 2018 оноос Төрийн банк шинэчилсэн бүтцээр ажиллаж, захирлуудынхаа тоог 50 хувиар цөөлсөн байна. Ер нь төр өмчтэй, түүндээ гол нь сайн менежмент явуулж чадвал цомхон бүтцээр ашигтай ажиллаж болдог юм байна гэдгийг харуулсан хэрэг. Мөн төр өөрийн гэсэн банктай байгаа учраас л төрийн үйлчилгээг хүргэхдээ иргэдээ чирэгдүүлэхгүй байж чадаж байгааг дахин дахин тодотгоё. Дээр цухас хөндсөн энэ санааг жаахан дэлгэрүүлбэл, нийгмийн хамгийн эмзэг хэсэг болсон ахмадуудад зориулж тэтгэврийн зээлээ сарын 1.3 хувь болгон бууруулж, тэтгэврээ дараалалд зогсохгүй авах, өдөр тутмын төлбөр тооцоонд ашиглах боломжтой картаа үнэ төлбөргүй захиалах, Төрийн банкны АТМ-аар шимтгэлгүй үйлчлүүлэх давуу талыг олгож чаджээ.
Бусад бүх банканд тодорхой хэмжээний хураамжаар авдаг банкны үйлчилгээг Төрийн банк л ахмадуудад зориулж үнэгүй болгож байгаа нь төрийн өмчит учраас л тэр. Энэ дээр нэмээд бизнесийн зээл, малчны зээл, ахуйн хэрэглээний зээлийн нөхцөл сайжирсан, нийгмийн хариуцлагын хүрээнд хийж буй байгальд ээлтэй бизнесийг дэмжиж, экологид ээлтэй орчныг бий болгох зорилготой “Ногоон зээл”-ийн үйлчилгээ, “Хүрээлэн” төсөлтэй хамтран Монгол Улсын ховор амьтдын зурагтай эко картыг харилцагчдадаа санал болгосон нь, орон даяар зохион байгуулсан “Гялс цэвэрлэгээ”, ЭХЭМҮТ-д нэн шаардлагатай хүүхдийн амьсгал дэмжих тоног төхөөрөмж бэлэглэсэн үйл явдал, Монголын шатрын холбоо, “Хүрээлэн” төсөл, “Би багш” контентийг дэмжин ажилласан зэргийг дурдвал төр банктай байгаа учраас төр манлайлал үзүүлж чадаж байгааг батлах зүйлс олон байна.
Ямар боловч Төрийн банк өнгөрсөн онд 24 тэрбум, энэ оны эхний гурван улирлын дүнгээр 27 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажиллаж чадсан нь хамгийн том амжилт нь. Хоёрхон жилд хагас зуун тэрбум төгрөгийг сайн менежментийн үр дүнд бий болгож чадсан нь зөв баг зөв газраа байгаатай л холбоотой. Хамгийн сүүлд л гэхэд “Жаст”-ын Ш.Батхүү нар хуурамч бичиг баримт үйлдэн Төрийн банкийг 51.6 тэрбум төгрөгийн төлбөрт унагах гэж байсныг зогсоож чадлаа. Юу гэхээр, Ш.Батхүү, Г.Алтан, Э.Сүрэн нар нь хуурамч бичиг баримт бүрдүүлж банкийг залилсан гэдэг үндэслэлээр холбогдох шаардлагатай нотлох баримтуудыг Төрийн банкны зүгээс бүрдүүлж, эрүүгийн хэргийн журмаар шалгуулахаар АТГ-т гомдол гаргасны үндсэн дээр асуудал шийдэгдсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, Төрийн банк уг хэрэгт хохирогчоор тогтоогдож, банкны зүгээс итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч томилогдон ажиллаж байгаа аж. Ингэснээр төрийн өмчийг, төрийн банкийг үнэгүйдүүлэх гэсэн оролдлогыг банкны менежментийн баг таслан зогсоож чадсан гэсэн үг.
Энэ бол улсынх л бол үнэгүй юм шиг, эзэнгүй мэт аашилдаг асуудалд цэг хатгаж чадсан үйлдэл. Мөн тус банкнаас 2017 оны зургадугаар сард “Шинжиан Шинфа” компанийн зээлж авсан 20 тэрбум төгрөгийг ч буцаан төлүүлж чаджээ. Энэ зээлийн төлбөр нь төлөгдөхгүй байсаар чанаргүй зээлийн ангилалд бүртгэгдсэн байсныг Төрийн банкны удирдлагын шинэ баг хуулийн байгууллагад хандаж, өнгөрсөн арван-хоёрдугаар сарын 9-нд Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс тус компаниар 20 тэрбум төгрөгийн хохирлыг төлүүлэх шийдвэр гаргуулснаар Төрийн банк хохирлоо барагдуулж чадсан байна. Мэдээж энэ хэмжээний мөнгө төлөгдсөнөөр олон жирийн харилцагчид зээл олгох боломж бүрдсэн нь гарцаагүй.
