Цаг үе
DDoS халдлагын идэвжил
Эх сурвалж: Тагнуулын ерөнхий газар
Дэлхий дахинд коронавирусын халдварын эсрэг хорио цээрийн дэглэм тогтоогоод байгаа энэ үед хүмүүс цахимаар хувийн ажил болон бизнесээ үргэлжлүүлэх, хичээл сургалтад хамрагдах, хурал зөвлөгөөнд оролцох, мэдээ мэдээлэл авах болсноор интернет орчны хэрэглээ эрс нэмэгдсэн. Гэвч үүнийг дагаад кибер халдлагууд ч идэвхжиж энэ төрлийн гэмт хэрэг өнгөрсөн оны мөн үеэс 82.5 хувиар нэмэгдсэн байна.
Халдлага үйлдэгчид хувь хүн рүү чиглэсэн халдлагуудад спам, фишинг, сошиал инженеринг буюу хуурамч цахим шуудан илгээх, хуурамч холбоосоор дамжуулан хортой код тарааж хэрэглэгчийн хувийн мэдээлэлд халдах зэрэг аргыг голлон ашиглаж байгаа бол аливаа байгууллага руу халдахдаа DDoS халдлага үйлдэж, улмаар хэрэглэгчдэд үйлчилгээ үзүүлэх, мэдээллийн сангаа ашиглах боломжгүй болгож, байгууллагын үйл ажиллагаа зогсоход хүргэж байна.
Касперски компанийн 2020 оны эхний улирлын тайланд дурдсанаар DDoS халдлагын тоо хэмжээ 2019 оны мөн үеийнхээс 80 хувиар нэмэгдсэн ба халдлагын хугацаа уртсаж, 2019 оны сүүлийн улиралтай харьцуулахад 2 дахин өссөн байна. Ухаалаг дайралтын хувьд мөн ижил өсөлттэй байгаа бөгөөд энэ нь мэргэжлийн хакер болон сонирхогчдын зүгээс DDoS халдлагыг сонирхох хандлага нэмэгдэж байгааг харуулж байна. Коронавирусын дэгдэлтийн үед ихэвчлэн эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллага, хүргэлийн үйлчилгээ болон боловсролын байгууллагын цахим хуудсууд DDoS халдлагад өртөж байна.
Технологийн хөгжил хурдасч, халдлага үйлдэгчдийн ур чадвар нэмэгдэхийн хирээр DoS буюу Denial-of-Service төрлийн халдлагууд улам бүр нарийн зохион байгуулалттай болж, зөвхөн серверийн ажиллагаа болон бизнесийн үйлчилгээг тасалдуулаад зогсохгүй олон талаар дайралт хийж, сүлжээний эмзэг цэгүүдийг эрэлхийлж байна.
DoS халдлага нь их хэмжээний хэрэглэгчийн хүсэлтийг хост эсвэл сүлжээ рүү илгээснээр уг машин ачааллаа дийлэхгүйд хүрч, хэрэглэгчиддээ хариу өгөх, тэдэнд үйлчилгээ үзүүлэх боломжгүй болдог. Хэрэв сүлжээн дэх цор ганц хоструу нэг халдагчаас чиглэж байвал DoS халдлага гэнэ. Цаашлаад олон тооны хостууд тухайн хохирогч руу дээрх төрлийн их хэмжээний халдлагын шинж чанар бүхий хүсэлтүүдийг илгээж байгаа бол DDoS буюу Distributed-Denial-of-Service халдлага гэнэ. Зураг 1. DDoS халдлага
Халдлага үйлдэгч нь Zombies буюу botnets - тусгай Троян вирусын халдвар авсан компьютерын сүлжээ үүсгэн тухайн компьютеруудын эзэмшигчийн мэдэлгүйгээр алсаас хянан удирдаж, цаашид DDoS халдлага үйлдэхэд шаардагдах өндөр урсгалыг бий болгох зорилгоор тэдгээрийг бэлтгэдэг ба өөрөөр хэлбэл зорилтот сервер, сүлжээ рүү өөрөө шууд дайрахгүй харин zombie компьютеруудаар дамжуулж өөрийгөө халхалдаг. Ингэснээр zombie компьютерууд л ил харагдах бөгөөд жинхэнэ халдагчийг илрүүлэхэд төвөгтэй юм.
Эдгээр botnet сүлжээг спам болгон ашиглагдаж болох бөгөөд зарим нь хортой код татаж авах сайт болох, фишинг залилан болон дээр дурдсан DDoS халдлага үйлдэх зэрэг өөр өөр зорилготой олон гэмт хэрэгтнүүдийн хяналтанд байж болно.
