Шударга мэдээ
Баян-Өлгийн аймгийн Булган сум 5-50см цастай, өвөлжилт хүндэрч болзошгүй байна

Баян-Өлгий аймгийн Цэнгэл, Улаанхус, Булган, Дэлүүн, Буянт, Алтай, Ногооннуур суманд ХХААХҮ-ийн Дэд сайдаар ахлуулсан Мал аж ахуйн салбарын өвөлжилтийн байдалтай газар дээр нь танилцах ажлын хэсэг ажиллалаа.
ХХААХҮ-ийн Дэд сайд Ж.Сауле тус аймгийн Онцгой комиссыг хуралдуулж, Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлогыг танилцуулж, өвөлжилтийн нөхцөл байдалтай газар дээр нь танилцаж үүрэг чиглэл өгсөн юм.
Баян-Өлгийн аймгийн Цэнгэл, Буянт сум аюулгүйн нөөцийн өвсөө задлаагүй байна
Баян-Өлгийн аймгийн Цэнгэл сум 2019 оны мал тооллогоор 312602 толгой мал тоолуулж, 8301 толгой мал нэмэгджээ. Тус сумын малчид 7800 тн өвс, 3100 тн гар тэжээл, 1650 тн давс, хужир, сумын аюулгүй нөөцөд 49,8 тн өвс, 11,8 тн тэжээл нөөцөлсөн. Сумын аюулгүй нөөцөд байгаа өвс тэжээлийг задлаагүй байна. Малчид бэлтгэсэн өвс, тэжээлийн 30%-ийг ашиглажээ. Өнгөрсөн жилийн 1-р сард цаасны зузаан 10-80см малын хорогдол гарч байсан бол энэ жил 10 см цаастай өвөлжилтийн байдал одоогоор хэвийн байна.
Буянт сумын Хөх-Эрэг, Хөлцөөт, Өмнөгол, Шар тохой гэсэн 4 багийн нийт 754 өрх, 2862 хүн амтай. 2019-2020 онд Буянт суманд 389 малчин өрхийн тэмээ 204, адуу 4993, үхэр 9452, хонь 79878, ямаа 37371 толгой буюу нийт 131898 толгой мал өвөлжиж, хаваржихаар байна.
Хадлангийн талбайг 6 сарын 10-аас эхлэн малын хөлөөс чөлөөлж, талбайг өтөг бууцаар бордох, услах, зарим хадлангийн талбайг хашиж хамгаалах, шуудуу татах, шинээр хадлангийн талбай бий болгох, уулын хадлан бэлтгэх замаар сумын хэмжээнд одоогоор 1813 тн байгалийн хадлан өвс, 235тн гар тэжээл бэлтгэж авсан байна. Сумын мал хамгаалах санд 7,3 сая төгрөгийн хөрөнгөтэй бөгөөд 2019 оны 10 сард Ховд аймгийн Буянт сумаас 992 боодол ногоон өвс худалдан авч тэжээлийн фондод нөөцлөөд байна. 2019 онд хэрэглээд үлдсэн 310 боодол шар өвс байгаа бөгөөд одоогоор 26тн өвс тэжээл бэлтгэжээ.
Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус, Дэлүүн, Булган, Алтай суманд өвөлжилт хүндэрч болзошгүй байна
2019 оны эцсээр Баян-Өлгийн аймгийн Улаанхус сум нийт 220760, Булган сум 130216 толгой мал тус тус тоологдсон. Улаанхус сумын нийт тоологдсон малын 41 хувь буюу 86674 хээлтэгч мал, 1% буюу 2231 хээлтүүлэгч мал эзэлж байна. Булган суманд ингэ 198, үнээ 5472, хонь 12818, ямаа 36395, адуу 2362 нийт 57245 хээлтэгч байна. Харин Дэлүүн сум өнгөрсөн оны жилийн эцсийн байдлаар 1653 өрх, 7744 хүн ам, 228875 толгой мал тоолуулсан.
Баян-Өлгий аймгийн Булган сум Ховд аймгийн Мөнххайрхан суманд 239 өрхийн 29600 толгой мал, Дуут суманд 115 өрхийн 9619 толгой мал, Хөх сэрх Дунд голын тусгай хамгаалалтын газарт 277 өрхийн 22700 толгой мал, Дэлүүн суманд 36 өрхийн 3900 толгой мал, бүгд 667 өрхийн 65819 толгой мал оторлон өвөлжиж байна. Өөрийн нутагт 64397 толгой мал өвөлжиж байна. Тус сум хойд хэсгээрээ 25-50см, зүүн хэсгээрээ 35-45см, баруун хэсгээрээ 15-50см, урд хэсгээрээ 25-35 см цастай нутгийн 80 хувь нь цасан бүрхүүлтэй байна.