Энэ мэт жишээг дурдвал төр муу менежер гэдэг үгэнд Төрийн банкны тухайд няцаалт өгсөн сайн жишиг болж чадаж байна. Гол нь зөв менежменттэй багийг зөв газар нь томилох нь л төрийн үүрэг юм байна. Тэгж чадвал төрийн өмчит 117 компани бүгдээрээ бус юм гэхэд дийлэнх нь ашигтай ажиллах боломж бий. Саалийн ганц үнээгээ олон болгох боломж нь ч энэ юм.
Үзэл бодол
Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?
-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан.
-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?
-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.
-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?
-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.
- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?
-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.
-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?
-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?
-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.
-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?
-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?
-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.
Үзэл бодол
Г. Агааноров: “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээнд 13 орны 14 баг оролцоно
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ удаагийн тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR” олон улсын төслийн Ерөнхий продюсер Г.Агааноровтой ярилцлаа. Тэрбээр 2004 оноос “ABU Robocon” олон улсын роботын тэмцээнтэй холбогдож, өнөөг хүртэл сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байна.
-Та манай уншигчдад “ABU Робокон” олон улсын роботын тэмцээний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?
-“Робокон” тэмцээн Япон улсаас үүсэлтэй. Анх зөвхөн тухайн орны үндэсний тэмцээн байсан бол хожим Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-гоор дамжин, Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын тэмцээн болсон түүхтэй. Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Ази номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-ны гишүүн телевиз. Энэ хүрээнд тус холбооноос зохион байгуулдаг “Робокон” тэмцээнд Монгол Улсын баг 2002 оноос оролцож эхэлсэн түүхтэй.
Манай улс “Робокон” тэмцээнд 23 жил оролцож байгаа. Олон улсын “Робокон” тэмцээнийг жил бүр гишүүн орнуудад зохион байгуулагддаг. онцлогтой. Монгол Улс “ABU Robocon” олон улсын тэмцээнийг анх 2019 онд зохион байгуулж байсан. Зургаан жилийн дараа буюу 2025 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн У.Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгууллагдаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд хэчнээн баг оролцож байгаа бэ?
“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээнд Камбож, Египет, Фижи, БНХАУ-ын засаг захиргааны онцгой бүс Хонконг, Энэтхэг, Индонез, Япон, Малайз, Монгол Непал, Шри Ланка, Тайланд, Вьетнам улсын багууд оролцоно. Нийт 13 орны 14 багийн 400 гаруй оролцогчид ирнэ. Зохион байгуулагч улс давуу эрхтэйгээр хоёр баг оролцуулдаг.
Монгол Улсаас оролцож байгаа хоёр багийн хувьд 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд болсон “Робокон” үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн “Түвшин Электроникс”, “HICH TECH” багууд амжилттай оролцож тэргүүн байр болон дэд байрыг эзэлж олон улсын тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон.
-Монголд зохион байгуулагдаж буй “ABU Робокон” тэмцээн өмнөх жилүүдээс юугаараа онцлог вэ?
-“Робокон” тэмцээнийг зохион байгуулж буй улс орон дүрмээ өөрсдөө боловсруулдаг. Тэмцээний дүрмийг хоёр жилийн хугацаанд Токио хотын их сургуулийн доктор, МУИС-ийн багш Ө.Батбаяр боловсруулж 2024 оны наймдугаар сард Вьетнам болсон олон улсын тэмцээн дээр Монгол Улс дүрмээ танилцуулсан юм.
