Шударга мэдээ
Баян-Өлгийн аймгийн Булган сум 5-50см цастай, өвөлжилт хүндэрч болзошгүй байна
Баян-Өлгий аймгийн Цэнгэл, Улаанхус, Булган, Дэлүүн, Буянт, Алтай, Ногооннуур суманд ХХААХҮ-ийн Дэд сайдаар ахлуулсан Мал аж ахуйн салбарын өвөлжилтийн байдалтай газар дээр нь танилцах ажлын хэсэг ажиллалаа.
ХХААХҮ-ийн Дэд сайд Ж.Сауле тус аймгийн Онцгой комиссыг хуралдуулж, Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлогыг танилцуулж, өвөлжилтийн нөхцөл байдалтай газар дээр нь танилцаж үүрэг чиглэл өгсөн юм.
Баян-Өлгийн аймгийн Цэнгэл, Буянт сум аюулгүйн нөөцийн өвсөө задлаагүй байна
Баян-Өлгийн аймгийн Цэнгэл сум 2019 оны мал тооллогоор 312602 толгой мал тоолуулж, 8301 толгой мал нэмэгджээ. Тус сумын малчид 7800 тн өвс, 3100 тн гар тэжээл, 1650 тн давс, хужир, сумын аюулгүй нөөцөд 49,8 тн өвс, 11,8 тн тэжээл нөөцөлсөн. Сумын аюулгүй нөөцөд байгаа өвс тэжээлийг задлаагүй байна. Малчид бэлтгэсэн өвс, тэжээлийн 30%-ийг ашиглажээ. Өнгөрсөн жилийн 1-р сард цаасны зузаан 10-80см малын хорогдол гарч байсан бол энэ жил 10 см цаастай өвөлжилтийн байдал одоогоор хэвийн байна.
Буянт сумын Хөх-Эрэг, Хөлцөөт, Өмнөгол, Шар тохой гэсэн 4 багийн нийт 754 өрх, 2862 хүн амтай. 2019-2020 онд Буянт суманд 389 малчин өрхийн тэмээ 204, адуу 4993, үхэр 9452, хонь 79878, ямаа 37371 толгой буюу нийт 131898 толгой мал өвөлжиж, хаваржихаар байна.
Хадлангийн талбайг 6 сарын 10-аас эхлэн малын хөлөөс чөлөөлж, талбайг өтөг бууцаар бордох, услах, зарим хадлангийн талбайг хашиж хамгаалах, шуудуу татах, шинээр хадлангийн талбай бий болгох, уулын хадлан бэлтгэх замаар сумын хэмжээнд одоогоор 1813 тн байгалийн хадлан өвс, 235тн гар тэжээл бэлтгэж авсан байна. Сумын мал хамгаалах санд 7,3 сая төгрөгийн хөрөнгөтэй бөгөөд 2019 оны 10 сард Ховд аймгийн Буянт сумаас 992 боодол ногоон өвс худалдан авч тэжээлийн фондод нөөцлөөд байна. 2019 онд хэрэглээд үлдсэн 310 боодол шар өвс байгаа бөгөөд одоогоор 26тн өвс тэжээл бэлтгэжээ.
Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус, Дэлүүн, Булган, Алтай суманд өвөлжилт хүндэрч болзошгүй байна
2019 оны эцсээр Баян-Өлгийн аймгийн Улаанхус сум нийт 220760, Булган сум 130216 толгой мал тус тус тоологдсон. Улаанхус сумын нийт тоологдсон малын 41 хувь буюу 86674 хээлтэгч мал, 1% буюу 2231 хээлтүүлэгч мал эзэлж байна. Булган суманд ингэ 198, үнээ 5472, хонь 12818, ямаа 36395, адуу 2362 нийт 57245 хээлтэгч байна. Харин Дэлүүн сум өнгөрсөн оны жилийн эцсийн байдлаар 1653 өрх, 7744 хүн ам, 228875 толгой мал тоолуулсан.