Харин Дэлүүн сумаас хөрш зэргэлдээ Ховд аймгийн Дуут сум, Хөх сэрхийн ДЦГазарт нийтдээ 2 багийн найман суурийн 10000 гаруй мал оторлож байна. Оторт нийтдээ давхардсан тоогоор 36 малчин явж байгаа. Тус сумын уулархаг нутгаар 10-15 см, тал газраар 0-5 см цастай байна. Он гарснаас хойш Хөх сэрхийн дархан цаазат газар болон 7,8 дугаар багуудын нутгаар бага зэргийн цас нэмж орсон. Цаг агаарын байдал цаашид энэ чигээрээ үргэлжлэвэл 5,6,7,8 дугаар багуудын газар нутгийн бэлчээрийн гарц тааруу байсан учир мал төллөх үеэр хаваржилт хүндэрч болзошгүй байна.
Улаанхус сум нийт малчдын төвшинд 3720 тн өвс, 327,5 тн гар тэжээл бэлтгэж төлөвлөгөөг 100 хувиар биелүүлсэн. Сумын нөөцөд 30 тн өвс, 15 тн тэжээл бэлтгэж төлөвлөгөөг 56,3 хувиар биелүүлсэн. Одоогийн байдлаар малчид өөрсдийн бэлтгэсэн өвс, гар тэжээлийг нь хэрэглэж, сумын нөөцийн өвс, тэжээлийн нөөцийг одоогоор задлаагүй байна.
Булган сумын нөөцөд 26 тн өвс, бэлтгэсний 10 тн нь 500 боодол пресслэсэн өвс, улсын нөөцийн фонтод хадгалж байна. 16 тн байгалийн хадлангаас бэлтгэсэн өвс багуудын нөөцөд бэлэн байна. Сумын аюулгүйн нөөцийн фонтод аймгийн мал хамгаалах сангаас 60 тн боодол өвс, сумын улсын нөөцийн фонтод өнгөрсөн жилийн үлдэгдэл болон энэ жил шинээр нэмж татсан тэжээлийн зохих нөөц байна. Аймгаас өгөгдсөн хадлангийн төлөвлөгөө- 3900 тн байсныг 4100 тн өвс бэлтгэж, 200 тн-оор давуулан биелүүлсэн бол гар тэжээлийн төлөвлөгөө-350 тн-ыг 380 тн гар тэжээл бэлтгэж, гар тэжээлийн төлөвлөгөөг 30 тн-оор тус тус давуулан биелүүлжээ.
Харин Дэлүүн сумын малчид өөрийн хүч хөрөнгөөр 2018 онд 10 га талбайд тордолт хийж, хашиж хамгаалалт хийх замаар өвс, тэжээл бэлтгэх ажлыг жил бүр нэмэгдүүлжээ. 2019 онд сумын хэмжээнд 3178,8 тн өвс, 922 тн гар тэжээл, Сумын аюулгүй нөөцөд 30тн өвс бэлтгэж нөөцөлжээ.
Алтай суманд малчин өрх 726, мал бүхий өрх 184, нийт өвөлжих малын тоо 154,714 байна. Бэлчээрийн хүрэлцээ хангамж нийт бэлчээрийн 268211 га талбайтай өвөл, хаврын бэлчээрийн дундаж ургац 3.2 ц/га нийт малын 65 хувьд хүрэлцээтэй байна.
Малчдын хэрэгцээнд бэлтгэх байгалийн хадланг 1020 иргэний 1600 га талбайг координатаар баталгаажуулан гэрээгээр ашиглаж 5500 тн байгалийн хадлан, гар тэжээл 1350 тн, хужир шүү 650 тн, нийт малд шаардагдах тэжээл 100 хувь бэлтгэжээ. Энэ жил өөрийн нутагтаа отор хийх боломж гарч сум дотроо 1 дүгээр баг Хар нуур, Цалгар, Чихэртэй, 3 дугаар баг Жалангаш, Даваат, 5 дугаар баг Боомын ам, Тошин, Гурван булаг газруудад 40 өрхийн 3000 бод, 20650 бог, 3 дугаар баг болох Чихэртэй, жаланаш, Даваат чиглэлд 25 өрх 2795 бод, 11250 бог, 1 дүгээр багийн нутаг Хар нуур, Цалгар, Чихэртэй чиглэлд 30 өрхийн 2500 бод, 11800 бог мал тус тус отор нүүдэл хийж байна.