2019 онд анх зохион байгуулж байхдаа Монгол орны газар нутаг бүсчлэлийг харуулсан говь, хангай, тал хээр, уулын бүсэд түүх соёлыг уялдсан даалгаварыг биелүүлж байсан. Нэг зүйлийг хэлэхэд Монголчууд XIII зуунд Чингис хаан алт, мөнгөн гэрэгэг бусад орнуудад элч илгээж байсан нь өнөө цагийн гадаад паспорт, шуудан харилцааны эхлэлийг тавьж байсан. Монгол Улсын түүх соёлыг олон улсад Робоконоор дамжуулан сурталчилан танилцуулж байсан. Харин энэ жилийн тухайд дэлхийн дахинд оюутанзалуучуудын сонирхлыг маш их татаж байгаа Сагсан бөмбөгийн спортоос санаа сэдэл авч хийж байгаа. Тухайлбал, хоёр роботод стандарт сагсны шалыг бодвол арай бага буюу 15x8 харьцаатай, сагсны шийдний өндөр нь 2м 43 см болгосон. Улаан, хөх талын багууд талбай дээр сагсан бөмбөгийн дүрмээр тоглоно.
-“Робокон” тэмцээн зохион байгуулах орныг хэрхэн шалгаруулдаг юм бэ?
-Манай улсын дараа буюу 2026 онд Хонконг олон улсын Робокон тэмцээнийг зохион байгуулна. Ерөнхийдөө 2-3 жилийн өмнө саналаа өгдөг. Тухайн саналдаа тэмцээн зохион байгуулах дүрмээ боловсруулж, танилцуулдаг. Тэмцээн зохион байгуулах асуудлыг Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо шийддэг.
-Монгол Улсаа төлөөлж оролцож байгаа хоёр багийн бүрэлдэхүүн хэчнээн оюутан залуучууд багтаж байгаа бэ?
-Робокон тэмцээнд зөвхөн оюутнууд оролцдог. Нэг багт үндсэндээ гурван гишүүн, багштайгаа хамт оролцдог. Багийн туслах гишүүдтэйгээ 12-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг юм. Бусад хөгжөөн дэмжигчээр оролцдог.
Оюутнуудын мэдлэг чадвар ур ухаан, хэр их хөдөлмөрлөж, бэлтгэл сургуулилт сайн хийж, үйлдлээ сайн гүйцэтгэсэн амжилт гаргадаг. Монголын баг үйлдлээ хурдан гүйцэтгэж олон оноо авах тал дээр илүү анхаарч, бэлтгэлээ хангаж байгаа.
Манай улсын хувьд хоёр удаа дэд байрт шалгарч байсан. Өнгөрсөн 2019 онд эх орондоо зохион байгуулахдаа дэд байр эзэлж байсан. Мөн цар тахлын үед онлайноор оролцож дэд байранд шалгарч байсан. Энэ удаа Монгол Улсын баг амжилтаа ахиулж, тэргүүн байранд орохын төлөө бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ олон жилийн хугацаанд хамгийн их амжилт үзүүлсэн роботуудтай баг бол Вьетнам, БНХАУ, Япон улс юм.
-Тэмцээн хэзээ болох вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 24- нд “Аса Арена”-д 10:00 цагт хэсгийн тоглолт эхэлнэ.
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үг хэлж, оролцож байгаа оюунтан залуучуудад мэндчилгээ дэвшүүлнэ. Тэмцээнийг МҮОНРТ шууд дамжуулна.
-Тэмцээний тоглолтын минут богино уу?
-Өнгөрсөн жилүүдэд зохион байгуулагдаж байсан тэмцээн талбай дээр хоёр зэрэг үйлдлээ гүйцэтгэдэг байсан. Хугацаан гурван минут байсан. Энэ жилийн тэмцээн сагс учраас том талбай дээр явагдаж байгаа учраас 7-10 минутын хугацаанд явагдана. Зарим тохиолдол 12 минут ч болж байгаа. Ерөнхийдөө хугацаа харилцан адилгүй байна.
-Тэмцээн эхлэхэд цөөхөн хоног үлдлээ. Бэлтгэл ажил хэдэн хувь хангагдсан бэ?
-Бэлтгэл хангагдаад жигдэрч байгаа. Миний хувьд Робокон тэмцээний зохион байгуулалт дээр олон жил ажиллаж байна. Бидний хувьд 2010 оноос хойш олон улсын тэмцээн зохион байгуулна гэж ярьсаар байж 2019 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч сургууль болон удирдаж оролцож байгаа багш хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг. Олон багшийн хүч чармайлт, хөдөлмөр зүтгэл дээр Монголын багийн амжилт бий болдог. Монголчууд оюуны асар их мэдлэгтэй. Ази, Номхон далайн орнуудын оюутан залуучуудаас дутахгүй. Ер нь энэ тэнцүү өрсөлдөх чадвартай. Робокон тэмцээний 23 жилийн хугацаанд ойролцоогоор 5000 орчим оюутан залуучууд багийн үндсэн болон туслах гишүүн оролцсон байна. Робокон тэмцээн оролцож байсан хүүхдүүд их мундаг явдаг. Онолын мэдлэг, практиктай хослуулж явуулдаг учраас оюутан залуучуудад мэдлэг ур чадвар, бүтээлч сэтгэлгээ, цагийн менежмент зэргийг хослуулж чаддагаар бусдаас давуу талтай. Робокон оролцож байсан оюутан залуучууд Оюутолгой, Эрдэнэс тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг Монголын томоохон бүтээн байгуулалтын ажилд манлайлан ажиллаж байна.