Баян-Өлгий аймгийн Булган сум Ховд аймгийн Мөнххайрхан суманд 239 өрхийн 29600 толгой мал, Дуут суманд 115 өрхийн 9619 толгой мал, Хөх сэрх Дунд голын тусгай хамгаалалтын газарт 277 өрхийн 22700 толгой мал, Дэлүүн суманд 36 өрхийн 3900 толгой мал, бүгд 667 өрхийн 65819 толгой мал оторлон өвөлжиж байна. Өөрийн нутагт 64397 толгой мал өвөлжиж байна. Тус сум хойд хэсгээрээ 25-50см, зүүн хэсгээрээ 35-45см, баруун хэсгээрээ 15-50см, урд хэсгээрээ 25-35 см цастай нутгийн 80 хувь нь цасан бүрхүүлтэй байна.
Харин Дэлүүн сумаас хөрш зэргэлдээ Ховд аймгийн Дуут сум, Хөх сэрхийн ДЦГазарт нийтдээ 2 багийн найман суурийн 10000 гаруй мал оторлож байна. Оторт нийтдээ давхардсан тоогоор 36 малчин явж байгаа. Тус сумын уулархаг нутгаар 10-15 см, тал газраар 0-5 см цастай байна. Он гарснаас хойш Хөх сэрхийн дархан цаазат газар болон 7,8 дугаар багуудын нутгаар бага зэргийн цас нэмж орсон. Цаг агаарын байдал цаашид энэ чигээрээ үргэлжлэвэл 5,6,7,8 дугаар багуудын газар нутгийн бэлчээрийн гарц тааруу байсан учир мал төллөх үеэр хаваржилт хүндэрч болзошгүй байна.
Улаанхус сум нийт малчдын төвшинд 3720 тн өвс, 327,5 тн гар тэжээл бэлтгэж төлөвлөгөөг 100 хувиар биелүүлсэн. Сумын нөөцөд 30 тн өвс, 15 тн тэжээл бэлтгэж төлөвлөгөөг 56,3 хувиар биелүүлсэн. Одоогийн байдлаар малчид өөрсдийн бэлтгэсэн өвс, гар тэжээлийг нь хэрэглэж, сумын нөөцийн өвс, тэжээлийн нөөцийг одоогоор задлаагүй байна.
Булган сумын нөөцөд 26 тн өвс, бэлтгэсний 10 тн нь 500 боодол пресслэсэн өвс, улсын нөөцийн фонтод хадгалж байна. 16 тн байгалийн хадлангаас бэлтгэсэн өвс багуудын нөөцөд бэлэн байна. Сумын аюулгүйн нөөцийн фонтод аймгийн мал хамгаалах сангаас 60 тн боодол өвс, сумын улсын нөөцийн фонтод өнгөрсөн жилийн үлдэгдэл болон энэ жил шинээр нэмж татсан тэжээлийн зохих нөөц байна. Аймгаас өгөгдсөн хадлангийн төлөвлөгөө- 3900 тн байсныг 4100 тн өвс бэлтгэж, 200 тн-оор давуулан биелүүлсэн бол гар тэжээлийн төлөвлөгөө-350 тн-ыг 380 тн гар тэжээл бэлтгэж, гар тэжээлийн төлөвлөгөөг 30 тн-оор тус тус давуулан биелүүлжээ.
Харин Дэлүүн сумын малчид өөрийн хүч хөрөнгөөр 2018 онд 10 га талбайд тордолт хийж, хашиж хамгаалалт хийх замаар өвс, тэжээл бэлтгэх ажлыг жил бүр нэмэгдүүлжээ. 2019 онд сумын хэмжээнд 3178,8 тн өвс, 922 тн гар тэжээл, Сумын аюулгүй нөөцөд 30тн өвс бэлтгэж нөөцөлжээ.
