Үзэл бодол
Д.Дорлигжав: Ерөнхийлөгч бол Монгол Улсын дипломат албаны орой нь юм
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын 30 жилийн ойг тохиолдуулан Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан Д.Дорлигжавтай хийсэн ярилцлагыг хүргэж байна.
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ажлын алба гэдэг утгаараа бусад төрийн байгууллагаас хэрхэн ялгардаг вэ?
-Бусад төрийн байгууллагаас ялгаатай тал ч бий, адил ч тал бий. Ерөнхий зарчим адил улсынхаа эрх ашиг нэгдсэн бодлогын төлөө хуулийн хүрээнд ажиллана. Ерөнхийлөгчийн институцын онцлог бол олон талтай үйл ажиллагаа явуулдаг. Батлан хамгаалах, эсвэл хуульзүйн яам шиг нэг л салбар хариуцаагүй. Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхийлөгчид хамаарахгүй юм гэж байхгүй. Хуулиараа Ерөнхийлөгч бүгдийг нь шийддэггүй ч ард иргэд төрийн тэргүүндээ санал хүсэлтээ тавьдаг. Төрийн тэргүүн улс орны гадаад дотоод бодлогод байр сууриа илэрхийлдэг. Төрийн ёслол хүндэтгэл гэдэг хүн харахад шоу юм шиг мөртлөө цаанаа гүнзгий утга учиртай. Иймд цаг тухайд нь зөв, ёс зүйтэй хийх гээд үүрэг хариуцлага ихтэй.
Дээрээс нь манай хуулинд нэг сонин зүйл байдаг юм. Ерөнхийлөгч сонгогдоод намаасаа татгалзаад намын бус зарчмаар ажиллана гэж Үндсэн хуулинд байдаг. Зөв л дөө. Тэгсэн хэрнээ зөвлөхүүд нь, Тамгын газрын дарга нь улс төрийн албан тушаалтан байдаг. Тамгын газрыг толгойлж байгаа хүн улс төрийн байр сууринаас хандаж ажиллах юм уу, эсвэл өөрөөр ажиллах уу гэсэн ойлголтын бэрхшээл байдаг. Миний хувьд үндсэндээ төрийн талаа барьж ажилласан. Яагаад гэвэл цаана нь бүхэл бүтэн нам байна. Тэр нь улс төрийнхөө үйл ажиллагааг явуулчихна. Ерөнхийлөгч бол үйл ажиллагааныхаа мөрийн хөтөлбөрт тусгасныхаа дагуу ажиллаж, өөрөө ардчилсан нийгмийн баталгаа байх ёстой. Эрх мэдэлгүй мэт харагдах боловч Ерөнхийлөгчөөс гарч байгаа бодлого, шийдвэрүүдэд нэвт шингэсэн байгаа учраас тухайн намынхаа улс төрийн үзэл бодлыг үйл ажиллагаандаа шингээж байна л гэсэн үг. Тэр үүднээс Тамгын газрын дарга, зөвлөхүүд, улс төрийн албан тушаалтнууд нэг их улс төр яриад яваад байх шаардлагагүй. Үндсэн хуулийн үзэл санааг Ерөнхийлөгчийн хэлж байгаа үг, гарч байгаа шийдвэрт шингээх гэдэг утгаараа төрийн ч үйл ажиллагаа болдог, улс төрийн ч үйл ажиллагаа болдог. Энэ асуудал дээр бол зөрчилдөөд сүйд болдоггүй юм.
Тамгын газрын үйл ажиллагааны талаарх олон нийтийн санаа бодол ойлголтын тухайд?
