Цаг үе
Гайхалтай байдлаар амьд үлдэгсэд...

Оньсого мэт сонин түүх бидний аж төрж буй энэ үед залуу уулчин Р.Евгенийд тохиолдсон байна. Тэрээр хэсэг нөхдийнхөө хамт ууланд явж байгаад хаднаас хөл алдан гүн ангал руу ниссэн аж. Гэтэл түүний цогцос огт олдоогүй байна.
Тэр бүлэгт явсан хүмүүсээс хэдэн хүн жилийн дараа талийгаач андаа дурсахаар золгүй явдал болсон яг тэр газар очжээ. Ангалын ирмэг дээр сууж байсан тэд гэнэт дороос, ангалын ёроолоос ямар нэгэн утаа дэгдэн буйг анзаарсан байна. Тэр даруй тэд "Туслаарай! Туслаарай!" гэж хашгирахыг сонссон аж.
Нэг нөхөр нь болгоомжтой нь аргагүй доош харав. Тэнд, ангалын ёроолд Женя /Евгений/туслаарай хэмээн гараараа даллан зогсож байв. Тэрээр алга болсон өдрөө өмсөж байсан хувцастайгаа байлаа. Анхандаа Евгенийгийн бараа манан бүдэнд умбасан мэт байснаа дараа нь манан арилсан байна.
Женяг тэр дор нь татлага олсоор дээш татан гаргажээ. Тэрээр хэдий хэр цаг хугацаа өнгөрсөн талаар ямар ч төсеөлөлгүй байгаа нь тодорхой болсон байна. Ангал руу унаснаа тэр санаж байв. Тэгээд ухаан санаа нь балартжээ. Ангалын ёроолд ухаан орохдоо ямар ч гэмтэлгүй, энх тунх байсан аж. Өөрөө өндийн хөл дээрээ босож чадсан гэнэ. Найз нөхөд нь дээр байхыг хараад тэднээс тусламж эрэн хашгирчээ. Тэгэхдээ найз нөхөд нь түүнийг унахаас өмнө өмсөж байснаасаа өөр хувцастай байхыг хараад тэр бас гайхсан байна.
Евгений ой санамжаа алдсан юм шиг байв. Энэ бүх хугацаанд хаана байснаа тэр хэлж чадахгүй байлаа. Ямар нэгэн хүмүүс түүнийг хулгайлаад сэтгэцэд нөлөөлөх бодисоор тарьж байжээ хэмээн таамаглаж байв. Гэвч эмнэлгийн үзлэгээр бие махбодоос нь мансууруулах бодистой төстэй юу ч илрүүлээгүй аж. Хожим нь зарим нэг жижиг сажиг зүйл тодорхой болсон байна. Унасныхаа дараа муужирчихсан хэвтэж байхдаа дэлхийд хосгүй нэгэн хотын тухай гайхалтай зүүд зүүдэлснээ (эсвэл энэ нь хий үзэгдэл байв уу?) Женя ярьжээ. Тэр хот нь өтгөн саглагар цэцэрлэгээр хүрээлэгдсэн гайхалтай уран хийцийн маш гоёмсог байшин барилгатай байсан гэнэ. Тэрбээр тэнд харь хэлээр ярьдаг, урт өмсгөлтэй хүмүүстэй уулзсан боловч үг бүрийг нь ойлгож байв. Аажмаар Евгенийгийн ой санамж эргэн ирж байсан бөгөөд шидэт орныг зүүдэндээ биш сэргүүн байхдаа үзсэн хэмээн тэр нотолдог болсон аж.
...Латин Америкийн нэгэн оронд засаг захиргаэаны байшингийн үүдний өрөөнд алан хядагчдын тавьсан тэсрэх бөмбөг дэлбэрэх үед хорь орчим хүн амь үрэгдсэн бaйнa. Амь үрэгдсэн зарим хүнээс үнс чандар төдийхөн л үлдсэн байв. Cap орчмын дараа маш их ядарч туйлдсан шинжтэй залуу эр, эм хоёр орон нутгийн цагдаагийн газарт хандсан байна. Дэлбэрэлтийн үеэр амь үрэгдсэнд тооцогдож байсан гэрлээд удаагүй хос Хуставо, Анита Ла Палья нар эсэн мэнд үлдсэн байжээ! Тэд ажил төрөл хөөцөлдөн захиргааны байран дотор явж байгаад аймшигтай нүргэлэх чимээ сонссон бөгөөд хотоос хэдэн зуун километр зайтай цөл газар ухаан орсон аж... Тэр хоёр нэг эдлэн газарт оччихсон байсан бөгөөд ззэн нь тэднийг хүлээн авч, хооллож ундалсан боловч гэртээ харихад нь туслахаас татгалзаж, аж ахуйдаа янз бүрийн ажил хийхийг шаардсан аж. Эзэн тэдэнтэй ажлын мал шиг л харилцдаг байжээ. Гэвч тэд яаж ийгээд түүний машиныг хулгайлан, оргон зугтаж чадсан байна. Суурин газар анх дайралдмагц тэд машинаа тэнд нь хаяад автобусаар хот орсон аж.
