Цаг үе
“Цэнхэр дуулгатны өчил”
Хилийн 0168 дугаар ангийн СМССА-ны ахлах офицер, ахмад Д.Ёндон
Монгол Улсын цэргийн баг 2002 оноос Ирак, Сьерра Лион, Чад, Косово, Хойд, Өмнөд Судан, Афганистан зэрэг оронд олон улсын энхийг дэмжих ажиллагаанд өнөөдрийг хүртэл тасралтгүй 18 жил үүрэг гүйцэтгэж байна.
Энхийг дэмжих ажиллагааны үндсэн хүчийг Зэвсэгт хүчний 330, 350, 150, 084 дүгээр тусгай ангиудаас бүрдүүлж НҮБ-ын аюулгүйн зөвлөл, хүчний командлагчаас өгсөн үүрэг даалгаврыг хариуцлагатай биелүүлж олон сайшаалыг хүртэж ирсэн. Өдгөө “UNMISS” ажиллагаанд Хил хамгаалах ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газар, Онцгой байдлын ерөнхий газар, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газар, Тагнуулын ерөнхий газраас цөөн тооны алба хаагчдыг сонгон шалгаруулж, сурган зааварлаж татан оролцуулдаг. Энхийг дэмжих ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэх нь өөрийгөө сорих том алхам төдийгүй эдийн засгийн хувьд хүний амьдралд түлхэц болж өгдгөөрөө давуу талтай.
Миний бие Хил хамгаалах байгууллагад 13 жил ажиллахдаа олон улсын энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцох хүслийг тээсээр 2019 онд сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн юм. Сонгон шалгаруулалт тун хатуу. Эрүүл мэндийн үзлэгээр орж тэнцсэн тохиолдолд биеийн тамирын шалгалтад орно. Ингээд Таван толгойн хээрийн бэлтгэлд 70 хоног бие, сэтгэл зүйн шалгууруудад тэнцэж байж энхийг дэмжих ажиллагааны багт үүрэг гүйцэтгэх эрхийг олж авсан. Хээрийн бэлтгэлд тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгууллагын алба хаагчдаас бүрдсэн 900 гаруй цэргийн алба хаагчид хамрагдсан. Энэхүү сургалтын зорилго цэргийн албаны мэдлэг, ур чадварыг сорих, мартсаныг сануулахад оршдог. Сургалтыг энхийг дэмжих ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэсэн мэдлэг, чадвартай, туршлагатай офицер, ахлагч нар явуулдаг. Ингэж байж гадны улс орны цэргийн алба хаагчдын ур чадвар ямар түвшинд байгаа бид бүхэн ямар байх ёстойг зааж сургадаг.
Бидний хувьд халуун наранд, хүйтэн бороонд жагсаж, долоо хоног бүр 10 километрийн тасаг, салааны гүйлт, 14 хоног тутмын 30 километрийн явган маршийн үеэр байлдаанд, гинжинд тарах баазын хамгаалалтыг зохион байгуулах, агаарын болон явган эргүүл цуваанд хэрхэн байраа эзлэх, объект чөлөөлөх, бүслэн нэгжих ажиллагаа, шөнийн түгшүүр дохио өгөгдсөн үед хоргодох байранд хувийн зэвсэг, агсамж дуулгатайгаа хугацаандаа амжих зэрэг дадал чадварыг нэгбүрчлэн эзэмшсэн.