Мөн сумын өвс тэжээлийн аюулгүй нөөц бүрдүүлэх зорилгоор хавар Ченжүүдээс 20 тн пресс, 5 тн ногоон өвсийг сумын малчдаас бэлтгэн тэжээлийн нөөц бүрдүүлэн ажилласан.
Одоогийн байдлаар сумын нийт нутгийн 80 орчим хувь нь цасан бүрхүүлтэй. Уулархаг газар 8-10 см зузаан цастай, хунгарласан газарт 40-50 см, нам доор газар 2-5 см цасан бүрхүүл тогтсон. Цаашид цас нэмэгдэж орсон нөхцөлд сумынхаа нийт газар нутагт өвөлжилт хүндэрэх төлөвтэй байна.
ХХААХҮ-ийн Дэд сайд Ж.Сауле Баян-Өлгий аймгийн Алтай сумын малчин М.Донайн хотонд зочилж, өвөлжилтийн нөхцөл байдалтай танилцаж, малчны санал хүсэлтийг сонссон юм.
Баян-Өлгий аймгийн Булган сумаас мал төллөлтийн үед эх малыг 10-20 хоног нэмэлт тэжээлд оруулахад шаардагдах 130-150 тн хүчит тэжээлийг хөнгөлөлттэй үнээр борлуулах, Их хуурайн салааг гүний худагтай болгох, сумын ХАА-н тасгийн мэргэжилтнүүдийг компьютер болон бусад тавилга, тоног төхөөрөмжөөр хангахад туслах, суманд жил бүр өвсний нөөц бүрдүүлэхэд шаардлагатай дунд оворын иж бүрэн, тоноглолтой трактортай болох санал гаргасан юм. Харин Дэлүүн сум хавар төллөх малд нэмэгдэл тэжээлийн хэрэгцээг байгааг ажлын хэсгийнхэнд уламжилсан бол Улаанхус сумын онцгой комиссоос Хүрэн хайрхан уулын орчмын айлуудыг худагтай болгох асуудлыг шийдвэрлэж өгөхийг хүссэн юм.
Шударга мэдээ
Нийслэлийн хэмжээнд 18:00-21:00 цагаас бусад цагт хог хаяхыг хориглолоо
Хог хаягдлын ачилт, тээвэрлэлтийн үйлчилгээний менежментийг сайжруулах ажлын хүрээнд нийслэлийн хэмжээнд 18:00-21:00 цагаас бусад цагт хог хаяхыг хориглолоо.
Өөрөөр хэлбэл, хог хаягдал тээвэрлэх ажлыг авто замын хөдөлгөөний ачаалалтай уялдуулан шөнийн цагийн хуваарьт шилжүүлээд байна.
УБЗАА-ны Орчны бохирдол, хог хаягдлын, удирдлагын хэлтсийн дарга Б.Мөнх-Эрдэнэ “Түгжрэл ихтэй өдрийн цагаар бус шөнийн цагаар хогийг ачиж тээвэрлэх нь зүйтэй гэж захирамж гарсан бөгөөд энэ дагуу чиглэл өгч ажиллаж байна. Хог хаягдлын менежментийг сайжруулахын тулд ангилан ялгаж, дахивар хаях хогийн савуудыг байршуулж, хог хаягдлыг зориулалтын машин, техникээр татах ажлуудыг нэгдүгээр улиралд багтаан хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Хог хаях соёлд иргэдийн оролцоо маш чухал. Машины цонхоор тамхины иш, бусад хог хаягдлыг хаяхгүй байх, зөвшөөрөлгүй газар хог хаяхгүй байх зэрэгт нэгдэж зөрчил гаргаж буй иргэнийг хороо, дүүрэгтээ мэдэгдэж хариуцлагатай хандах хэрэгтэй. Иймд, олон нийтийн газар ил задгай хог хаяхгүй байхыг уриалж байна” гэв. Цэцэрлэг, сургуулийн насны хүүхдүүдийг хогийг ялгаж хаях дадалд багаас нь сургах, зориулалтын саванд хог хаяж хэвшүүлэх тал дээр сургалт, зохион байгуулалтын ажлуудыг хийж байгааг мөн онцоллоо.