-Манай Үндсэн хуулийн гажиг энд байгаа юм. “Ийм ийм мөрийн хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ гээд сонгогдоод гараад ирсэн шүү дээ. Үүнийгээ хэрэгжүүлэх байх” гэсэн хүлээлт иргэдэд байдаг. Гэтэл нөгөө талд нь өөр нам засгийн эрх бариад байж байдаг. Тэд өөр хандлагатай, өөр зорилт дэвшүүлсэн байгаа. Ингэхээр Ерөнхийлөгчтэй ил далд зөрчилдөх нь их. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргын хувьд хамгийн том бэрхшээл бол энэ. Би хувьдаа тэр бүхнийг улс төрийн хэрүүл маргаан болгож хэзээ ч ил гаргадаггүй байсан. Яагаад гэвэл төр энэ асуудал дээр ард түмнийхээ нүдэнд хэзээ ч сайхан харагддаггүй. Гэхдээ л тэр сөрөөд байгаа, зөрөөд байгаа Засгийн газрын гишүүн, тухайн Засгийн газартай ойлголцохын тулд хувиараа ч, албаны журмаар ч уулзаж ярилцана. Зарим үед улс орны эрх ашиг ярих, заримдаа бүр аргагүй байдалд Ерөнхийлөгчийн мөрийн хөтөлбөрт тусгагдчихсан асуудал гэх мэтээр аль болох л ойлгуулахыг хичээж ажиллаж байлаа.
Хамгийн том бэрхшээл бол Ерөнхийлөгч зарлигийн төсөл санаачлах, хуулийн төсөлд санал оруулах үед өрсөлдөгч намын Засгийн газартай зөрчил үүсдэг юм. Тийм асуудал дээр “Ерөнхийлөгчийн хэлж байгаа юм чинь авууштай юм байна. Хэрэгтэй” гээд ханддаг хүмүүс ч бий. “Ерөөсөө сөрөг хүчний Ерөнхийлөгч учраас сөрж байх ёстой” гэсэн богинохон бодолтой, тийм араншинтай сайд нар ч таардаг. “За яахав дээ Ерөнхийлөгч саналаа л хэлсэн. Авбал аваг. Байвал байг” гээд хаяж болохгүй. Гарцаагүй хаяж болохгүй зүйлийг ойлгуулчих, шийдвэр болгоод хэрэгжүүлчих гээд хичээдэг боловч муйхарлаад байдаг. Энэ л хамгийн том зөрчил байдаг.
–Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрыг удирдаж байх үедээ тус байгууллагын үйл ажиллагааг сайжруулах, шинэчлэх чиглэлд таны оруулсан хувь нэмэр юу байсан бэ?
-Би олон удаа хэлсэн. 30-аад жил төрийн албанд зүтгээд, хамгийн сүүлд Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар ажиллаж байхад нэг зүйлийг ойлгосон. П.Очирбат, Н.Багабанди, Н.Энхбаяр гээд бүх Ерөнхийлөгч сонгогдож гарч ирээд дандаа л зөрчилд ордог. Зөвхөн өөр намын Засгийн газартай төдийгүй, өөрийн нам нь засгийн эрхэнд гарсан ч ялгаагүй зөрчилдөж байсан. Зарим хүмүүс хүнээсээ болоод байгаа юм байна гэж ойлгоод Ерөнхийлөгчийг ч юм уу, эсвэл Ерөнхий сайдыг буруутгах хандлага байдаг. Үнэн хэрэгтээ энэ нь манай тогтолцооны гажиг юм. Ерөнхийлөгчийг ард түмнээс сонгож байгаа нь “Таны энэ бодлого зөв байна. Энийг хэрэгжүүл” гэсэн эрхийг нь буюу мандат өгсөн хэрэг. Гэтэл жилийн дараа УИХ-ын сонгууль болоод дахиад нэг өөр мөрийн хөтөлбөртэй Засгийн газар гарч ирдэг. Тэгээд энэ хоёр мөрийн хөтөлбөрийн зөрчил илт эхэлдэг. Ерөнхийлөгч бол төрийн онолоороо гүйцэтгэх засаглалд ордог. Гэтэл гүйцэтгэх засаглалын хоёр институцыг ард түмнээс сонгочихно. Тэгээд энэ хоёрыг хооронд нь мөргөлдүүлээд байдаг тогтолцооны гажиг байдаг. Энэнээс л манай төрийн энэ бүх гацаа, хэрүүл улбаалаад, цаашаа нам ба фракц, төрийн хагарал зөрчил эхэлж байна гэдэг нь ойлгогдож байсан. Тиймээс төрийн тогтолцоон дээр зарчмын шинж чанартай том өөрчлөлт хийх хэрэгтэй.