Бэлтгэлийн хугацаа дуусах үед монгол цэргийн ариун шүтээн болох цэргийн хар сүлднээсээ адис авч, эцэг эх, хань ижил, үр хүүхдүүдтэйгээ эргэн уулзах ерөөл тавин алс холыг зорьсон билээ. БНӨСУ нь газрын тосны асар их баялагтай боловч дэлхийн хамгийн ядуу орны нэгээр тооцогддог. Өмнөд Судан Улс хөдөө аж ахуйн эдийн засагтай орон юм. Энэ улсад малын хулгай газар авч, байгалийн баялаг, бэлчээр нутгаа булаацалдсантай холбоотой дайн үүсч, улмаар НҮБ-ын Энхийг сахиулагчдын хамгаалалтад ортлоо дэлхийн улс гүрнүүдийн хараанд өртсөн. Ингээд энэ удаагийн цэргийн багийн ээлж БНӨСУ-ын Бентью хотын Юнити мужийн “Хубилай” баазад ирж 120,000 мянган хүн амтай дүрвэгсэдийн хуарангийн халаагүй харуулын албанд үүрэг гүйцэтгэсээр есөн сарыг үджээ. Үүрэг гүйцэтгэх газар оронд ирснээс хойш PUS-ийн иргэд, НҮБ-ын ажилчид мөн өөрийн болон дэргэдэх хүнийхээ аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах, НҮБ-ын хүч хэрэглэх дүрэмд заасан үүргээ хэрхэн биелүүлэх дадлага туршлагыг олгосон юм.
Эндэхийн хүмүүс монголоор тун цэвэрхэн ярьдаг нь эхэндээ сонин санагдаж байсан. Гэхдээ “харуудтай” ярилцаж, цэргийн бааз руу ойртуулах хатуу хориотой. Дүрвэгсдийн хуаранд англи хэл гадарладаг, зөв санаа бодолтой залуус нь НҮБ-ын ажилчдын жолооч, харуул хамгаалалт, цэвэрлэгээний ажил хийнэ. Зарим нь хийх ажилгүй хуарангаар тэнүүчлэн явна. Эмэгтэйчүүд нь том түмпэнд угаах хувцсаа хийн толгой дээрээ тавьж хуарангийн далангийн тогтоол усанд угааж усанд орно. Энэ улсын бүсгүйчүүд бүх зүйлийг толгой дээрээ авч явдаг. Арай ахимаг насны эмэгтэйчүүд гар хадуур барин хатсан сүрэл, бургас тайран хэлхэж, зах дээр заран мөнгө олно. НҮБ-аас картаар сар бүр хүнс авах боловч нэг өрх айл 8-15 ам бүлтэй учир төдийлөн хүрэлцдэггүй юм билээ. Тиймээс дийлэнх иргэд нь тураалд орсон байдаг. Хийх ажилгүй залуус нэрмэл ууж, усан тамхинд мансуурч дээрэм тонуул хийх, бүлэглэн зодолдох, НҮБ-ын агуулахаас хулгай хийх, ажилчид руу шавар, чулуу шидэх, жадаар нэгнийгээ сүлбэн хөнөөх явдал гардаг. Энэ бүх үйлдлийг таслан зогсоох нь цэнхэр дуулгатнуудын үүрэг юм. Өмнөд Судан улсад үүрэг гүйцэтгэх хугацаанд цэргийн алба хаагчид эрүүл мэндийн өндөр эрсдэл дагуулсан нөхцөлд үүрэг гүйцэтгэдэг. Халуун оронд ихэвчлэн тохиолддог цусан суулга, малиар, хортой шавж, могойнд хатгуулах, өвчин тээсэн шумуул хазахыг үгүйсгэхгүй. Үүний дээр дэлхий нийтэд тархаад буй “Covid-19” өвчний дэгдэлт асар хурдацтай явагдаж африкийн 22 орны 21 оронд бүртгэгдэж, бидний байрлаж буй Бентью хотод 2006 тохиолдол гарсан юм. Цар тахлын нөхцөлд цэргийн багийн удирдлага, эрүүл мэндийн төвийн хамт олон шуурхай арга хэмжээ авч, бие бүрэлдэхүүнийг амны хаалт зүүлгэн орох, гарах хаалган дээр гар угаах, ариутгал хийх, биеийн халуун үзэх цэгүүдийг байрлуулан хөл хорой тогтоон гадны хүнээс хоёр метр зай барих зэрэг дэглэм, дотоод журмыг мөрдөж одоогоор халдвар авсан цэргийн алба хаагч гараагүй байна.
