Үзэл бодол
Засагтай заргалдагч
Хүний эрхийн төлөө тэмцэгч-Зоригтон
Одоогоос 44 жилийн тэртээ Нийслэлийн 10 жилийн 17-р сургуулийг төгссөн жаахан охин шуудангийн машинд сууж Өвөрхангай аймгийг зорьж байжээ. Элсэлтийн шалгалтад ороод Хуулийн сургуулийн хуваарь авч чадаагүй хотын охин хөдөө нутагт нэг жил ажиллаж, дахин шалгалт өгч, хүсэл мөрөөдлөө биелүүлэхээр зоримог алхам хийсэн нь тэр. Энэ бол Пэрэнлээгийн Цэвээн байлаа. Тэрээр Өвөрхангай аймгийн Хувьсгалт залуучуудын эвлэлийн хороонд бичээч хийж, ажлын гараагаа эхэлсэн гэдэг. Юм юманд идэвхитэй, дуулж бүжиглэдэг, хийж буй зүйлдээ хариуцлагатай, хэн нэгнээр шахуулж шаардуулаад байдаггүй жаахан охин дорхноо л тушаал дэвшин бичиг хэргийн эрхлэгч болжээ.
Яг энэ үед МАХН-ын Төв хорооноос Хүүхдийн байгууллагын ажилчдыг бэлтгэх 55-р тогтоол гарч, УБДС дээр Түүх, нийгэм Пионерийн удирдагч багш бэлтгэх анги нээгдэж П.Цэвээнд урилгаар суралцах боломж олджээ. Түүнийг Монголдоо бэлтгэгдсэн хүүхдийн байгууллагын анхны мэргэжилтнүүдийн нэг гэж хэлж болно. Сургуулиа төгсөөд Нийслэлийн 77-р сургуульд ХЗХ-ны нарийн бичгийн даргаар томилогдон очжээ. Дарга нэртэй л болохоос биш шавь нараасаа ялгарахгүй жаахан бүсгүй тухайн үед сургуулийн “Хэцүү хүүхдүүд”-ийн араас хөөцөлдөж, эцэг эхийнх нь ажлын газартай холбогдож цалингүй чөлөө олгуулж, хүүхдээ хичээлд нь суулгах үүрэг даалгавар өгч “Сээгий малгай” шүүрсэн гэх хэрэгт холбогдсон хүүхдүүдийг батлан даалтад авч, урлаг уран сайхны арга хэмжээ зохион байгуулан ажиллаж байлаа.
-Та социализмын үеийн хүүхдийн байгууллагын ажилтан. Тэр үед хүүхэдтэй ажиллахад хэцүү байсан уу хэмээн асуухад тэрээр “Хэцүү байна даа гэж бодох үе байсан. Гэхдээ би үүнээс хэцүү он жилүүд намайг хүлээж байгааг мэдээгүй юм” хэмээн хэлээд санаа алдав. Үнэхээр ч хүнд хэцүү цаг түүнийг хүлээж байв. Ардчилсан хувьсгал гарч Монгол улс төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засагтай социалист нийгмээс гэнэтхэн л зах зээлийн нийгэмд шилжин оров. Том үйлдвэрийн газрууд хаагдаж, албан байгууллагууд үүдээ барьж, Хувьсгалт залуучуудын эвлэл, пионерийн байгууллага гэх мэт хүүхэд залуучуудыг нэгтгэж байсан өнөөх нүсэр том бүтэцтэй, үзэл суртлын байгууллагууд нэр хаягаа солин Залуучуудын холбоо, Хүүхдийн байгууллага болон өөрчлөгдсөн юм. Энэ үед тэрээр мэргэжил нэгтнүүдтэйгээ хамтран “Монголын Идэрчүүдийн Холбоо” хэмээх шинэ байгууллагын тулгын чулууг тавьжээ. Монголын Идэрчүүдийн холбоо бас л Монголын хүүхдийн анхны төрийн бус байгууллага байсан юм. Тус холбооноос “Одод болохын хүслэн” хэмээх нүсэр том шоуг орон даяар зохион байгуулж, эндээс өнөө цагийн урлагын одод болох Хурдын Отгонбаяр, Байзда, “Сүнс”, “Номин талст” хэмээх томоохон хамтлагууд төрөн гарч, олон гавьяатнууд мэндэлсэн түүхтэй.