Үзэл бодол
Засагтай заргалдагч
Хүний эрхийн төлөө тэмцэгч-Зоригтон
Одоогоос 44 жилийн тэртээ Нийслэлийн 10 жилийн 17-р сургуулийг төгссөн жаахан охин шуудангийн машинд сууж Өвөрхангай аймгийг зорьж байжээ. Элсэлтийн шалгалтад ороод Хуулийн сургуулийн хуваарь авч чадаагүй хотын охин хөдөө нутагт нэг жил ажиллаж, дахин шалгалт өгч, хүсэл мөрөөдлөө биелүүлэхээр зоримог алхам хийсэн нь тэр. Энэ бол Пэрэнлээгийн Цэвээн байлаа. Тэрээр Өвөрхангай аймгийн Хувьсгалт залуучуудын эвлэлийн хороонд бичээч хийж, ажлын гараагаа эхэлсэн гэдэг. Юм юманд идэвхитэй, дуулж бүжиглэдэг, хийж буй зүйлдээ хариуцлагатай, хэн нэгнээр шахуулж шаардуулаад байдаггүй жаахан охин дорхноо л тушаал дэвшин бичиг хэргийн эрхлэгч болжээ.
Яг энэ үед МАХН-ын Төв хорооноос Хүүхдийн байгууллагын ажилчдыг бэлтгэх 55-р тогтоол гарч, УБДС дээр Түүх, нийгэм Пионерийн удирдагч багш бэлтгэх анги нээгдэж П.Цэвээнд урилгаар суралцах боломж олджээ. Түүнийг Монголдоо бэлтгэгдсэн хүүхдийн байгууллагын анхны мэргэжилтнүүдийн нэг гэж хэлж болно. Сургуулиа төгсөөд Нийслэлийн 77-р сургуульд ХЗХ-ны нарийн бичгийн даргаар томилогдон очжээ. Дарга нэртэй л болохоос биш шавь нараасаа ялгарахгүй жаахан бүсгүй тухайн үед сургуулийн “Хэцүү хүүхдүүд”-ийн араас хөөцөлдөж, эцэг эхийнх нь ажлын газартай холбогдож цалингүй чөлөө олгуулж, хүүхдээ хичээлд нь суулгах үүрэг даалгавар өгч “Сээгий малгай” шүүрсэн гэх хэрэгт холбогдсон хүүхдүүдийг батлан даалтад авч, урлаг уран сайхны арга хэмжээ зохион байгуулан ажиллаж байлаа.
-Та социализмын үеийн хүүхдийн байгууллагын ажилтан. Тэр үед хүүхэдтэй ажиллахад хэцүү байсан уу хэмээн асуухад тэрээр “Хэцүү байна даа гэж бодох үе байсан. Гэхдээ би үүнээс хэцүү он жилүүд намайг хүлээж байгааг мэдээгүй юм” хэмээн хэлээд санаа алдав. Үнэхээр ч хүнд хэцүү цаг түүнийг хүлээж байв. Ардчилсан хувьсгал гарч Монгол улс төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засагтай социалист нийгмээс гэнэтхэн л зах зээлийн нийгэмд шилжин оров. Том үйлдвэрийн газрууд хаагдаж, албан байгууллагууд үүдээ барьж, Хувьсгалт залуучуудын эвлэл, пионерийн байгууллага гэх мэт хүүхэд залуучуудыг нэгтгэж байсан өнөөх нүсэр том бүтэцтэй, үзэл суртлын байгууллагууд нэр хаягаа солин Залуучуудын холбоо, Хүүхдийн байгууллага болон өөрчлөгдсөн юм. Энэ үед тэрээр мэргэжил нэгтнүүдтэйгээ хамтран “Монголын Идэрчүүдийн Холбоо” хэмээх шинэ байгууллагын тулгын чулууг тавьжээ. Монголын Идэрчүүдийн холбоо бас л Монголын хүүхдийн анхны төрийн бус байгууллага байсан юм. Тус холбооноос “Одод болохын хүслэн” хэмээх нүсэр том шоуг орон даяар зохион байгуулж, эндээс өнөө цагийн урлагын одод болох Хурдын Отгонбаяр, Байзда, “Сүнс”, “Номин талст” хэмээх томоохон хамтлагууд төрөн гарч, олон гавьяатнууд мэндэлсэн түүхтэй.П.Цэвээн багш Монголын хүүхдийн төлөө үндэсний төвд 1992 оноос эхлэн 5 жил ажиллажээ. Монгол Улс дөнгөж зах зээлд шилжсэн, картын бараатай, ажилгүйдэл, ядуурал, архидалт... Одоо ч тэр энэ тухай ярихдаа “Хоёр нийгмийн шилжилтийн хамгийн том хохирогч нь хүүхэд байсан юм шүү” гэж хэлээд нулимс цийлэгнүүлж байсан. Нулимс унагахад ч багадмаар тийм л орчин... Улаанбаатар хотын гудамжаар эгнэсэн гуйлгачин хүүхдүүд...