Африкийн 35-45 хэмийн аагим халуунд сум үл нэвтрэх хантааз, дуулга, автоматаар зэвсэглэн 0,4 пк сумтай үүрэг гүйцэтгэх үед амны хаалт зүүх нь амьсгалахад хүндрэлтэй ч бид тогтоосон журмыг ягштал мөрдөж байгаа.
Бид Өмнөд Судан Улсад үүрэг гүйцэтгэсэн нэгнээ зөвхөн харуул хамгаалалтад зогсож байгаад ирсэн мэтээр ойлгодог. Үнэндээ хэзээ ч эрсдэлд орж болохоор хүнд орчин, нөхцөлд үүрэг гүйцэтгэдэг болохыг өөрийн биеэр мэдэрсэн юм. Зэвсэггүй бүсийн Чарли эргүүлийн бүлэгт үүрэг гүйцэтгэж байхад цагийн байдал үүсч дүрвэгсдийн хуарангаас 1000м зайд буун дуу гарах үед очиж самналт хийхэд бага хэмжээний зэвсэгт мөргөлдөөн болсон байсан юм. Энэ үед зэвсэг барьсан нутгийн иргэдийг хараад сэтгэлдээ нэгийг боддог юм билээ.
Энхийг дэмжих ажиллагаанд Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний гүйцэтгэх үүрэг, оролцоо тасралгүй нэмэгдэж, Монголын цэргийн ажиглагчид, цэргийн багууд, цэргийн эмч, сувилагч нар дэлхий дахинаа энх амгалан байдлыг сахиулах, шинэ тусгаар улсын ард түмний нийтлэг эрх ашгийг хамгаалах, тусгаар тогтнол, ардчиллыг бэхжүүлэхэд дэмжлэг туслалцаа үзүүлж ирснээр манай Зэвсэгт хүчний нэр хүнд дээшилж, манай улсын дэлхийн тавцанд эзлэх байр суурь баталгаажин бэхжих нөхцлийг бүрдүүлж байна.
Монгол Улсын цэргийн алба хаагчид бие бялдар, сэтгэл зүйн хувьд цаг агаарын эрс тэс уур амьсгал, газар орны аюултай орчин нөхцөлд богино хугацаанд дасан зохицож, цагийн байдлын ямар ч үед өмнөө тавигдсан үүргийг мэргэжлийн өндөр түвшинд гүйцэтгэх чадварыг НҮБ, Олон улсын эвслийн Хүчний штаб, тухайн орны Зэвсэгт хүчнээс өндрөөр үнэлж байдгийг онцлох нь зүйтэй байх. Хэзээ хаанаас ч гэнэтийн халдлага ирэхийг мэдэхгүй ч дэлхийн энх тайвны төлөө бие сэтгэлээ зориулан байгаа цэрэг эрсийн нэр хүндийг өндөрт өргөн яваа цэнхэр дуулгатнууд НҮБ-ын цэрэг хандивлагч орнуудын дунд 2020 онд үзүүлэлтээрээ топ 20-д жагсаж байна. БНӨСУ-ын IX ээлжинд Хил хамгаалах байгууллагаас 31 цэргийн алба хаагч оролцож манай хилчдээс сарын тэргүүний алба хаагчаар Хилийн 0130 дугаар ангийн хошууч Т.Серкбол, Хилийн 0275 дугаар ангийн ахмад Ч.Ууганбаатар, Хилийн 0131 дүгээр ангийн дэслэгч Д.Ууганбат, Хилийн 0287 дугаар ангийн ахлах ахлагч С.Мөнхсоёл нар шалгарч, хилчид цэргийн ур чадвар сайн, авьяаслаг, хөдөлмөрч бүтээлч гэдгээ харуулсан.