П.Цэвээн багш Монголын хүүхдийн төлөө үндэсний төвд 1992 оноос эхлэн 5 жил ажиллажээ. Монгол Улс дөнгөж зах зээлд шилжсэн, картын бараатай, ажилгүйдэл, ядуурал, архидалт... Одоо ч тэр энэ тухай ярихдаа “Хоёр нийгмийн шилжилтийн хамгийн том хохирогч нь хүүхэд байсан юм шүү” гэж хэлээд нулимс цийлэгнүүлж байсан. Нулимс унагахад ч багадмаар тийм л орчин... Улаанбаатар хотын гудамжаар эгнэсэн гуйлгачин хүүхдүүд...Гэрт нь очихоор өмсөх хувцас бүү хэл идэх хоолгүй хүүхдүүдийн хайр горьдсон өрөвдмөөр харц. Задарсан нийгмийн ядарсан айлын хаягдсан хүүхдүүдэд туслахаар хүүхдийн байгууллагын ажилчид өөрийнхөө хүүхдийн хувцснаас хүртэл илүүчилж, цөөхөн хэдхэн төгрөгийн цалингаасаа хумслан ганц хуушуур ч гэсэн авч өгөхөөр гүйдэг байж. Бөөстөж, хуурстсан хүүхдүүдийг цуглуулан усанд оруулж, хувцсыг нь солиод л явуулна. Гэвч хэд хоногийн өнөөх хүүхэд өлсчихсөн, өмсөх хувцасгүй шахам бөөсөндөө баригдаад л тэнэж явна... Ийм л дүр зураг... Өөрчлөх хүсэл байвч төр нь ядуу, түмэн нь ч хэцүү ийм л цаг үед хүүхдийн байгууллагын ажилчид ёстой л яахаа мэдэхгүй цаг үед тэд учраа олохгүй самгардаж байсан гэдэг. П.Цэвээн багш “Монгол хүний заяа өндөр” гэж үнэн шүү. Яг л тийм хэцүү, барьц алдаж байх үед Английн Хүүхдийг ивээх сан, НҮБ-ын Хүүхдийн хөгжлийн хөтөлбөр Монголд орж ирсэн гэж дурсаж байсан. Энэ үеэс л Хүүхдийн эрх, Хүний эрх гэсэн үгийг Монголчууд анх удаа жинхэнэ утгаар нь сонссон цаг. П.Цэвээн багш Хүний эрхийн чиглэлээр Монголдоо бэлтгэгдсэн анхны сургагч багш нарын нэг.
-Таныг оюутан байхад хүүхдийн эрхийн талаар заадаггүй байсан хэрэг үү гэтэл “Юун хүүхдийн эрх. Бид хүний эрхийн талаар ч ойлголтгүй байсан шүү дээ. Энэ хэдэн өнчин ядуу хүүхдээ яана даа л гэж санаа зовдог байснаас биш энэ хүүхдийн эрх зөрчигдөж байна гэж мэддэг ч үгүй явсан хэмээн харуусангуй ярьж байсан юм. Тухайн үед УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж байсан Б. Дэлгэрмаа 1997 онд П.Цэвээн багшид “Монголын хүүхдийн эрхийн үндэсний төв” хэмээх байгууллагыг байгуулах санал тавьжээ. “Монголын хүүхдийн эрхийн үндэсний төв” үүсэн байгуулагдаад 23 жилийн нүүр үзэж байна. Тэр Монголд хамгийн анх Хүүхдийн нэвтрүүлгийн өдрийг зохион байгуулж, хүүхдийн эрхийн талаар сургалтуудыг хийж, “Хүүхдийн утас” ажиллуулж Японы хөрөнгө орууулагчдын дэмжлэгтэйгээр маш олон төсөл хөтөлбөрийг санаачилж хэрэгжүүлсэн. Хүүхдийн эрхийг хамгаалах хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгохын төлөө хичээж ажилласан. Зах зээлийн тогтолцоонд шилжсний дараа гудамжинд гарсан олон хүүхдүүд одоо хэр яваа бол, хаана байгаа бол гэсэн бодол түүнийг шаналгаж байсан хэрэг. Тиймээс Монголд анх удаа “Гэр бүл эцэг эхийн хараа хяналтаас