Хамгийн сонирхолтой нь, цагдаа нар Хуставо Ла Пальяг эхнэртэй нь хамт боолчилж байсан хүнийг эрэн сурвалжлахад тухайн мужид тийм овог, нэртэй хүн байхгүй байжээ. Гэхдээ эдлэн газрын эзнийхтэй адилхан овогтой нэг эр олон жилийн өмнө үр удмаа үлдээлгүй нас барсан бөгөөд түүний байшинг хэн нэгэнд зарсныг нэг хүн санасан байна. Зааж өгсөн цөл газар нь ямар ч орон сууц байсангүй. Тийн атал Хуставо, Анита хоёр эдлэн газарт байсан талаараа зүгээр л нэг зохиочих боломжгүй, дэлгэрэнгүй зүйлс ярьж байжээ.
...АНУ-ын Коннектикут муж улсын иргэн Лаура Ф. Кинкайдад ер бусын сонин зүйл тохиолджээ. 1992 оны дөрөвдүгээр сарын 6-ны орой тэр найз нар дээрээ оччихоод буцаж явав. Тэр эмэгтэй машинаа барин эл хуль замаар явж байлаа. Харанхуйд машин нь гэнэт ямар нэгэн саад мөргөжээ. Хүчтэй доргилтонд тэр машинаасаа суга шидэгдсэн байна. Тэр машиныхаа хаалгыг дутуу хаасан байсан уу эсвэл өөрийн эрхгүй хаалганы бариул шүүрч авсан бололтой.
Хамаг бие нь бэртэж гэмтсэн эмэгтэй замын хажууд ухаан орсон байна. Тэр хөдөлж ч чадахгүй, зөвхөн ёолон гиншиж байжээ. Хажууханд нь түүний машин шатаж байв. Хэн нэг нь ирж туслахаас өмнө эн түрүүнд айхавтар өвдөлтөндөө муужран үхэж ч магадгүй гэдгээ Лаура ойлгосон байна.
Харин цаашдаа тайлбарлахын аргагүй зүйл өрнөж эхэлсэн аж. Гэнэт түүний өмнө хоёр тунгалаг дүрс гэрч ирснээ түүнийг харсаар байтал хамгийн ердийн төрхтэй атлаа жаахан хачирхалтай хувцасласан хоёр хүн болон хувирчээ. Үл таних хоёр хүн осолд орсон эмэгтэй рүү дөхөж ирсэн байна. Тэдний нэг нь "Түүнийг байранд нь буцааж тавих хэрэгтэй..." гэж хэлэхийг эмэгтэй тод сонссон боловч энэ нь ямар утгатай болохыг ойлгоогүй аж. Дараа нь Лэурэ хаашаа ч юм цөмрөн унах шиг болсон бөгөөд ухаан орохдоо өөрийнхөө машин дотор байгааг мэджээ. Машин нь огт эвдрэл гэмтэлгүй, бүрэн бүтэн, замын голд зогсож байв. Лаурэ жолооныхоо ард сууж байсан боловч хөдөлгүүр нь унтраастай байлaa. Ерөөсөө осол болоогүй мэт бүх яс нь мөн л бүрэн бүтэн, бие нь хөх няц ч болоогүй байхыг мэдээд эмэгтэй ихэд гайхсан байна.