Дэлхийн халуун цэгт энхийг сахиулах нэр төртэй энэ үүргийг биелүүлэх боломж олгож итгэл хүлээлгэсэн Хилийн 0168 дугаар ангийн захирагч, хурандаа П.Батбилэг, даргын зөвлөлийн гишүүд, ангийнхаа нийт бие бүрэлдэхүүнд талархаж байгаагаа илэрхийлье.
Хубилай бааз
Эх сурвалж: Хил хамгаалах ерөнхий газар
Цаг үе
БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээний ажилтан илгээсээр байна
Монгол Улсын Засгийн газар Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам болон БНСУ-ын Засгийн газар Хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн яам хооронд байгуулсан гэрээ, хэлэлцээрийн дагуу хөдөлмөрийн гэрээт ажилтан илгээх үйл ажиллагааг ХХҮЕГ тасралтгүй зохион байгуулан ажиллаж байна.
БНСУ нь 17 улс орноос гадаад ажилтан хүлээн авдаг бөгөөд Монгол Улс 2004 оноос өнөөг хүртэл жил бүр ажиллах хүсэлтэй иргэдийг бүртгэх, илгээх үйл ажиллагааг зохион байгуулдаг Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Цорын ганц Төрийн байгууллага юм.
БНСУ-ын хөдөлмөрийн хөлсний 2024 онд мөрдөгдөж буй хэмжээ цалингийн доод 2,060,740 вон байна.
Өнгөрсөн 2024 онд 722 хүн илгээсэн байна. Хөдөлмөрийн биржийн ажил хайгчаар байршсан иргэдэд улирал тутам ажлын санал ирж, сар бүрийн тогтсон өдөр илгээсээр байна.
Өнөөдөр буюу 2025 оны 04 сарын 02-ны өдөр аж үйлдвэрийн салбарт 22 ажилтан ажиллахаар тус улсыг зорилоо.
Мөн 04 дүгээр сарын 08-нд тогтвортой 13 ажилтан, ХАА, газар тариалан 2 ажилтан, Үйлчилгээ 2 салбарт 5, Барилга 1 ажилтан тус тус илгээхээр бэлтгэл ажил хийгдэж байна.
Мөн барилгын салбарт илгээгдэх иргэн хувийн шалтгаанаар явах боломжгүй гэх хариу өгөөд байгаа аж.
Сүүлийн үед БНСУ-аас ажлын санал ирсний дараа иргэдийн өөрсдийн хариуцлагагүй байдлаас шалтгаангүйгээр хойшлуулах, явахгүй гэх мэт шалтгаан ихээр гарч байгаа тул БНСУ-ын ажил олгогч тухайн ажилтныг 17 улсын ажил хайгч олон дундаас сонгож, тухайн улсдаа татвар төлж, бичиг баримтыг бүрдүүлэн 6 сар орчим хүлээсний дараа хүлээн авах, цаг хугацаа, санхүүгийн тодорхой хохирол амсах эрсдэлтэй байдал удаа дараа үүсгэж байна.
Иймд манай улсын ажил хайгч иргэдийг олноор сонгохгүй байх эрсдлийг үүсгэж байгаа тул ажлын санал ирсэн иргэдийг дээрх асуудал үүсгэхгүй байхыг сануулж байна.
Цаг үе
ХӨСҮТ: Улаанбурхан өвчний батлагдсан тохиолдол 253 болжээ
Цаг үе
Авлигатай тэмцэх газрын даргыг улируулан томилуулах тухай саналыг дэмжив
Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 02-ны өдрийн хуралдаанд Монгол Улсын Ерөнхий сайдаас Улсын Их Хуралд ирүүлсэн Авлигатай тэмцэх газрын даргыг улируулан томилуулах тухай саналыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Н.Учрал Ерөнхий сайдын саналыг танилцууллаа.