Гэрт нь очихоор өмсөх хувцас бүү хэл идэх хоолгүй хүүхдүүдийн хайр горьдсон өрөвдмөөр харц. Задарсан нийгмийн ядарсан айлын хаягдсан хүүхдүүдэд туслахаар хүүхдийн байгууллагын ажилчид өөрийнхөө хүүхдийн хувцснаас хүртэл илүүчилж, цөөхөн хэдхэн төгрөгийн цалингаасаа хумслан ганц хуушуур ч гэсэн авч өгөхөөр гүйдэг байж. Бөөстөж, хуурстсан хүүхдүүдийг цуглуулан усанд оруулж, хувцсыг нь солиод л явуулна. Гэвч хэд хоногийн өнөөх хүүхэд өлсчихсөн, өмсөх хувцасгүй шахам бөөсөндөө баригдаад л тэнэж явна... Ийм л дүр зураг... Өөрчлөх хүсэл байвч төр нь ядуу, түмэн нь ч хэцүү ийм л цаг үед хүүхдийн байгууллагын ажилчид ёстой л яахаа мэдэхгүй цаг үед тэд учраа олохгүй самгардаж байсан гэдэг. П.Цэвээн багш “Монгол хүний заяа өндөр” гэж үнэн шүү. Яг л тийм хэцүү, барьц алдаж байх үед Английн Хүүхдийг ивээх сан, НҮБ-ын Хүүхдийн хөгжлийн хөтөлбөр Монголд орж ирсэн гэж дурсаж байсан. Энэ үеэс л Хүүхдийн эрх, Хүний эрх гэсэн үгийг Монголчууд анх удаа жинхэнэ утгаар нь сонссон цаг. П.Цэвээн багш Хүний эрхийн чиглэлээр Монголдоо бэлтгэгдсэн анхны сургагч багш нарын нэг.
-Таныг оюутан байхад хүүхдийн эрхийн талаар заадаггүй байсан хэрэг үү гэтэл “Юун хүүхдийн эрх. Бид хүний эрхийн талаар ч ойлголтгүй байсан шүү дээ. Энэ хэдэн өнчин ядуу хүүхдээ яана даа л гэж санаа зовдог байснаас биш энэ хүүхдийн эрх зөрчигдөж байна гэж мэддэг ч үгүй явсан хэмээн харуусангуй ярьж байсан юм. Тухайн үед УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж байсан Б. Дэлгэрмаа 1997 онд П.Цэвээн багшид “Монголын хүүхдийн эрхийн үндэсний төв” хэмээх байгууллагыг байгуулах санал тавьжээ. “Монголын хүүхдийн эрхийн үндэсний төв” үүсэн байгуулагдаад 23 жилийн нүүр үзэж байна. Тэр Монголд хамгийн анх Хүүхдийн нэвтрүүлгийн өдрийг зохион байгуулж, хүүхдийн эрхийн талаар сургалтуудыг хийж, “Хүүхдийн утас” ажиллуулж Японы хөрөнгө орууулагчдын дэмжлэгтэйгээр маш олон төсөл хөтөлбөрийг санаачилж хэрэгжүүлсэн. Хүүхдийн эрхийг хамгаалах хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгохын төлөө хичээж ажилласан. Зах зээлийн тогтолцоонд шилжсний дараа гудамжинд гарсан олон хүүхдүүд одоо хэр яваа бол, хаана байгаа бол гэсэн бодол түүнийг шаналгаж байсан хэрэг. Тиймээс Монголд анх удаа “Гэр бүл эцэг эхийн хараа хяналтаас гарсан хүүхдийн нийгэмшилтийн судалгаа” хийжээ. Тэрээр 1997 оноос хойших бүхий л материалыг судалж, үрчлэгдсэн, орхигдсон, хараа хяналтгүй хүүхдүүдийн мэдээллийг цуглуулан, эрж хайж ажлыг эхлүүлжээ. Монголын төр тэр үед хичнээн хүүхэд үхэж байгааг бүү хэл төрж байгааг ч мэддэггүй байсан үе. Гадаадын хөрөнгө оруулалттай асрамж, халамжийн төвийн судлагааг Хүн ам нийгмийн хамгааллын яамнаас нэхэхэд 22 газрын нэр гаргаж өгчээ. Гэвч энэ 22 төв бүгд сэжигтэй, хүүхдийн эрхийг хамгаалахаасаа илүүтэйгээр зөрчдөг болох нь илэрчээ. Төвд ирсэн, явсан хүүхдүүдийн бүртгэл ч бас учир битүүлэг. Үүнийг анзаарсан П.Цэвээн багш бүхий л асрах газруудаар орж үзэх шаардлагатайг ойлгосон гэдэг.