гарсан хүүхдийн нийгэмшилтийн судалгаа” хийжээ. Тэрээр 1997 оноос хойших бүхий л материалыг судалж, үрчлэгдсэн, орхигдсон, хараа хяналтгүй хүүхдүүдийн мэдээллийг цуглуулан, эрж хайж ажлыг эхлүүлжээ. Монголын төр тэр үед хичнээн хүүхэд үхэж байгааг бүү хэл төрж байгааг ч мэддэггүй байсан үе. Гадаадын хөрөнгө оруулалттай асрамж, халамжийн төвийн судлагааг Хүн ам нийгмийн хамгааллын яамнаас нэхэхэд 22 газрын нэр гаргаж өгчээ. Гэвч энэ 22 төв бүгд сэжигтэй, хүүхдийн эрхийг хамгаалахаасаа илүүтэйгээр зөрчдөг болох нь илэрчээ. Төвд ирсэн, явсан хүүхдүүдийн бүртгэл ч бас учир битүүлэг. Үүнийг анзаарсан П.Цэвээн багш бүхий л асрах газруудаар орж үзэх шаардлагатайг ойлгосон гэдэг.
Хотоос зайдуу байрлах асрах төвийнхөн нохойгоор хөөлгөж, зарим харуулууд буу шийдэм барин сүрдүүлж байсан тохиолдол ч бий. Тэр ч бүү хэл нэгэн асрамжийн төвийн үйл ажиллагаатай танилцсны дараа гадаадын Элчин сайд өөрийн биеэр хэлмэрчээ дагуулан ирж дарамталж байсан удаатай. Христын сүмийн асрамжийн газраас судалгаа нэхсний төлөө хожим УИХ-ын гишүүн болсон нэгэн өмгөөлөгч түүнийг хууль цагдаагаар сүрдүүлэн айлгаж байжээ. Гэхдээ тэр энэ судалгааг хийж чадсан. Судалгааны дүнгээ барин Нийгмийн хамгааллын сайд Д.Дэмбэрэл дээр орж “Яг одоо хүүхэд хамгаалах, асрах байрнуудын стандарт тогтоо” гэдэг шаардлага тавьж, сайдын зөвлөлийн хурал дээр “Хэрвээ та нар энэ саналыг хүлээж авахгүй бол, энэ замбараагүй асрах байрнуудад хүүхдийн амь нас, эрүүл мэнд хохирвол сайд та л хариуцлагыг нь хүлээнэ шүү” хэмээн хэлээд хаалгыг нь чангахан хаагаад гарч байлаа. Үүний дараа Хүүхэд асрах халамжлах газруудад стандарт мөрдүүлж, П.Цэвээн багшийн хүчин чармайлтын үр дүнд ямар ч бүртгэлгүй байсан гадны 30 гаруй асрах төв илэрч, Монгол төр ядарсан хүүхдүүдээ хаана байгааг олж бүртгэж авсан түүхтэй. Энэ бол том гавьяа, бас асар их хүч хөдөлмөр зориг шаардсан ажил байсан юм. Хэрвээ П.Цэвээн багш үүнийг зориглож хийгээгүй бол гадны хөрөнгө оруулалттай асрах төв нэртэй газарт хичнээн хүүхэд хохирч, хичнээн хүүхэд үрчлэлт нэрээр хил давж ямархан хувь тавилантай золгох байсныг таашгүй.
Үүгээр П.Цэвээн багшийн сэтгэл амарсангүй. “Гэр бүл салалтын хохирогч нь хүүхэд байна. Хүүхдийн асран хамгаалагчийг тогтоохдоо хянамгай хандаач, би шинжээчээр ажиллаж өгье” гэсэн саналаа бүх шүүхэд илгээжээ. Шүүхүүд ч түүний саналыг хүлээн авч, П.Цэвээн багш 1000 гаруй гэр бүл цуцлах шүүх хуралд оролцсон аж. “Муухай шүү. Хөрөнгөндөө хайртай хэрнээ хүүхдээ хайхрахгүй хүмүүс байдаг гэдгийг би тэгэхэд л ойлгосон” хэмээн тэр яриад санаа алдаж байсан юм. Эдийн шуналтангуул мөн л түүнийг дарамталж, хэл амаар доромжилж байсан ч шантраагүй. Өнөөдөр түүний эхлүүлсэн энэ ажил төрийн ажил болон хэрэгжиж байгаа.