Алтай суманд малчин өрх 726, мал бүхий өрх 184, нийт өвөлжих малын тоо 154,714 байна. Бэлчээрийн хүрэлцээ хангамж нийт бэлчээрийн 268211 га талбайтай өвөл, хаврын бэлчээрийн дундаж ургац 3.2 ц/га нийт малын 65 хувьд хүрэлцээтэй байна.
Малчдын хэрэгцээнд бэлтгэх байгалийн хадланг 1020 иргэний 1600 га талбайг координатаар баталгаажуулан гэрээгээр ашиглаж 5500 тн байгалийн хадлан, гар тэжээл 1350 тн, хужир шүү 650 тн, нийт малд шаардагдах тэжээл 100 хувь бэлтгэжээ. Энэ жил өөрийн нутагтаа отор хийх боломж гарч сум дотроо 1 дүгээр баг Хар нуур, Цалгар, Чихэртэй, 3 дугаар баг Жалангаш, Даваат, 5 дугаар баг Боомын ам, Тошин, Гурван булаг газруудад 40 өрхийн 3000 бод, 20650 бог, 3 дугаар баг болох Чихэртэй, жаланаш, Даваат чиглэлд 25 өрх 2795 бод, 11250 бог, 1 дүгээр багийн нутаг Хар нуур, Цалгар, Чихэртэй чиглэлд 30 өрхийн 2500 бод, 11800 бог мал тус тус отор нүүдэл хийж байна.
Мөн сумын өвс тэжээлийн аюулгүй нөөц бүрдүүлэх зорилгоор хавар Ченжүүдээс 20 тн пресс, 5 тн ногоон өвсийг сумын малчдаас бэлтгэн тэжээлийн нөөц бүрдүүлэн ажилласан.
Одоогийн байдлаар сумын нийт нутгийн 80 орчим хувь нь цасан бүрхүүлтэй. Уулархаг газар 8-10 см зузаан цастай, хунгарласан газарт 40-50 см, нам доор газар 2-5 см цасан бүрхүүл тогтсон. Цаашид цас нэмэгдэж орсон нөхцөлд сумынхаа нийт газар нутагт өвөлжилт хүндэрэх төлөвтэй байна.
ХХААХҮ-ийн Дэд сайд Ж.Сауле Баян-Өлгий аймгийн Алтай сумын малчин М.Донайн хотонд зочилж, өвөлжилтийн нөхцөл байдалтай танилцаж, малчны санал хүсэлтийг сонссон юм.
Баян-Өлгий аймгийн Булган сумаас мал төллөлтийн үед эх малыг 10-20 хоног нэмэлт тэжээлд оруулахад шаардагдах 130-150 тн хүчит тэжээлийг хөнгөлөлттэй үнээр борлуулах, Их хуурайн салааг гүний худагтай болгох, сумын ХАА-н тасгийн мэргэжилтнүүдийг компьютер болон бусад тавилга, тоног төхөөрөмжөөр хангахад туслах, суманд жил бүр өвсний нөөц бүрдүүлэхэд шаардлагатай дунд оворын иж бүрэн, тоноглолтой трактортай болох санал гаргасан юм. Харин Дэлүүн сум хавар төллөх малд нэмэгдэл тэжээлийн хэрэгцээг байгааг ажлын хэсгийнхэнд уламжилсан бол Улаанхус сумын онцгой комиссоос Хүрэн хайрхан уулын орчмын айлуудыг худагтай болгох асуудлыг шийдвэрлэж өгөхийг хүссэн юм.
Шударга мэдээ
Явган хүний замыг өргөсгөх, асфальт бетоноор хучиж байна
Явган хүн болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хүртээмжтэй байх үүднээс НЗХГ-аас явган замыг өргөсгөх, асфальт бетоноор хучих шинэчлэлтийн ажлыг хийж байна. Энэ хүрээнд НЗХГ-ын Засвар арчлалтын хяналтын хэлтсийн дарга О.Энхбаатар мэдээлэл өглөө.