Ерөнхийлөгчөө ард түмнээс сонгож байгаа бол гүйцэтгэх засаглалаа толгойлоод явдаг, Ерөнхийлөгчийн засаглалтай болъё. Нэг бол ард түмнээс сонгогддогоо бүр болиод, парламентаасаа сонгогддог. Нэг их олон юм яриад байхгүй, тэд нарынхаа аясаар явж байдаг ийм л хоёр замын нэгийг сонгомоор байгаа юм. Миний бодлоор хууль тогтоодог парламент нь ч ард түмнээс сонгогддог, гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн Ерөнхийлөгч нь ч ард түмнээс сонгогддог, Ерөнхийлөгчийн засаглалтай бол их ойлгомжтой зөрчилгүй явах боломжтой. Би Ерөнхийлөгчийн засаглал Монгол Улсад тохирохоор байна гэдгийг удаа дараа хэлээд байгаа. Үндсэн хуулийн өөрчлөлт шинэчлэлээр энэ асуудлыг шийдэх болов уу гэж их харж хүлээсэн. Харамсалтай нь шийдэгдсэнгүй. Харин ч ард түмнээс сонгогдож, мандат авсан Ерөнхийлөгчийн эрх хэмжээг хасах, Ерөнхий сайдын эрх хэмжээг нэмэх замаар энэ зөрчлийг шийднэ гэсэн маягтай өөрчлөлт орсон. Энэ бол асуудлыг шийдэж байгаа биш юм. Улам л гүнзгийрүүлсэн хэрэг. Энэ асуудал дээр “Ерөнхийлөгч хоёр удаа сонгогддог учраас дараагийн сонгуульд ялахын тулд зөрчил үүсгээд байна” гэж буруу дүгнэлт хийсэн. Үгүй. Ерөнхийлөгч бол нэг эсвэл хоёр сонгогдохоосоо үл хамааран, гарч ирээд өөрийнхөө зөв гэсэн үйл хэргийг, ард түмэндээ дэвшүүлээд гаргаж ирсэн мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхийн тулд асуудал тавина. Зөрчил хэвээрээ л байна. Харамсалтай нь энэ асуудлыг шийдэж чадаагүй.
–Монгол Улсын Ерөнхийлөгч гадаад харилцаанд улсаа бүрэн эрхтэй төлөөлдөг. Гадаад бодлогыг хэрэгжүүлэх чиглэлд тулгарч байсан асуудлууд?
-Гадаад харилцаан дээр бэрхшээл бага гарч байсан. Үндсэн хуулиараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Монгол Улсыг гадаадад төлөөлөх эрхтэй. Тэр утгаараа Ерөнхийлөгч бол Монгол Улсын дипломат албаны орой гэж үзэж болно. Яагаад гэвэл Үндсэн хуулийн үзэл санаа нь тийм юм. Тийм учраас гадаад харилцаан дээр Ерөнхийлөгч маш их идэвх санаачилгатай ажилласан. Засгийн газар ч гэсэн энэ тал дээр зөрчилдөөгүй. Жаахан зөрөх гээд байдаг нь Элчин сайд нарын томилгооны асуудал. Гэхдээ энэ бол зарчмын гэхээсээ илүү хувь хүний л үзэл бодлын асуудал учраас гайгүй байсан. Гадаад, дотоод дээд хэмжээний айлчлал, Ерөнхий сайд, Гадаад харилцааны сайдын айлчлал гэх мэт зүйлийг ҮАБЗ дээр яриад зохицуулчихдаг байсан.
–Танд Тамгын газрын үйл ажиллагаатай холбоотой санал бий юу?
-Гучаад жилд Монгол Улс таван Ерөнхийлөгч сонгоход одоо хүртэл шийдэж чадаагүй нэг асуудал байдаг юм. Бид санаачилга гаргаад хуулийн төслийг нь бэлэн болгосон. Тэр юу гээч? Тэр бол төрийн дээд шагнал, одон, медалийг олгох журам, түүний хэв загварыг шинэчлэх. Энэ бол гарцаагүй шинэчлэх ёстой зүйл. Учир юу гэвэл шинэ Үндсэн хууль батлагдаад 30 жил болж байна. Гэтэл одоо хүртэл шагнал урамшууллын хууль нь шинэчлэгдээгүй. Хуучин төрийн сүлдтэй, хуучин батлагдсан загвараараа төрийн одон, медаль үйлдвэрлэгдэж байгаа. Энэ дээр үнэхээр хэлэх үг олддоггүй. Арчаагүй ч юм шиг, төрийнхөө ажилд хэнэггүй хандаад байгаа ч юм шиг. Хатуухан хэлбэл хууль зөрчөөд байгаа ч юм шиг. 30 жил өнгөрөөд байхад хуучин төрийн сүлдтэй одон, медаль хүний энгэрт зүүсээр л байна.