Түүний хийсэн бас нэг томоохон судалгааны нэг нь “Өсвөр насны хүүхдүүдийн садар самуун, бэлгийн мөлжлөгт өртөж буй талаарх судалгаа” байлаа. Шөнийн арга хэмжээ зохион байгуулж, цагдаа нартай явж, биеэ үнэлж, бэлгийн мөлжлөгт өртөж байгаа охидын талаар хийсэн судалгаа бас л олон хүнд таалагдсангүй. Охидын биеийг үнэлсэн мөнгөнөөс цагдаа нар хүртэл хүртдэг, зохион байгуулалттай бүлэг гэмт хэрэг болсныг П.Цэвээн багшийн судалгааны хүрээнд тогтоож, зохих хүмүүс хариуцлага хүлээж, тэрээр буруу замаар орсон 20 охиныг төсөлд хамруулан амьдралын замд хөтөлж чадсан. Хэргээ дарах гэсэн сонирхолтой хүмүүс бас л дарамталж, судалгааны дүнг нь үгүйсгэхийг оролдож, хэл амаар доромжилж байсан ч ухарч буцаагүй. Гэхдээ П.Цэвээн багш бас л хаширсангүй. Бэлгийн хүчирхийлэлд өртөж байгаа хөвгүүдийн асуудлыг сөхөж, лам жаалуудын эрх ашгийн төлөө дуугарч олны анхаарлын төвд авчирч чадсан. Бурхан номын ариун газар, арван цагаан буянтнууд хэмээн өөрсдийгөө өргөмжилдөг лам нар болон шашны мяндагтангуудын дундаас бас л бөөн хараал зүхэл, доромжлол ирсэн. Гэхдээ тэр даваад гарч чадсан.
Үүний үр дүнд лам хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалах, хараа хяналт тавих хүмүүс олширч, эцэг эх нь ч үр хүүхэддээ санаа тавих нь нэмэгдсэн гэдэг. П.Цэвээн багш олон төсөл хөтөлбөр дээр ажиллаж, цөөнгүй айлын амьдралыг өөд нь татаж, орон гэртэй болгохыг зорьсон. Тэгж явахдаа нэг зүйл анзаарчээ. Энэ бол унаач хүүхдүүдийн асуудал. Тэрээр баячуудын хороолол гэж нэрлэгддэг Өлзийт хороолол руу очжээ. Баян айлын адууны жүчээнд мориных нь тохомноос дор хувцас өмссөн жаахан хөвгүүд...Ямарч хараа хяналтгүй, зарц барлаг мэт амьдарч байгааг, олон хүүхэд гэмтэж бэртснийг тогтоожээ. “Морь бол уламжлал юм, өв соёл юм. Монгол хүүхэд морь хоёр салшгүй холбоотой” гэдэг уяачид, наадам, цагаан сар болохоор малгайныхаа орой дээр “тод манлай”, “манлай” гэсэн том алтан тэмдэг хаддаг уяач УИХ-ын гишүүдтэй тэр сөргөлдөх шаардлагатай болсон. Эхний ээлжинд ядаж л өвлийн морины уралдааныг зогсоох ёстой хэмээн П.Цэвээн багш Монгол Улсын Засгийн газрыг шүүхэд өгсөн юм. Засагтай заргалдсан шүүхийн нэхэмжлэх түүнд дахиад л сайн нэр авчирсангүй. Хэвлэлүүдээр “Хужаагийн эрлийз, төслийн мөнгө идэгч, шуналтай авгай, шантаажчин” гэх мэт мэдээллүүд гарч, улс төрчид ээлж дараалан утасдаж, зарим нь сануулах, заналхийлэхийн дундуур “За аятайхан л байгаарай. Гудамжинд нэг өдөр толгой руу чинь тоншчихоод, цус харваад нас барчихсан байна гэсэн эмнэлгийн дүгнэлтийг наадуул чинь гаргаж мэднэ шүү” хэмээн утасдаж, уулзаж, учирлаж эхэлжээ. Гэхдээ П.Цэвээн багш халшираагүй. Иргэний нийгмийн байгууллагууд, сэтгүүлчидтэй нэгдэн тэмцэж, гурван шатны шүүхээр ялалт байгуулсан. Үүний үр дүнд өвлийн морин уралдааныг зогсоож чадсан юм.