Хэрэв таны сервер компьютер троян вирусээр халдварласан бол халдлага үйлдэгч DDoS комманд өгөх хүртэл удаан хугацаагаар унтаа байх бөгөөд вирус, хортой код илрүүлэх программаар тогтмол шалгаж ботнет болохоос сэргийлэх боломжтой. Халдагчийн тушаалаар ботнетууд нэгэн зэрэг зорилтот сервер буюу сүлжээ рүү халдахад ачаалал үүсч үйлчилгээ хэвийн явагдах боломжгүй болдог. Сүлжээ доторх bot бүр нь халдлагыг далдалдаг тул энэ төрлийн халдлагуудыг тодорхойлоход хэцүү бөгөөд том хэмжээний DDoS халдлага үйлдэх чадамжтай ботнет байгуулахад цаг хугацаа их шаарддаг байна.
DDoS халдлагын төрөл. Гэмт хэрэгтнүүд хэд хэдэн аргыг ашиглан DDoS халдлага үйлддэг ба ихэнх нь зорилтот сервер эсвэл сүлжээнд нэвтрэхэд чиглэдэг боловч ерөнхийдөө гурван төрөлд хувааж болно.
- Аппликейшн дайралт нь тодорхой үйлчилгээ эсвэл програм дээр төвлөрдөг ба ихэвчлэн вэб хуудас бүхий аппликейшнууд руу чиглэдэг. HTTP flood бол энэ төрлийн халдлагуудын нэг бөгөөд олон тооны HTTP хүсэлтийг ашиглан ердийн хэрэглэгчдийг вэб програм руу нэвтрэх боломжгүйд хүргэдэг.
- Багтаамжны дайралт нь зорилтот сүлжээний дамжуулах чадварыг өндөр хүчин чадлаар ачааллуулах зорилготой. Энэ төрлийн халдлагын хэмжээ нь халдлага үйлдэгчээс хамаардаг бөгөөд ихэвчлэн 100Gbps-аас 1 Tbps хүртэл хэлбэлздэг.
Протоколын дайралт нь олон төрлийн протоколын сул талыг ашиглан вэб программын серверүүдийн хүчин чадлыг дээд зэргээр ачааллуулах, галт хана, ачаалал тэнцвэржүүлэгч гэх мэт хамгаалах хэрэгслүүдийн нөөцийг шавхахад төвлөрдөг. SYN flood бол протоколын дайралтын нэг хэлбэр бөгөөд хуурамч IP хаяг ашиглан ердийн синхрончлох – танин баталгаажуулах солилцоог эвдэх замаар зорилтот серверт хуурамч холболтын дараалал бий болгож, үндсэн хэрэглэгчдийн баталгаажуулалтыг их хэмжээний хүлээлтэд оруулдаг байна. Зураг 2. DDoS халдлагын төрлүүд
2020 оны эхний улиралд үйлдэгдсэн нийт DDoS халдлагын 92,6 хувийг SYN flood төрөл эзэлсэн бөгөөд энэ нь өнгөрсөн улирлаас 8 хувиар өссөн байна.
DDoS халдлагын хамгаалалт
DDoS халдлагын үр нөлөө нь халдлагын цар хүрээ, түүнд өртөхөөс сэргийлж авсан арга хэмжээ, бэлэн байдлаас хамаарах ба ерөнхийдөө хамгаалалтын хэрэгслүүдээс гадна интернетийн дэд бүтцийн шийдэлд тулгуурладаг.
- Хязгаарлалт - Нэг үйлчлүүлэгчийн нээж болох холболтын тоог хязгаарласнаар DDoS-ийн халдлагаас урьдчилан сэргийлэх боломжтой. Ердийн хэрэглээнд вэб хөтөч нь нэг вэбсайтад 5-7 TCP холболтыг нээж өгдөг ба DDoS-ийн дайралт нь өндөр ачаалал өгөхийн тулд үүнээс давж гардаг.
- Галт хана - DDoS халдлагаас урьдчилан сэргийлэх өөр нэг арга бол Вэб Аппликейшн Галт хана буюу WAF-ийг тохируулах юм. Урвуу прокси болгон ашиглавал WAF нь серверийг олон төрлийн хортой код, халдлагаас хамгаалахад туслах болно.