НЗДТГ-ЫН ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЭЛ, ОЛОН НИЙТТЭЙ ХАРИЛЦАХ ХЭЛТЭС
Шударга мэдээ
Хоёрдугаар сарын 1-нээс нийтийн тээврээр 1000 төгрөгөөр өдөрт дөрвөн удаа зорчино
Хоёрдугаар сарын 1-ний өдрөөс нийтийн тээврээр 1000 төгрөгөөр үйлчлүүлнэ. Тодруулбал, 1000 төгрөг төлөөд зөвхөн зориулалтын картаар буюу “Umoney”, “UBcard”-аар өдөрт хугацаа хамаарахгүй дөрвөн удаа зорчино. Өнөөдрийн байдлаар иргэдийг үйлчлүүлэхэд зориулсан системийн бэлтгэл бүрэн хангагдаад байна. Энэ талаар НТБГ-ын Захиргаа, удирдлагын хэлтсийн дарга З.Цэвээндоржоорс тодрууллаа.
Тэрбээр “Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд цахим төлбөрийн систем 2015 оноос хэрэгжиж эхэлсэн. Харин 2024 оноос зорчигч тоолох системийг нэвтрүүлээд байна. Энэ хоёр системийн дагуу Нисэх, Багануур, Багахангай чиглэлээс бусад бүх чиглэлд хоёрдугаар сарын 1-нээс иргэд нийтийн тээврээр 1000 төгрөгөөр үйлчлүүлнэ. Нийтийн тээврийн хэрэгслүүдэд Улаанбаатар смарт карт унших төхөөрөмж болон бүх төрлийн арилжааны банкны карт унших төхөөрөмжүүд хэвийн ажиллаж байгаа. Банкны картаар дамжин суух үйлчлэхгүй. Дамжин суухын тулд зорчигч нийтийн тээврээс буухдаа картаа уншуулсан байх ёстой” гэв.
Улаанбаатар смарт карт нь биет болон биет бус хэлбэрээр борлуулагдана. Биет бус картыг “UBcard” апплейкэшн ашиглаж QR код хэлбэрээр ашиглана. Харин биет картыг Улаанбаатар хотод суурилуулж буй 100 киоск машинаар борлуулах юм.
Ташрамд, автобусны үнийн тарифыг 2014 онд шинэчилснээс хойш өөрчлөлт оруулаагүй. Улмаар нийслэлийн төсвөөс автобус компаниудад жилд 350 тэрбум төгрөгийн татаас өгч, иргэдийг 500 төгрөгөөр зорчуулж байсан юм.
НЗДТГ-ЫН ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЭЛ, ОЛОН НИЙТТЭЙ ХАРИЛЦАХ ХЭЛТЭС
Шударга мэдээ
Хүндэтгэх шалтгаанаар нийслэлд 48 цагаас дээш хугацаанд зорчсон орон нутгийн тээврийн хэрэгсэл 5000 төгрөгийн хураамж төлөхгүй
Нийслэлийн ИТХ-ын тогтоолоор орон нутгийн дугаартай автомашинтай иргэн нийслэлд 48 цагаас дээш хугацаанд зорчвол хоног тутамд 5000 төгрөг төлөх, харин нийслэл рүү нэвтэрснээс хойш 48 цагийн дотор буцаж гарсан тохиолдолд хураамж авахгүй байх журам 2024 оны есдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж байна. Тус журамд нийслэлийн Засаг дарга Х.Нямбаатарын захирамжаар хүндэтгэх шалтгаантай иргэдээс хураамж авахгүй байх өөрчлөлт орууллаа. Уг захирамж хоёрдугаар сарын 15-ны өдрөөс хэрэгжиж эхэлнэ.
Тодруулбал, нийслэлд бүртгэлгүй орон нутгийн дугаартай тээврийн хэрэгслийг дараах тохиолдолд төлбөрөөс чөлөөлнө.
- Эрүүл мэндийн шалтгаанаар нийслэлийн нутаг дэвсгэрт байрлах эмнэлэгт эмчилгээ хийлгэсэн, үүнийгээ нотолсон;
- Оршуулгын үйл ажиллагаанд оролцох шалтгаанаар нийслэлийн нутаг дэвсгэрт хуанлийн 14 хоногоос илүүгүй байрласан, үүнийгээ нотолсон;
- Хөдөлгөөнд оролцох боломжгүйгээр тээврийн хэрэгсэлд гэмтэл учирсан, үүнийгээ нотолсон;
- Онцгой байдлын үед эрх бүхий байгууллагын шийдвэрээр дайчлагдсан, үүнийгээ нотолсон тохиолдолд 5000 төгрөгийн хураамж төлөхгүй.