Бидний боловсруулсан шагнал урамшууллын тухай хуульд төрлийг нь өөрчилж оруулж өгсөн юм. “Иргэний алдар”-ын 1,2,3-р зэргийн одонгоор иргэнээ шагнадаг, “Цэргийн алдар”-ын 1,2,3-р зэргийн одонгоор мөрдэстэй хүмүүсээ шагнадаг. Гадаадын иргэнийг шагнадаг гурван шагнал нь одоо байгаа “Эрдэнийн очир”, “Найрамдал” медаль, “Алтангадас” одон. Ингээд иргэнээ шагнадаг гурав, цэргээ шагнадаг гурав, гадаадын иргэнийг шагнадаг гурван шагналтай. Дээр нь Улсын баатар, Хөдөлмөрийн баатар хоёрыг нэгтгээд нэг болгоё. Төрийн соёрхол нь байж байг. Чингис хааны одон бол онцгой хүндэтгэлийнх учраас байж байг. Өөр бусад олон шагналыг цэгцэлье” гэсэн төсөл бэлтгэсэн. Тэр үедээ ч, дараагийн 4 жилдээ ч шийдэгдсэнгүй. Энэ Ерөнхийлөгчийн үед ч шийдэгдэхгүй нь. Яг хуулийн дагуу аваад үзэхэд хууль бус шагналууд өгөгдөөд байгаа шүү дээ. Энэ үндсэн хуулийн биш шагнал гэсэн үг.
Үзэл бодол
Д.Амарбаясгалан: Парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал
Монгол Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд,
Эрхэм хүндэт Элчин сайд, эрдэмтэн судлаач, зочид төлөөлөгчид өө
Өнөөдөр бид Монгол Улсын ардчилсан засаглалын тулгуур багана болсон парламентын хяналтын тухай, энэ хяналтыг хэрхэн үр дүнтэй хэрэгжүүлэх тухай хэлэлцэхээр чуулаад байна.
Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгууль бүсчилсэн, холимог тогтолцоогоор явагдаж, түүний үр дүнд улс төрийн 5 нам, нийгмийн олон бүлгийн төлөөлөл бүхий 126 гишүүнтэй шинэ парламент бүрдээд байна. Бид хууль эрх зүйн орчныг шинэ цагийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлэн төгөлдөржүүлэх, ард иргэдийн төрдөө итгэх итгэл, хүлээлтийг бодит болгох, шинэ үеийн парламентыг төлөвшүүлэх томоохон зорилтуудыг тавин ажиллаж эхлээд байна.
Энэ хүрээнд Улсын Их Хурлаас батлагдан гарч буй хуулиуд хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй үзэл санаа бүхий байх, нийгмийн хурдацтай хөгжлийн шаардлагад нийцүүлэн, эрх зүйн зохицуулалтыг цаг алдалгүй гаргах, хуулийг иж бүрэн зохицуулалттай, тодорхой, ойлгомжтой болгож, хууль болон журмаар зохицуулах харилцааны заагийг зөв тодорхойлох зорилгоор “Гурван төгөлдөршил”-ийн бодлогыг хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Улмаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс санал авсны үндсэн дээр холбогдох хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, үнэлэх, хэрэгжилтийг нь эрчимжүүлэх үүрэг бүхий 54 ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллуулж байгаагаас 15 нь Монгол Улсын Их Хурлын хяналтын чиг үүрэгтэй холбоотой ажлын хэсэг юм.