Тэрбээр ”НЗХГ-аас Зайсангийн гудамжны авто зам болон явган хүний замыг нийслэлийн Газар зохион байгуулалтын албатай хамтран шинэчлээд байна. Тус явган хүний зам өмнө нь 1-1.5 метр өргөнтэй байсныг 4-6 метр болгож өргөсгөж, асфальтбетоноор хучиж шинэчилсэн. Мөн Шадивлан дахь 5.3 км, Нийслэл хүрээ өргөн чөлөөний хоёр талын 1.6 км, Их Монгол Улсын гудамжны 1.8 км явган хүний замыг асфальт бетоноор шинэчилсэн. Ингэснээр хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, нярай хүүхэдтэй эцэг, эхчүүд, дугуй, мопедтой иргэдэд хүртээмжтэй байдлыг нэмэгдүүлж байна. Мөн Элчингийн гудамж, Токиогийн гудамж, Хатанбаатар Магсаржавын гудамж зэрэг байршилд явган хүний зам шинэчлэлийн ажлыг үргэлжлүүлэн гүйцэтгэнэ” гэлээ.
Монголын тэргэнцэртэй иргэдийн үндэсний холбооны Хүртээмжийн үнэлгээний ажилтан Н.Эрдэнэтөгс “Асфальт бетоноор шинэчлэл хийснээр зам нь нэг түвшинд болж, тэргэнцэртэй иргэд явахад илүү хүртээмжтэй болсон байна. Үүнээс гадна явган хүний зам, авто замын огтлолцол хэсгийн стандарт, хараагүй иргэдийн хөтөч хавтангийн товрууны стандарт зэргийг хангаж ажиллахад Монголын тэргэнцэртэй иргэдийн үндэсний холбооноос уялдаатай ажиллаж байна. Тодруулбал, Монголын хараагүйчүүдийн холбооны төлөөлөлтэй хамтран шинэчлэгдсэн замуудад өөрсдийн биеэр явж үзэж байна” гэв.
Монголын хараагүйчүүдийн үндэсний холбооны Брайл хэвлэлийн төвийн ажилтан Ц.Отгонбаатар “Явган замын үнэлгээний талаар 2010 оноос хойш оролцож, санал дүгнэлтээ МХҮХ-оор дамжуулан хүргүүлж байна. Үүний үр дүнд жилээс жилд явган замын чанар сайжирч байна. Мөн явган хүний зам дээр машин тавьж, замын чанар алдагдуулах нь хараагүй иргэдийн хүртээмжтэй байдалд хамгийн ихээр нөлөөлдөг. Скүүтер, мопедыг замбараагүй байрлуулах нь мөн хараагүй иргэд зорчиход саад учруулдаг. Тиймд, иргэдийг ухамсартай хандахыг уриалж байна” гэлээ.
Шударга мэдээ
Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцын II блокийг арванхоёрдугаар сарын 5-нд ашиглалтад оруулна
Хотын дарга Х.Нямбаатар үүрэгт ажлаа хүлээн авснаас хойш Улаанбаатар хотод эрчим хүчний томоохон төслүүдийг төлөвлөн, бүтээн байгуулалтыг урагшлуулах, эрчимжүүлэх ажилд онцгойлон анхаарсан.
Эдгээр төслийн нэг Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц төслийг “Улаанбаатар хотын онцлох ажил”-ын жагсаалтад танилцуулж байна.