Хүүхдийн эрх, хүний эрхийн төлөө тэмцэгчид яалт ч үгүй засаг төртэй л тэмцэх хэрэгтэй болдог. Зөрчил арилгуулах, хууль тогтоомж, төсөв мөнгө гаргуулахын тулд зарга үүсгэх хэрэгтэй болдог. Хүний эрхийг хүн л зөрчдөг. Харамсалтай нь зөрчил гаргаж байгаа энэ хүмүүс эрх мэдэлтэн эсвэл чинээлэг баячууд, яахаас ч буцахгүй харгис этгээдүүд, архины хамааралтай хүмүүс байдаг. Тиймээс дарамт шахалт, гүтгэлэг доромжлол тасардаггүй гэнэ. Түүнтэй ярилцаж суухад П.Цэвээн багш “Хүний эрх, хүүхдийн эрхийг хамгаалах ажил бол нэр төрийн ажил биш шүү. Энэ ажил сэтгэлийн ажил байдаг юм” хэмээн даруухнаар хэлж байсан. Хүүхэд, залуучуудын төлөө хүүхэд байхаасаа ажиллаж, амьдралынхаа 43 жилийг хүүхдийн төлөө зориулсан П.Цэвээн багш “Хүүхдийн эрхийн төлөө ажиллаж байгаа хүмүүс ямар хүн нөхцөлд ажилладаг вэ гэдгийг манайхан мэддэггүй. Нойр хоолгүй зүтгэж яваа тэднийг ямар нэг дуулиан шуугиантай асуудал гараад ирэхээр л бүгд харааж зүхэн ад үзэж, тэр хаана байсан юм, юу хийсэн юм гэж загнадаг. Хэдийгээр Монгол Улс хүүхэд хамгааллын тухай хуультай болсон ч хуулийг хэрэгжүүлэх боловсон хүчин дутмаг, байгаа хэдэн мэргэжилтэн нь ч мэргэшиж чадаагүй, засаг даргаасаа эхлээд шат шатандаа хүүхдийн эрх гэдгийг мэддэггүй хүмүүсийн дунд хүүхдүүд маань өсч байна даа” хэмээн харуусангуй ярьж суусан.
П.Цэвээн багш маань эдүгээ 60 насны босго алхсан ч гэсэн Хүүхдийн эрхийн Үндэсний төв гэсэн хаягтай жижигхэн өрөөндөө, хийх ажлуудаа төлөвлөөд л сууж байна. “Та энэ их ажлын хажуугаар өөрийнхөө хүүхдүүдэд хэр цаг зав гаргаж чаддаг вэ гэсэн миний хатгасан асуултад тэрээр “Үнэнээ хэлэхэд хоёр охиндоо цаг зав гаргаж чадаагүй. Тэд маань аав, өвөөгийнхөө асрамж халамжаар л өсч өндийсөн. Зав гарч гэмээнэ зээ нартаа цаг гаргаж, хоёр охиндоо үзүүлж чадаагүй хайр халамжаа тэд нартаа зориулна гэж боддог юм” гээд гунигтайхан санаа алдсан юм.
Хүүхдийн төлөө 43 жилийн амьдралаа зориулсан П.Цэвээн багшийн хийсэн ажлыг дөрөв, гуравхан хуудсанд багтааж бичнэ гэж байхгүй. Гэхдээ л түүний хийсэн үйл олон хүний амьдралыг өөрчилж чадсан юм. Арвин зузаан намтартай ч алдар гавьяанаас хол, ажил амьдралаа зөвхөн хүүхдийн төлөө зориулсан ийм нэгэн хүн бидний дунд амьдарч байна.