Мөн саяхан батлагдсан Монгол Улсын Их Хурлын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны стратеги төлөвлөгөөнд Улсын Их Хурал хууль тогтоомжийг боловсруулах, төлөвлөх, өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, батлах, биелэлтэд хяналт тавих, тайлагнах бүх үе шатанд нэн тэргүүнд хүн төвтэй үзэл санаанд суурилсан, хүний эрх, эрх чөлөөг хангаж, хамгаалсан байх агуулга, шаардлагыг тавина хэмээн заасан. Үүнээс гадна хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих байнгын тогтолцоог бэхжүүлж, үр нөлөөг тогтмол судлан, түүнд үндэслэн хуулийг чанаржуулна хэмээн тусгасан.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1.8 дахь хэсэгт “хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах” онцгой бүрэн эрхийг хуульчилсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж, хангах Засгийн газрын үйл ажиллагаа, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах нь Монгол Улсын Их Хурлын онцгой бүрэн эрх юм.
Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд зааснаар “Улсын Их Хурлын үндсэн зорилт нь ард түмний төлөөллийн дээд байгууллагын хувьд ард түмний засаглах эрхийг хангахад орших ба хууль тогтоох, төрийн дотоод, гадаад бодлогын үндсийг тодорхойлох, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах үндсэн чиг үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. Улмаар Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай анхдагч хуулийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр баталсан.
Тус хуулиар Монгол Улсын Их Хурлын хянан шалгах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл, хууль зүйн үр дагаврыг тодорхойлох, мөн хянан шалгах түр хороо байгуулах эрх зүйн зохицуулалттай болсон. Үүнээс гадна төрийн аудитын байгууллага, Монголбанк, Үндэсний статистикийн хороо, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Хүний эрхийн Үндэсний Комисс, Төрийн албаны зөвлөл зэрэг бие даасан, хараат бус байгууллагад түшиглэн, тэдгээрийг хянан шалгах чиг үүргийнх нь хүрээнд Улсын Их Хурлын хянан шалгах үйл ажиллагаанд татан оролцуулах асуудлыг мөн тусгасан байна.
Монгол Улсын Их Хурлаас Үндсэн хуульд 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн дагуу Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг 2024 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдөр баталсан. Уг хуульд дэлхийн улс орнуудад хэрэгждэг сайн туршлага бүхий зарим зохицуулалтыг тусгасан байна. Тухайлбал, Байнгын хорооддоо төвлөрсөн, хяналт шалгалтыг төлөвшүүлэх зорилгоор, гишүүний саналыг хүлээн авч хэлэлцсэний үндсэн дээр тухайн Байнгын хороо хяналт шалгалтын ажлын хэсэг байгуулах шийдвэр гаргадаг болсон. Улсын Их Хурлаас хийсэн хууль тогтоомжийн биелэлтийн үр дагаврын үнэлгээний тайланг холбогдох Байнгын хороо хүлээн авснаас хойш нэг сарын дотор хэлэлцэн, шаардлагатай гэж үзвэл нэгдсэн хуралдаанд оруулах буюу заавал хэлэлцдэг зохицуулалттай болсон.
Түүнчлэн Парламентын ардчиллыг бэхжүүлэх, хүчтэй сөрөг хүчнийг бүрдүүлэх чиглэлээр хяналт шалгалтын эрх хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Жишээ нь цөөнхийн бүлэг төсвийн хяналтын сонсголыг санаачлах, Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооноос явуулсан хяналтын сонсголын тайлан, түүнд өгсөн санал дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд шууд танилцуулах гэх мэт шинэ боломжууд бий болсон.
Нэг үгээр хэлбэл, Монгол Улсын Их Хурлаас хууль тогтоомжийн биелэлтэд системтэй хяналтыг хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрэн, хангалттай бүрдсэн. Цаашид бид парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал байна. Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалт болон түүнд ажлаа хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа уялдаа холбоотой, давхардал хийдэлгүй байхад анхаарч, хяналт, үнэлгээг үр нөлөөнд чиглүүлэх нь нэн чухал үүрэгтэй.
Эрхэм гишүүд ээ,
Эрдэмтэн судлаач, салбарын мэргэжилтнүүд ээ
Парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж, түүний нөлөөг нэмэгдүүлэхэд та бүхний сайн туршлага, оролцоо чухал ач холбогдолтой юм.