Улаанбаатар хот улсын эрчим хүчний хэрэглээний 60 гаруй хувийг дангаар бүрдүүлдэг. Харин 2023-2024 онд шилжих өвөл Улаанбаатар хотын эрчим хүчний систем 200 МВт чадлын дутагдалд орсныг дараа жил нь буюу 2024-2025 оны өвөл нөхөж чадсан юм. Энэхүү хэрэглээг нөхөхөд Бөөрөлжүүтийн 150 МВт хүчин чадалтай цахилгаан станц голлох үүргийг гүйцэтгэсэн. Улаанбаатар хот анх удаа дотоодын зах зээлд 500 тэрбум төгрөгийн бонд арилжаалж, тус бондоос 300 тэрбум төгрөгийг Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцад хөрөнгө оруулсан. Ингэснээр 2011 онд эхэлсэн ч олон жил гацсан Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцын төслийн эхний 150 МВт хүчин чадалтай станцыг 2024 оны аравдугаар сард ашиглалтад оруулж, арванхоёрдугаар сард төвийн бүсийн эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбосон юм.
Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц Диспетчерийн үндэсний төвөөс өгсөн горим, төлөвлөгөөний дагуу цахилгаан эрчим хүчний захиалгыг тасралтгүй, 100 хувь биелүүлэн төвийн бүсийн нэгдсэн системд нийлүүлж ирлээ. Наймдугаар сарын байдлаар хоногийн дундаж ачаалал 140 МВт орчим байсан. Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц 2024 оны арванхоёрдугаар сараас хойш өнөөдрийг хүртэл төвийн бүсийн нэгдсэн системд ойролцоогоор 600 сая квт.цаг эрчим хүч нийлүүлээд байна.
Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцын I блокийг ашиглалтад оруулсны дараа II блокийн ажлыг яаравчлан эхлүүлсэн. Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцын 150 МВт хүчин чадалтай II блокийн барилга угсралтын ажил арванхоёрдугаар сарын 5-нд дуусахаар, хуваарийн дагуу төлөвлөгөөт ажлууд цаг хугацааны хоцрогдолгүй үргэлжилж байгаа юм. Төв аймгийн Баянжаргалан суманд Бөөрөлжүүтийн хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн Улаанбаатар хотоос 120 км зайд орших Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцыг нийт дөрвөн блок бүхий 600 мBт хүчин чадалтай барихаар төлөвлөж байна.
Шударга мэдээ
BRT төслийн хүрээнд автобусны буудал орчмын нөлөөлөлд өртсөн инженерийн шугамыг хонгилын системд шилжүүлнэ
Улаанбаатар хотын агаар, орчны бохирдол, авто замын түгжрэл, иргэдийн амьдралын чанарыг дээшлүүлэх зорилтын дагуу 24 мега төслийг хэрэгжүүлж буй. Үүний нэг болох Тусгай замын автобус (BRT) төслийн чиглэл нь П.Н.Шастины нэрэмжит Улсын Гуравдугаар Төв Эмнэлэг баруун талаас Глобал сургуулийн баруун тал хүртэл нийт 12.9 км үргэлжлэх бөгөөд 19 зогсоолтой байна.
Уг төслийг 2026-2030 онд хэрэгжүүлэхээр зорьж байгаа юм.
Уг төслийн хүрээнд чигийн дагуух автобусны буудал орчмын нөлөөлөлд өртсөн инженерийн шугамыг газар доогуур хонгилын системд шилжүүлнэ. Ингэснээр цаашид зам ухаж хөндөхгүйгээр засвар, үйлчилгээ болон шугам солих ажлыг хийх боломжтой юм.
Тусгай замын автобус нь замын хөдөлгөөний оргил цагт 6000, өдөрт 25’000-35’000 зорчигч тээвэрлэх хүчин чадалтай бөгөөд дундаж хурд 20-25 км/ц байна. Энэ нь замын хөдөлгөөний нэвтрүүлэх чадварыг 12.6 хувиар нэмэгдүүлэх тооцоололтой аж. Үүнээс гадна агаарын бохирдол, хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулахад бодит хувь нэмэр оруулах тооцоолол гарсан.
Ташрамд, Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр уг төслийн ТЭЗҮ-ийг боловсруулж, есдүгээр сарын 3-нд Зам, тээврийн яамны Авто тээврийн салбарын Шинжлэх ухаан, технологийн дэд зөвлөлөөр хэлэлцүүлэн, дэмжээд буй.