Авлигатай тэмцэх тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1, 21.4-т заасныг тус тус үндэслэн Авлигатай тэмцэх газрын даргаар Зандраагийн Дашдавааг улируулан томилуулахаар саналаа ирүүлжээ. З.Дашдавааг Монгол Улсын Их Хурлын 2019 оны 37 дугаар тогтоолоор Авлигатай тэмцэх газрын даргаар томилсон бөгөөд бүрэн эрхийнхээ хугацаанд хуульд заасан чиг үүргээ хариуцлагатай, шударгаар, үр дүнтэй хэрэгжүүлэн ажилласан хэмээн танилцууллаа.
З.Дашдаваа нь 1974 онд Хэнтий аймгийн Өндөрхаан хотод төрсөн. 51 настай, яс үндэс халх, эрэгтэй. Дээд боловсролтой, хуульч мэргэжилтэй, хууль зүйн ухааны доктор, Монгол Улсын гавьяат хуульч болохыг Н.Учрал сайд танилцуулав. Тэрбээр 1995 оноос 2019 оныг хүртэл цагдаагийн байгууллагад хэрэг бүртгэгч эрүүгийн төлөөлөгчөөс эхлээд Цагдаагийн ерөнхий газрын Дотоод хяналт шалгалт, аюулгүй байдлын хэлтэс, тасгийн дарга, хэлтсийн дарга, дэд даргаар дэвшин ажиллаж улмаар 2019 онд Авлигатай тэмцэх газрын даргаар томилогдсон байна. Тэргүүн комиссар З.Дашдаваа нь цагдаагийн байгууллагад 24 жил, Авлигатай тэмцэх газарт зургаа дахь жилдээ, хууль сахиулах байгууллагад 30 дахь жилдээ ажиллаж байгаа аж.
Үргэлжлүүлэн З.Дашдаваагийн томилогдон ажилласан хугацааны үйл ажиллагааны талаар дэлгэрэнгүй танилцуулав. Өнгөрсөн хугацаанд төрийн өндөр албан тушаалтнууд холбогдсон, улсын аюулгүй байдал, эдийн засагт сөрөг үр дагавар бүхий олон их наяд төгрөгөөр хэмжигдэх хохиролтой авлигын хэргүүдийг богино хугацаанд шалган тогтоох ажлыг удирдан, хууль сахиулах байгууллагуудтай хамтран хянан шийдвэрлэсэн байна. Мөн олон улсын байгууллагуудын хамтын ажиллагааны хүрээнд Ази-Номхон далайн орнуудын хууль сахиулах байгууллагуудын сүлжээ байгуулах эхлэлийг тавьж, хөрөнгө буцаах байгууллага хоорондын авлигын эсрэг сүлжээний харилцаа хамтын ажиллагааг улам бүр өргөжүүлэн батжуулахад үнэтэй хувь нэмрээ оруулсан гэв. Гадаад улсын ижил чиг үүрэг бүхий байгууллага болон олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллаж, гадаад улсад байгаа гэмт хэрэг үйлдэж олсон хөрөнгө орлогыг битүүмжлэх, хураан авах, хөрөнгө буцаан авах үйл ажиллагааны хүрээнд 2021-2024 онд нийт 13.9 сая ам.долларын үнэ бүхий хулгайлагдсан хөрөнгийг улс орондоо буцаан авчирч, улсын орлого болгосон байна. Мөн хуулийн дагуу ХАСХОМ гаргагч нийтийн албан тушаалтан өөрийн болон гэр бүлийн гишүүдийн татвар ногдох орлогоо үнэн зөв мэдүүлээгүй нөхцөл байдлыг шалган 2023 онд 8.3 тэрбум төгрөгийн зөрчил илрүүлж, 637 сая төгрөг, 2024 онд 2.1 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 136.4 сая төгрөгийн нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулж барагдуулсан юм байна.