Б.ЦООЖЧУЛУУНЦЭЦЭГ
Үзэл бодол
Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?
-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан.
-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?
-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.
-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?
-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.
- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?
-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.
-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?
-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?
-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.
-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?
-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?
-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.
Үзэл бодол
Г. Агааноров: “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээнд 13 орны 14 баг оролцоно
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ удаагийн тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR” олон улсын төслийн Ерөнхий продюсер Г.Агааноровтой ярилцлаа. Тэрбээр 2004 оноос “ABU Robocon” олон улсын роботын тэмцээнтэй холбогдож, өнөөг хүртэл сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байна.
-Та манай уншигчдад “ABU Робокон” олон улсын роботын тэмцээний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?
-“Робокон” тэмцээн Япон улсаас үүсэлтэй. Анх зөвхөн тухайн орны үндэсний тэмцээн байсан бол хожим Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-гоор дамжин, Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын тэмцээн болсон түүхтэй. Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Ази номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-ны гишүүн телевиз. Энэ хүрээнд тус холбооноос зохион байгуулдаг “Робокон” тэмцээнд Монгол Улсын баг 2002 оноос оролцож эхэлсэн түүхтэй.
Манай улс “Робокон” тэмцээнд 23 жил оролцож байгаа. Олон улсын “Робокон” тэмцээнийг жил бүр гишүүн орнуудад зохион байгуулагддаг. онцлогтой. Монгол Улс “ABU Robocon” олон улсын тэмцээнийг анх 2019 онд зохион байгуулж байсан. Зургаан жилийн дараа буюу 2025 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн У.Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгууллагдаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд хэчнээн баг оролцож байгаа бэ?
“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээнд Камбож, Египет, Фижи, БНХАУ-ын засаг захиргааны онцгой бүс Хонконг, Энэтхэг, Индонез, Япон, Малайз, Монгол Непал, Шри Ланка, Тайланд, Вьетнам улсын багууд оролцоно. Нийт 13 орны 14 багийн 400 гаруй оролцогчид ирнэ. Зохион байгуулагч улс давуу эрхтэйгээр хоёр баг оролцуулдаг.
Монгол Улсаас оролцож байгаа хоёр багийн хувьд 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд болсон “Робокон” үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн “Түвшин Электроникс”, “HICH TECH” багууд амжилттай оролцож тэргүүн байр болон дэд байрыг эзэлж олон улсын тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон.
-Монголд зохион байгуулагдаж буй “ABU Робокон” тэмцээн өмнөх жилүүдээс юугаараа онцлог вэ?
-“Робокон” тэмцээнийг зохион байгуулж буй улс орон дүрмээ өөрсдөө боловсруулдаг. Тэмцээний дүрмийг хоёр жилийн хугацаанд Токио хотын их сургуулийн доктор, МУИС-ийн багш Ө.Батбаяр боловсруулж 2024 оны наймдугаар сард Вьетнам болсон олон улсын тэмцээн дээр Монгол Улс дүрмээ танилцуулсан юм.
2019 онд анх зохион байгуулж байхдаа Монгол орны газар нутаг бүсчлэлийг харуулсан говь, хангай, тал хээр, уулын бүсэд түүх соёлыг уялдсан даалгаварыг биелүүлж байсан. Нэг зүйлийг хэлэхэд Монголчууд XIII зуунд Чингис хаан алт, мөнгөн гэрэгэг бусад орнуудад элч илгээж байсан нь өнөө цагийн гадаад паспорт, шуудан харилцааны эхлэлийг тавьж байсан. Монгол Улсын түүх соёлыг олон улсад Робоконоор дамжуулан сурталчилан танилцуулж байсан. Харин энэ жилийн тухайд дэлхийн дахинд оюутанзалуучуудын сонирхлыг маш их татаж байгаа Сагсан бөмбөгийн спортоос санаа сэдэл авч хийж байгаа. Тухайлбал, хоёр роботод стандарт сагсны шалыг бодвол арай бага буюу 15x8 харьцаатай, сагсны шийдний өндөр нь 2м 43 см болгосон. Улаан, хөх талын багууд талбай дээр сагсан бөмбөгийн дүрмээр тоглоно.