Машин нь юу ч юм хүчтэй мөргөснийг санаад эмэгтэй машинаасаа бууж, урдах замаа анхааралтай үзэж шалгасан байна. Замын хажууд хугарсан мод хэвтэж байв. Энэ мод зам дээр тээглэж байгаад хэн нэг нь түүнийг хажуу тийш болгосон бололтой. Үүнийг насанд хүрсэн хоёр эрэгтэй хүн л хийж хүчрэхээр байсан аж. Лаурэ хөдөлгүүрээ асааж ямар ч адал явдалгүйгээр гэртээ хүрчээ. Хожим нь Лаура сэтгэцийн онцгой байдал болон ер бусын үзэгдэл судалдаг орон нутгийн төвд хандсан бөгөөд тэнд түүнийг янз бүрийн aргaaр, түүний дотор оюун ухаан, сэтгэц нь хэвийн эсэхийг туршиж, худал ярьж байгаа эсэхийг тогтоох тусгай төхөөрөмжөөр шалгасны дараа үнэн ярьж буйг нь хүлээн зөвшөөрсөн байна.
Ингэхэд эдгээр хүмүуст юу тохиолдсон юм бол? Аюул тохиолдож, үхэл нүүрлэх үед тэд өөр бодит ертөнц рүү шилжсэнээр амь аврагдаад дараа нь ямар нэгэн байдлаар эргэж ирсэн юм болов уу? Гэвч яагаад чухамхүү тэд аврагдсан хийгээд үүний ард ямар хүчин байна вэ гэдэгт л хамгийн гол оньсого оршин байгаа билээ.
Цаг үе
Дэлхий дахинаа гадаад оюутнуудын урсгал Их Британи, Ази болон Дундад Ази руу чиглэжээ
АНУ нэгэн цагт гадаад оюутнуудын хамгийн их хүсдэг, мөрөөдлийн улс байсан бол өдгөө энэ байр сууриа алдаж эхэлжээ. Учир нь АНУ-ын Засгийн газраас баримталж буй цагаачлалын хатуу бодлого, визийн нөхцөл, шаардлагыг чангатгаж буй нь АНУ-ын нэр хүндтэй сургуулиудад элсэн суралцах хүсэлтэй оюутнуудын тоо буурахад нөлөө үзүүлж байна.
Үүний улмаас АНУ-ын нэр хүндтэй их, дээд сургуулиудад суралцах хүсэлтэй оюутнуудын тоо эрс буурч, тэдний дийлэнх нь Их Британи, Ази тивийн орнууд болон Дубай, Сингапур зэрэг шинэ чиглэлүүдийг сонгох болжээ.
Эх сурвалжийн мэдээлснээр АНУ-д суралцах хүсэлтэй оюутнуудын тоо 30-40 хувиар буурсны улмаас тус улс 7 тэрбум долларын эдийн засгийн алдагдал хүлээх эрсдэлтэй байна. Харин Их Британид эсрэгээрээ олон улсын бакалаврын түвшний элсэлт 2.2 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.
Цар тахлын дараах нөхцөл байдал ч оюутнуудын сонголтод өөрчлөлт оруулжээ. Соёлын хувьд ижил төстэй, дасан зохицоход хялбар орнуудад суралцах хандлага эрчимжиж, Малайз, Хонгконг, Сингапурт суралцах сонирхол ихэссэн байна. Тухайлбал, Хонгконгийн Шинжлэх ухаан, технологийн их сургуулийн бакалаврын элсэлт 40 хувиар нэмэгдсэн байна.
Мөн өмнө нь боловсролын чиглэлээр тэр бүр анхаарал татдаггүй байсан Арабын Нэгдсэн Эмират улсын гадаад оюутнуудын тоо 2024-2025 онд 33 хувиар өсжээ. Дубайд байрлах олон улсын сургуулиудын салбар кампусууд өргөжин хөгжиж, бүс нутгийн боловсролын шинэ төв болон төлөвшиж байна.
Үүнтэй адил Illinois Tech, Arizona зэрэг АНУ-ын их сургуулиуд Казахстан улсад салбараа нээж, Төв Азийг олон улсын боловсролын шинэ зангилаа болгох алхмууд хийгдэж байна.
Эх сурвалж: ГИХГ
Цаг үе
Цахилгаан дугуй, скүүтэрийн зогсоол хийж байна
Нийслэлийн ИТХ-ын дарга бөгөөд Нийслэлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах салбар зөвлөлийн дарга А.Баяр өнгөрсөн зургаадугаар сарын 18-нд явган зорчигчийн зам дээр замбараагүй байршуулсан мопед, скүүтэрийг цэгцлэх асуудлаар “Eco bike”, “Таbо” компанийн төлөөлөл болон Тээврийн цагдаагийн алба, Замын хөдөлгөөний удирдлагын төв, Нийслэлийн Замын хөгжлийн газрын удирдлагатай уулзсан.