Авлигын эсрэг олон нийтийг соён гэгээрүүлэх урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр хүүхэд залуучуудад шударга ёсны үнэ цэн, үнэт зүйлийг ойлгуулах, хүмүүжил дадлын бий болгоход туслах, авлигыг үл тэвчих үзэл санааг түгээн дэлгэрүүлэх үйл ажиллагааг өргөн хүрээнд тодорхой бүлгийн онцлогийг харгалзан зохион байгуулсан нь зохих үр дүнд хүрч үнэлгээгээр хүүхэд залуучуудын шударга байдлын түвшин 0.8 пунктээр нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байгааг Н.Учрал сайд онцолсон юм. З.Дашдаваа нь улс төр, бизнесийн бүлэглэлийн нөлөөллөөс ангид, хууль шударга, ёсны зарчмыг дээдэлж, хүний эрхийг хангаж, хуулиар хүлээсэн чиг үүргээ чин шударгаар нэр төртэй биелүүлж ирснийг онцлон Авлигын эсрэг хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.4-т заасныг баримтлан Монгол Улсын Ерөнхий сайд Авлигатай тэмцэх газрын даргаар албан тушаалд улируулан томилуулах саналтай байгаа гэв.
Н.Учрал сайдын дээрх танилцуулга болон хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир, Г.Уянгахишиг, Ж.Алдаржавхлан, Ч.Ундрам, Д.Цогтбаатар нар асуулт асууж, хариулт авсан юм. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг, Д.Ганбат, Г.Уянгахишиг, Б.Энхбаяр, М.Нарантуяа-Нара, Ч.Ундрам нар үг хэлэв.
Авлигатай тэмцэх нь бүх нийтийн үйл хэрэг бөгөөд үүнд Авлигатай тэмцэх газар бүхий л үйл ажиллагааг нэгтгэн, энэ төрлийн гэмт хэргийг таслан зогсоож, илрүүлж, хариуцлага тооцох ажлыг гүйцэтгэдэг онцлогтойг гишүүд тодотгон тэмдэглээд, цаашид бүх нийтийн соён гэгээрүүлэх, авлигыг үл тэвчих хандлагыг түгээн дэлгэрүүлэх чиглэлээр илүү эрчимтэй ажиллахыг хүссэн юм. Түүнчлэн Авлигын төсөөллийн индексийг сайжруулах чиглэлд анхаарах, шаардлагатай бол санал хүсэлтээ Улсын Их Хурал, Хууль зүйн байнгын хороонд нээлттэй ирүүлж, түүнийг нь дэмжин ажиллахаа илэрхийлж байв. Г.Уянгахишиг гишүүн, Авлигатай тэмцэх газрын даргын үйл ажиллагааны үнэлгээг бүрэн эрхийнх нь хугацаагаар тодорхойлдог үнэлгээ, шалгууртай байх нь зүйтэй хэмээсэн бол Д.Ганбат гишүүн З.Дашдаваа даргын авлигатай тэмцэх эрмэлзлэл, үйл ажиллагааг үнэлж, дэмжиж байгаагаа илэрхийлсэн. Төрийн өмчийн компаниудад авлигын гол асуудлууд үүсдэг бөгөөд үүнийг хянахад бэрх болж байгаа талаарх З.Дашдаваа даргын үгэнд анхаарал хандуулахыг Б.Энхбаяр гишүүн онцлоод, аливаа улсын авлигын эсрэг тэмцэл нь улс төрөөс, Засгийн газраас, улс төрчдийн манлайллаас ихээхэн хамаардаг гэв.
Ингээд санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон Улсын Их Хурлын 18 гишүүний 16 нь Монгол Улсын Ерөнхий сайдаас Улсын Их Хуралд ирүүлсэн Авлигатай тэмцэх газрын даргыг улируулан томилуулах тухай саналыг дэмжив. Иймд энэ талаарх санал, дүгнэлтээ чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар боллоо.