-“Робокон” тэмцээн зохион байгуулах орныг хэрхэн шалгаруулдаг юм бэ?
-Манай улсын дараа буюу 2026 онд Хонконг олон улсын Робокон тэмцээнийг зохион байгуулна. Ерөнхийдөө 2-3 жилийн өмнө саналаа өгдөг. Тухайн саналдаа тэмцээн зохион байгуулах дүрмээ боловсруулж, танилцуулдаг. Тэмцээн зохион байгуулах асуудлыг Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо шийддэг.
-Монгол Улсаа төлөөлж оролцож байгаа хоёр багийн бүрэлдэхүүн хэчнээн оюутан залуучууд багтаж байгаа бэ?
-Робокон тэмцээнд зөвхөн оюутнууд оролцдог. Нэг багт үндсэндээ гурван гишүүн, багштайгаа хамт оролцдог. Багийн туслах гишүүдтэйгээ 12-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг юм. Бусад хөгжөөн дэмжигчээр оролцдог.
Оюутнуудын мэдлэг чадвар ур ухаан, хэр их хөдөлмөрлөж, бэлтгэл сургуулилт сайн хийж, үйлдлээ сайн гүйцэтгэсэн амжилт гаргадаг. Монголын баг үйлдлээ хурдан гүйцэтгэж олон оноо авах тал дээр илүү анхаарч, бэлтгэлээ хангаж байгаа.
Манай улсын хувьд хоёр удаа дэд байрт шалгарч байсан. Өнгөрсөн 2019 онд эх орондоо зохион байгуулахдаа дэд байр эзэлж байсан. Мөн цар тахлын үед онлайноор оролцож дэд байранд шалгарч байсан. Энэ удаа Монгол Улсын баг амжилтаа ахиулж, тэргүүн байранд орохын төлөө бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ олон жилийн хугацаанд хамгийн их амжилт үзүүлсэн роботуудтай баг бол Вьетнам, БНХАУ, Япон улс юм.
-Тэмцээн хэзээ болох вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 24- нд “Аса Арена”-д 10:00 цагт хэсгийн тоглолт эхэлнэ.
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үг хэлж, оролцож байгаа оюунтан залуучуудад мэндчилгээ дэвшүүлнэ. Тэмцээнийг МҮОНРТ шууд дамжуулна.
-Тэмцээний тоглолтын минут богино уу?
-Өнгөрсөн жилүүдэд зохион байгуулагдаж байсан тэмцээн талбай дээр хоёр зэрэг үйлдлээ гүйцэтгэдэг байсан. Хугацаан гурван минут байсан. Энэ жилийн тэмцээн сагс учраас том талбай дээр явагдаж байгаа учраас 7-10 минутын хугацаанд явагдана. Зарим тохиолдол 12 минут ч болж байгаа. Ерөнхийдөө хугацаа харилцан адилгүй байна.
-Тэмцээн эхлэхэд цөөхөн хоног үлдлээ. Бэлтгэл ажил хэдэн хувь хангагдсан бэ?
-Бэлтгэл хангагдаад жигдэрч байгаа. Миний хувьд Робокон тэмцээний зохион байгуулалт дээр олон жил ажиллаж байна. Бидний хувьд 2010 оноос хойш олон улсын тэмцээн зохион байгуулна гэж ярьсаар байж 2019 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч сургууль болон удирдаж оролцож байгаа багш хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг. Олон багшийн хүч чармайлт, хөдөлмөр зүтгэл дээр Монголын багийн амжилт бий болдог. Монголчууд оюуны асар их мэдлэгтэй. Ази, Номхон далайн орнуудын оюутан залуучуудаас дутахгүй. Ер нь энэ тэнцүү өрсөлдөх чадвартай. Робокон тэмцээний 23 жилийн хугацаанд ойролцоогоор 5000 орчим оюутан залуучууд багийн үндсэн болон туслах гишүүн оролцсон байна. Робокон тэмцээн оролцож байсан хүүхдүүд их мундаг явдаг. Онолын мэдлэг, практиктай хослуулж явуулдаг учраас оюутан залуучуудад мэдлэг ур чадвар, бүтээлч сэтгэлгээ, цагийн менежмент зэргийг хослуулж чаддагаар бусдаас давуу талтай. Робокон оролцож байсан оюутан залуучууд Оюутолгой, Эрдэнэс тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг Монголын томоохон бүтээн байгуулалтын ажилд манлайлан ажиллаж байна.