- Blackhole буюу хар нүх - DDoS-ийн дайралтыг бууруулах хамгийн энгийн арга бол бүх холболтыг "хар нүх" рүү чиглүүлдэг. Хар нүхний шүүлтүүрийг тодорхой хязгаарлалт шалгуургүйгээр хэрэгжүүлэх тохиолдолд хууль ёсны болон хортой сүлжээний урсгал хоёулаа хар нүх рүү чиглэгдэж, сүлжээнээс хаягддаг. Үүнийг сүлжээний администраторууд түлхүү ашиглах боломжтой бөгөөд ихэвчлэн ISP компаниуд ашигладаг.
- DDoS хамгаалах үйлчилгээ – Аюулгүй байдлыг ханган, халдлагаас хамгаалах бүтээгдэхүүн хөгжүүлж, нэвтрүүлдэг олон компаниуд байдаг ба тэд сүлжээний ачаалал, нууцлалын протокол, хэрэглээний зан төлөв зэрэг олон төрлийн үзүүлэлтийг тогтмол шинжилж шаардлагатай хамгаалалт, зохицуулалтыг автоматаар тохируулдаг учир их хэмжээний халдлагыг хохирол багатай даван туулахад тусалдаг.
"COVID-19” цар тахлын улмаас техник технологийн хөгжил хурдасч байгаа ч мэдээллийн аюулгүй байдлаа хангах, кибер халдлагаас хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх асуудлаа орхигдуулаад байна. Албан байгууллагын хувьд мэдээллийн системийн аюулгүй байдлыг найдвартай хангаж чадахуйц вирусний эсрэг баталгаатай программ хангамж ашиглах, хамгийн сүүлийн үеийн аюулгүй байдлын шинэчлэл тогтмол хийхээс гадна сервер администраторуудын хийх ёстой хамгийн чухал алхам болох стресс тестийг өөрийн сервер дээр туршин, шинжилгээ хийж, DDoS халдлагад өртөхөөс сэргийлэхийг кибер аюулгүй байдлын мэргэжилтнүүд зөвлөсөөр байна.
Мэдээллийн аюулгүй байдлын эрсдэлийн 80 гаруй хувь нь хувь хүний мэдлэг, хариуцлагаас шалтгаалдаг тул хичнээн өндөр өртөгтэй хамгаалалт, хяналтын систем байгаад ч бүрэн хамгаалж чадахгүй. Мэдээллийн аюулгүй байдлын эрсдэлийг бууруулахад иргэдийн мэдээлэл технологи, мэдээллийн аюулгүй байдлын мэдлэг, зөв хэвшил олгох сургалт арга хэмжээ, анхааруулгыг тогтмол зохион байгуулж, хэрэгжүүлэхэд төр болон хувийн хэвшил, иргэдийн оролцоо чухал юм.
Цаг үе
Улаанбаатарт өдөртөө 17 хэм дулаан
Малчид, иргэд, хадланчдын анхааралд: 21-ний өдөр төв, зүүн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр усархаг бороо үргэлжлэн орох тул болзошгүй нөөлөг салхи, аянга цахилгаан, мөндөр, үер усны аюулаас сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна.
2025 оны наймдугаар сарын 21-ний 08 цагаас 20 цаг хүртэл: Ихэнх нутгаар үүлшинэ. Баруун аймгуудын нутгийн зүүн хойд, төвийн аймгуудын нутгийн зарим газар, зүүн аймгуудын нутгийн хойд болон зүүн хэсгээр бороо, дуу цахилгаантай аадар бороо, мөндөр орно. Салхи нутгийн зүүн хэсгээр баруун өмнөөс хойш эргэж, бусад нутгаар баруун хойноос секундэд 5-10 метр, нутгийн зарим газраар борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Завхан, Заг-Байдраг голын эх, Идэр, Тэс, Эг, Үүр, Орхон, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр 12-17 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсэг, Дорнод-Дарьгангын тал нутаг, Халх голын сав газраар 24-29 хэм, бусад нутгаар 18-23 хэм дулаан байна.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлэрхэг. Бороо орно. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Өдөртөө 15-17 хэм дулаан байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Үүлэрхэг. Бороо орно. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Өдөртөө 15-17 хэм дулаан байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Үүлэрхэг. Бороо орно. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Шөнөдөө 7-9 хэм, өдөртөө 12-14 хэм дулаан байна.
2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ныг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв
22-нд баруун, төв, зүүн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 23-нд баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн зарим газар, говийн аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр, 24-нд төв, зүүн аймгуудын нутгийн зарим газар, говийн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр, 25-нд баруун аймгуудын ихэнх нутгаар бороо, дуу цахилгаантай аадар бороо орно. Салхи ихэнх хугацаанд секундэд 5-10 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 3 хэмийн хүйтнээс 2 хэм, өдөртөө 13-18 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 13-18 хэм, өдөртөө 23-28 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 6-11 хэм, өдөртөө 16-21 хэм дулаан байна. 24-нд нутгийн баруун хагаст, 25-нднутгийн зүүн хагаст бага зэрэг дулаарна.