Энэ үеэрээ гудамж талбайд эмх замбараагүй байршуулсан цахилгаан дугуй, скүүтэрийг тодорхой таних тэмдэг бүхий зогсоолтой болгохыг Нийслэлийн Замын хөгжлийн газрын дарга Б.Одбаярт үүрэг болгосон.
Тэгвэл өчигдрөөс Бага тойруу дотор 105 байршилд 2460 ширхэг цахилгаан дугуй, мопед, скүүтэрийн тэмдэг тэмдэглэгээ бүхий зогсоолыг хийж эхэллээ.
Өнөөдрийн байдлаар Мөнгөн завъяагийн уулзвараас СУИС-ын уулзвар хүртэл 250 скүүтэр, мопед байршуулах боломжтой зогсоолыг тэмдэглэж байна.
Зориулалтын тэмдэг тэмдэглэгээ бүхий зогсоолд скүүтэр, мопедоо байршуулаагүй, явган иргэдийн зорчих хэсэгт саадтай, эмх замбараагүй байршуулсан түрээсийн үйлчилгээ эрхлэгч компанийн цахилгаан дугуй, скүүтэр, мопедыг наймдугаар сарын 21-ний өдрөөс эхлэн журамлаж ачих бөгөөд мотоцикл, суррон, мопед, скүүтэр тус бүрийг 30.000 төгрөгөөр торгох хүртэл арга хэмжээ авах гэнэ.
Түрээсийн үйлчилгээ эрхлэгчид өөрсдийн техникээ арчлах, зориулалтын зогсоолд байршуулах, иргэдэд төвөг, чирэгдэл болохгүй байх зэрэг үүргийг хүлээх юм.
Тээврийн цагдаагийн албанаас өгч буй мэдээллээр мопед, скүүтэрийг өдөрт дунджаар 18000 орчим хүн түрээсээр ашигладаг бөгөөд гудамж талбай, авто болон явган хүний зам, гарц, гүүр зэрэгт орхих, замбараагүй байршуулсаар байгаа нь хотын өнгө үзэмж, иргэдийн явганаар зорчих хөдөлгөөнд саад учруулж байна гэх гомдлын шалтгаан болсоор байна.
Эх сурвалж: НИТХ-ХМОНХА
Цаг үе
Нийслэлээс ус бохирдуулдаггүй, урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай үйлдвэр, ААН-үүдийг дэмжинэ
Улаанбаатар хотын ариутгах татуургын сүлжээнд нийлүүлэх хаягдал усны ахуйн бохирдол 40 хувь, эх үүсвэр тогтоогдсон үйлдвэрийн бохирдол 19 хувь, эх үүсвэр үл тогтоогдсон бохирдол 36 хувь, хөрсний нэвчилт, бороо үерийн усны бохирдол таван хувийг эзэлдэг.
Ялангуяа мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэр, машин угаалгын газрууд бохирдол үүсгэхэд ихээхэн нөлөөлж байна.
Тиймээс бохирдуулагч үйлдвэрүүдийг бүртгэлжүүлэх, урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай болгох, стандартын шаардлага мөрдүүлэх ажлуудыг зохион байгуулахыг хотын дарга Х.Нямбаатар үүрэг болголоо.
Улаанбаатар хотын Төв цэвэрлэх байгууламжийн хүлээн авах сараалжийн байгууламжид хоногт дунджаар 1500-2000 кг хатуу хог хаягдал хүлээн авдаг. Үүнд нойтон хуурай салфетка, усанд уусдаггүй 00-ын цаас, үйлдвэрийн хог хаягдал, үс, ноос, хялгас, малын гаралтай дотор гэдэс, сэвс, цустай ус, өөх тос болон механик, органик бохирдлын агууламж өндөртэй бохир ус хамгийн ихээр бохирдлыг үүсгэдэг байна.
Улаанбаатар хотод 470 боловсруулах чиглэлийн үйлдвэр, 131 эмнэлэг, 170 ресторан, цайны газрыг цэвэр усаар хангаж, хэрэглээнээс гарсан хаягдал бохир усыг хүлээн авч, татан зайлуулж байна. Гэсэн хэдий ч урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай дөнгөж 34 үйлдвэр, аж ахуйн нэгж байдаг аж. Урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай үйлдвэр, ААН-үүдийг дэмжиж ажиллахаа хотын дарга Х.Нямбаатар хэллээ.