Монголын ардчилсан засаглалын үндэс суурийг бэхжүүлэн хамгаалахын төлөө цаашид ч тууштай хамтран ажиллахыг уриалж байна. Мөн парламентын хяналтын үйл ажиллагааг тогтмолжуулах чиглэлээр Улсын Их Хурлын Тамгын газар онцгой анхаарч ажиллахыг чиглэл болгож байна.
Улаанбаатар хот
Үзэл бодол
Д.Амарбаясгалан: Монгол Улсын хөгжлийг урт хугацаанд тогтвортой төлөвлөж, оновчтой бодлого боловсруулахад статистик ус, агаар мэт чухал
БНМАУ-ын Анхдугаар Их Хурлын 1924 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 3 дугаар тогтоолоор Дотоод явдлын яамны бүтцэд 6 хүний бүрэлдэхүүнтэй Тоо бүртгэх хэлтсийг анх байгуулсан нь орчин цагийн статистикийн албаны эхлэл болсон билээ.
Үндэсний статистикийн хорооны дарга Б.Батдаваа 100 жилийн түүхтэй статистикийн алба улс орон, олон нийтийг чанартай тоон мэдээллээр хангаж, нотолгоонд суурилсан бодлого, шийдвэрийн залгамжийг тасралтгүй хадгалан, статистикийн чадавх, хөгжлөөрөө дэлхийн бусад улс орнуудтай эн зэрэгцэж буйг тодотголоо.
УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан Улсын Их Хурал, Засгийн газар хэр зэрэг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, нотолгоо баримт дээр суурилсан, цаг үеэ олсон, олон хэмжээст судалгаатай хууль батлан гаргана, төдий чинээ иргэдийн амьдралын хэв маяг, эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн, урт настай, чанартай хууль батлагддаг. Тиймээс Монгол Улсын хөгжлийг урт хугацаанд тогтвортой төлөвлөж, оновчтой бодлого боловсруулахад чанартай статистик ус, агаар мэт чухал ач холбогдолтой гэдгийг онцлов. Тэрбээр, дэлхийн улс орнууд их өгөгдөл, хиймэл оюун ухааныг засаглал, шийдвэр гаргалтдаа ашиглаж эхэлсэн учраас энэ хөгжлийн хурдаас манай улс хоцрох ёсгүй гэлээ. Тиймээс статистикийн албаны тогтолцоог хараат бус, технологид суурилсан, мэргэжлийн, чадварлаг болгон хөгжүүлэхэд УИХ-аас анхааран, дэмжин ажиллахаа илэрхийлэв хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.
Үзэл бодол
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Шанхайн экспо”-гийн нээлтэд үг хэллээ
БНХАУ-ын Худалдааны яам, Шанхай хотын Ардын Засгийн газраас жил бүр зохион байгуулдаг “Хятадын олон улсын импортын VII экспо”-гийн нээлт өнөөдөр болж, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцож үг хэлэв.
“Шинэ эрин үед ирээдүйгээ хамтдаа хуваалцъя” уриан дор болж буй энэ удаагийн экспогийн нээлтийн ёслолд Пакистан, Серби, Словак, Узбекистан, Малайз, Казахстан зэрэг орны Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нарын хамт тэрбээр хүндэт зочноор оролцож байна. Монгол Улс анх удаа Ерөнхий сайдын түвшинд парламентад суудал бүхий улс төрийн бүх намын удирдлага, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын зарим гишүүний хамт “Шанхайн экспо”-д өргөн бүрэлдэхүүнтэй, хувийн хэвшлийн олон төлөөлөлтэй оролцож буйгаараа онцлогтой.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Ази, европын стратегийн уулзварт оршдог Монгол Улс энэхүү экспод идэвхтэй оролцох нь хөрш орон БНХАУ төдийгүй бусад улстай эдийн засгийн харилцаа холбоогоо гүнзгийрүүлэх өргөн боломж нээсээр ирсэн. Энэ онд Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож байгаа. Хоёр улсын худалдааны эргэлт 2023 оны байдлаар 17.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Цаашид 20 тэрбумд хүргэхээр талууд зорьж байна. Монгол Улс “Алсын хараа-2050”, “Шинэ сэргэлтийн бодлого” зэрэг урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогоо БНХАУ-ын “Бүс ба Зам” болон “Даян дэлхийн хөгжлийн санаачилга”-тай уялдуулж, “Чайна Энержи”, CNPC буюу Хятадын үндэсний газрын тос, байгалийн хийн корпораци зэрэг томоохон компанитай нүүрс болон эрчим хүчний хосолсон шийдэл, усан цахилгаан станц, төмөр замын төслүүдэд идэвхтэй хамтран ажиллаж байгааг тэмдэглэв.