Цаг үе
"Байр түрээслүүлнэ” гэж иргэдийг хохироосон залилах гэмт хэрэг нэмэгдэж байна
Их, дээд сургуулийн элсэлт, бүртгэлтэй холбоотой орон нутгаас Улаанбаатар хотыг зорих оюутан залуусын хөдөлгөөн нэмэгдэж, үүнтэй зэрэгцэн "байр түрээслүүлнэ” гэх нэрийдлээр иргэдийг хохироосон залилах гэмт хэрэг нэмэгдэж байна.
Цахим орчинд нийтлэгдэж буй орон сууц худалдах, байр түрээслүүлэхтэй холбоотой 430 гаруй зарын 30 орчим хувь нь худал мэдээлэл агуулсан, залилах гэмт хэргийн шинжтэй болох нь тогтоогдлоо.
Энэ оны эхний 7 сарын байдлаар цахим орчинд "Түрээсийн үйлчилгээ"-тэй холбоотой 143 гэмт хэрэг үйлдэгдсэн байна.
Иймээс иргэд та бүхэн
- Байр түрээсийн төлбөрөө урьдчилж шилжүүлэхгүй байх,
- Түрээсийн гэрээг заавал нотариатаар баталгаажуулах,
- Байрны улсын бүртгэлийн гэрчилгээ болон өмчлөх эрхийн лавлагааг нягтлах шаардлагатайг Цагдаагийн байгууллагаас анхааруулж байна.
- Хямд үнэтэй яаралтай төлбөр нэхсэн түрээсийн байрнаас болгоомжилж, энэ төрлийн гэмт хэргийн хохирогч болохоос урьдчилан сэргийлээрэй.
Цаг үе
ЕБС-ийн гурав, дөрөвдүгээр ангид англи хэлний хичээл долоо хоногт хоёр цаг орно
2025-2026 оны хичээлийн жилд ерөнхий боловсролын сургуулийн гурав, дөрөвдүгээр ангид англи хэлний нэмэлт хөтөлбөрөөр долоо хоногт хоёр цагаар хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Англи хэлний нэмэлт хөтөлбөрийн сурах бичигт монгол ахуй, соёлтой холбоотой агуулгаар баяжуулан тохируулга хийж, хэвлэж хүүхдийн тоогоор нийлүүлэхэд бэлэн болжээ.
2024-2025 оны хичээлийн жилд Боловсролын яамнаас хүүхдийн нас, сэтгэхүйн онцлог, соёл, уламжлалд нийцүүлэн олон улсын мэргэжлийн байгууллагатай хамтран боловсруулсан англи хэлний цогц хөтөлбөрийг төрийн болон орон нутгийн өмчийн ерөнхий боловсролын түшиц 105 сургуулийн 3-4 дүгээр ангид туршсан. Туршилтад нийслэлийн 37, аймгийн төв, сумын 67 ерөнхий боловсролын сургуулийн 3-4 дүгээр ангийн нийт 37,161 суралцагч хамрагдаж, ярих, сонсох, унших, бичих анхан шатны ур чадвар эзэмшжээ.
Туршилтаар гурав, дөрөвдүгээр ангид заах англи хэлний хөтөлбөрийн тохирц, зохион байгуулалтын хэлбэрийг тохируулж, баталгаажуулсан бөгөөд Боловсролын судалгааны үндэсний хүрээлэнгээс англи хэлний хөтөлбөрийг гурав, дөрөвдүгээр ангид хэрэгжүүлэх боломжтой гэж дүгнэсэн байна.
Багшийн хүрэлцээ, ур чадвар чухал байна. Үүнтэй холбоотойгоор 2025 оны дөрөвдүгээр сард төрийн болон орон нутгийн өмчийн ерөнхий боловсролын сургуулиудаас судалгаа авсан бөгөөд үр дүнд нь 3, 4 дүгээр ангид англи хэлний хичээлийг дунд ангийн мэргэжлийн англи хэлний багш нар, бага ангийн багш нар болон бусад хувилбаруудыг сургуулийн нөөц, боломждоо тулгуурлан заах боломжтой гэжээ. Үүний дагуу англи хэл заах багш нарыг чадавхжуулах сургалтыг үе шаттай эхлүүлээд байна.