-Зохион байгуулалтын багт нийт хэдэн уран бүтээлч ажиллаж байна вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний зохион байгуулалт дээр МҮОНРТ-ийн уран бүтээлчид болон инженер техникийн ажилчид, сайн дурынхантай нийлээд 200 гаруй хүмүүс ажиллаж байна. Энэ жилийн тэмцээнд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар дэмжигчээр оролцож байгаа. Харин ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Зуун манлай бүтээн байгуулалт Монгол Улсын Баатар "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ, Монголын харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тэргүүлэгч “ Энгийн ухаалгаар” уриатай Мобиком оролцож байгаа. Мөн “Аса арена”, Z.com, MindTech,KSJ зэрэг компаниуд ивээн тэтгэгчээр оролцож байгаа юм.
Үзэл бодол
Ч.Төгсдэлгэр: РЦНК-ийн баруун талд ногоон байгууламж барих асуудалд хувийн хэвшилтэй зөвшилцөж байна
Баянзүрх дүүргийн 1 дүгээр хороонд байрлах Оросын Шинжлэх ухаан, соёлын төв буюу РЦНК-ийн баруун талд орон сууцны барилга барих асуудлыг тухайн орчмын оршин суугчид эсэргүүцэж байна. Тухайн орчимд ногоон байгууламж барих хүсэлтийг иргэд 10 гаруй жилийн турш холбогдох газруудад өгөөд байгаа боловч одоо болтол шийдэгдээгүй. Гурван аж ахуйн нэгжийн газарт маргаан үүсэж, орон сууцны барилга эхлүүлэх тусгай зөвшөөрлийг шүүхийн шийдвэрт үндэслэн олгосон байна. Тиймээс нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр барилга барьж буй аж ахуйн нэгжүүдтэй зөвшилцөж, ногоон байгууламж бариулах иргэдийн хүсэлтийг шийдвэрлэх талаас нь өнөөдөр байршил дээр нь ажиллалаа.
Энэ үеэр нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр “Эс энд ви юу” ХХК РЦНК-ийн баруун талд цэцэрлэг, спорт цогцолбор бүхий 22 давхар орон сууцны барилга барих зохих ёсны зөвшөөрөл загвар зургийг 2022 онд батлуулж байжээ. Гэтэл иргэдийн зүгээс уг байршилд ногоон байгууламж бариулах хүсэлтэй байгаа. Шүүхийн маргаан 2025 оны долоодугаар сард эцэслэгдэж, барилга эхлүүлэх зөвшөөрлийг Хот байгуулалт, хотын стандартын газраас өгөөд удаагүй байна. Тиймээс хувийн аж ахуйн нэгжийг ч иргэдийг ч хохироогүй байх талаас нь зөвшилцөл хийхээр бид ирээд байна. Зөвшилцөл хийхдээ газрыг газраар шилжүүлэн олгох зорилт тавьж байна. Газрын маргаантай, иргэдийн эрх зөрчигдөж байгаа асуудалд бидний зүгээс 10 орчим байршилд газрыг газраар шилжүүлж асуудал шийдвэрлэсэн байдаг. Энэ мэт байдлаар асуудлыг шийдэх боломжтой гэж үзэж байна” гэв.
Нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр төр иргэдийн хүсэлтийг сонсох үүрэгтэй. Гэвч зохих зөвшөөрөлтэй хувийн аж ахуйн нэгжийг ч хохироохгүй байх үүднээс асуудлыг шийдвэрлэнэ гэдгээ илэрхийллээ.
-
Шударга мэдээ2020/04/28
Засгийн газрын 2019 оны 296 дугаар тогтоолыг хэсэгчлэн хүчингүй болгов
-
Цаг үе2022/02/28
Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй
-
Цаг үе2024/10/30
Хотын дарга “МЕДЕФ” олон улсын байгууллагын бизнесийн төлөөлөгчдийг ...
-
Улстөр нийгэм2023/06/20
УИХ: Өнөөдөр хуралдах ажлын хэсгүүд