Мөн Монгол Улсын Засгийн газар асар хурдтай хувьсан өөрчлөгдөж буй энэ цаг үед гурван гол шилжилтийг хийж, шинэ эдийн засгийн бүтцийг бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Нэгдүгээрт, AI хиймэл оюун ухаанд түшиглэсэн цахим, ухаалаг технологийг хөгжлийн хурдасгуур болгох, хоёрдугаарт, ногоон хөгжлийн шилжилтийг хэрэгжүүлэх, гуравдугаарт, хүний нөөцийн шилжилтэд анхаарч, ирээдүйн хөгжлөө төлөвлөж байна. Монгол Улсын аж ахуйн нэгжүүд энэ удаагийн Шанхайн экспод дэлхийд танигдсан ноос, ноолуур зэрэг хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүнээс гадна уул уурхайн салбарынхаа хөгжил дэвшил, зах зээлд өрсөлдөх боломжийг өргөнөөр танилцуулж буй нь цаашид байгалийн баялгийн бэлтгэн нийлүүлэгчээс үйлдвэрлэлд суурилсан ханган нийлүүлэгчийн байр сууринд хүрэх зорилготой. Манай өвөг дээдсийн сургаалд “Монголын За бол Андгай” хэмээх сайхан үг байдаг. Бид хэлцэл бол хэлцэл, гэрээ бол гэрээ хэмээсэн зарчимд тулгуурлан хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй эрх зүйн орчин, цахим нээлттэй засаглал, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг эрхэмлэсээр ирсэн. Бид Та бүхэнтэй харилцан суралцах, харилцан ашигтай түншлэн ажиллахад бэлэн байна гэлээ.
Ерөнхий сайд дараа нь “Шанхайн экспо”-д оролцож буй Монголын аж ахуйн нэгжүүдийн талбайгаар зочилж, амжилт хүслээ. Өнгөрсөн жилүүдэд манай улсын ноос ноолууран бүтээгдэхүүн, шингэн хүнс үйлдвэрлэгчид тус экспод оролцсон бол энэ жил 10 гаруй аж ахуйн нэгж үзэсгэлэнд оролцож байна. Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн гишүүн “Эрдэнэс Монгол нэгдэл”, түүний гишүүн “Эрдэнэс Тавантолгой” компани болон “Ньюком групп”, “Макс групп”, “Капитал Маркет Монгол” зэрэг компани ажиллаж байна. Үзэсгэлэнгийн үеэр Монголын уул уурхайн салбар, хөрөнгө оруулалт шаардлагатай төслүүдийн мэдээллээ хуваалцаж, ирэх жил болох “Mining week-MinePro 2025” арга хэмжээний сурталчилгааг олон улсад танилцуулах юм.
2018 оноос хойш жил бүрийн арваннэгдүгээр сарын 5-10-нд зохион байгуулагдаж буй Шанхайн экспо нь даян дэлхийн хамтын ажиллагаа, худалдааны шинэ боломжийг хамтдаа эрэлхийлэх үндсэн зорилготой. Энэхүү экспо нь хүнс, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, автомашин, ухаалаг үйлдвэрлэл болон мэдээлэл технологи, өргөн хэрэглээний бараа, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн болон тоног төхөөрөмж, худалдаа үйлчилгээ гэсэн зургаан үндсэн хэсгээс бүрддэг. Түүнчлэн инновацын тусгай хэсэг, олон улсын үндэсний дүр төрхийг харуулсан үзэсгэлэнгийн тусгай хэсэг зэрэг нийт 15 чиглэлээр зохион байгуулагдаж байна.
Зургаан удаагийн экспо зохион байгуулахад 173 улс, бүс нутаг, олон улсын байгууллага оролцож, нийт 420 тэрбум ам.долларын бодит худалдан авалт, борлуулалтын гүйлгээ хийж, 2500 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, инновац, дэвшилтэт шинэ технологийг танилцуулжээ.