-Зохион байгуулалтын багт нийт хэдэн уран бүтээлч ажиллаж байна вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний зохион байгуулалт дээр МҮОНРТ-ийн уран бүтээлчид болон инженер техникийн ажилчид, сайн дурынхантай нийлээд 200 гаруй хүмүүс ажиллаж байна. Энэ жилийн тэмцээнд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар дэмжигчээр оролцож байгаа. Харин ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Зуун манлай бүтээн байгуулалт Монгол Улсын Баатар "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ, Монголын харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тэргүүлэгч “ Энгийн ухаалгаар” уриатай Мобиком оролцож байгаа. Мөн “Аса арена”, Z.com, MindTech,KSJ зэрэг компаниуд ивээн тэтгэгчээр оролцож байгаа юм.
Үзэл бодол
Ч.Төгсдэлгэр: РЦНК-ийн баруун талд ногоон байгууламж барих асуудалд хувийн хэвшилтэй зөвшилцөж байна
Баянзүрх дүүргийн 1 дүгээр хороонд байрлах Оросын Шинжлэх ухаан, соёлын төв буюу РЦНК-ийн баруун талд орон сууцны барилга барих асуудлыг тухайн орчмын оршин суугчид эсэргүүцэж байна. Тухайн орчимд ногоон байгууламж барих хүсэлтийг иргэд 10 гаруй жилийн турш холбогдох газруудад өгөөд байгаа боловч одоо болтол шийдэгдээгүй. Гурван аж ахуйн нэгжийн газарт маргаан үүсэж, орон сууцны барилга эхлүүлэх тусгай зөвшөөрлийг шүүхийн шийдвэрт үндэслэн олгосон байна. Тиймээс нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр барилга барьж буй аж ахуйн нэгжүүдтэй зөвшилцөж, ногоон байгууламж бариулах иргэдийн хүсэлтийг шийдвэрлэх талаас нь өнөөдөр байршил дээр нь ажиллалаа.
Энэ үеэр нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр “Эс энд ви юу” ХХК РЦНК-ийн баруун талд цэцэрлэг, спорт цогцолбор бүхий 22 давхар орон сууцны барилга барих зохих ёсны зөвшөөрөл загвар зургийг 2022 онд батлуулж байжээ. Гэтэл иргэдийн зүгээс уг байршилд ногоон байгууламж бариулах хүсэлтэй байгаа. Шүүхийн маргаан 2025 оны долоодугаар сард эцэслэгдэж, барилга эхлүүлэх зөвшөөрлийг Хот байгуулалт, хотын стандартын газраас өгөөд удаагүй байна. Тиймээс хувийн аж ахуйн нэгжийг ч иргэдийг ч хохироогүй байх талаас нь зөвшилцөл хийхээр бид ирээд байна. Зөвшилцөл хийхдээ газрыг газраар шилжүүлэн олгох зорилт тавьж байна. Газрын маргаантай, иргэдийн эрх зөрчигдөж байгаа асуудалд бидний зүгээс 10 орчим байршилд газрыг газраар шилжүүлж асуудал шийдвэрлэсэн байдаг. Энэ мэт байдлаар асуудлыг шийдэх боломжтой гэж үзэж байна” гэв.
Нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр төр иргэдийн хүсэлтийг сонсох үүрэгтэй. Гэвч зохих зөвшөөрөлтэй хувийн аж ахуйн нэгжийг ч хохироохгүй байх үүднээс асуудлыг шийдвэрлэнэ гэдгээ илэрхийллээ.
-
Шударга мэдээ2020/11/11
Сөүл-Улаанбаатар чиглэлийн нислэгүүдийг тодорхойгүй хугацаагаар хойшлуулав
-
Цаг үе2019/10/15
Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй
-
Шударга мэдээ2020/05/05
С.Амарсайхан: Тодорхойгүй хугацаагаар баар, цэнгээний газруудыг хаах нь зүйтэй
-
Улстөр нийгэм2021/11/18
УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан болно