Хотоос зайдуу байрлах асрах төвийнхөн нохойгоор хөөлгөж, зарим харуулууд буу шийдэм барин сүрдүүлж байсан тохиолдол ч бий. Тэр ч бүү хэл нэгэн асрамжийн төвийн үйл ажиллагаатай танилцсны дараа гадаадын Элчин сайд өөрийн биеэр хэлмэрчээ дагуулан ирж дарамталж байсан удаатай. Христын сүмийн асрамжийн газраас судалгаа нэхсний төлөө хожим УИХ-ын гишүүн болсон нэгэн өмгөөлөгч түүнийг хууль цагдаагаар сүрдүүлэн айлгаж байжээ. Гэхдээ тэр энэ судалгааг хийж чадсан. Судалгааны дүнгээ барин Нийгмийн хамгааллын сайд Д.Дэмбэрэл дээр орж “Яг одоо хүүхэд хамгаалах, асрах байрнуудын стандарт тогтоо” гэдэг шаардлага тавьж, сайдын зөвлөлийн хурал дээр “Хэрвээ та нар энэ саналыг хүлээж авахгүй бол, энэ замбараагүй асрах байрнуудад хүүхдийн амь нас, эрүүл мэнд хохирвол сайд та л хариуцлагыг нь хүлээнэ шүү” хэмээн хэлээд хаалгыг нь чангахан хаагаад гарч байлаа. Үүний дараа Хүүхэд асрах халамжлах газруудад стандарт мөрдүүлж, П.Цэвээн багшийн хүчин чармайлтын үр дүнд ямар ч бүртгэлгүй байсан гадны 30 гаруй асрах төв илэрч, Монгол төр ядарсан хүүхдүүдээ хаана байгааг олж бүртгэж авсан түүхтэй. Энэ бол том гавьяа, бас асар их хүч хөдөлмөр зориг шаардсан ажил байсан юм. Хэрвээ П.Цэвээн багш үүнийг зориглож хийгээгүй бол гадны хөрөнгө оруулалттай асрах төв нэртэй газарт хичнээн хүүхэд хохирч, хичнээн хүүхэд үрчлэлт нэрээр хил давж ямархан хувь тавилантай золгох байсныг таашгүй.
Үүгээр П.Цэвээн багшийн сэтгэл амарсангүй. “Гэр бүл салалтын хохирогч нь хүүхэд байна. Хүүхдийн асран хамгаалагчийг тогтоохдоо хянамгай хандаач, би шинжээчээр ажиллаж өгье” гэсэн саналаа бүх шүүхэд илгээжээ. Шүүхүүд ч түүний саналыг хүлээн авч, П.Цэвээн багш 1000 гаруй гэр бүл цуцлах шүүх хуралд оролцсон аж. “Муухай шүү. Хөрөнгөндөө хайртай хэрнээ хүүхдээ хайхрахгүй хүмүүс байдаг гэдгийг би тэгэхэд л ойлгосон” хэмээн тэр яриад санаа алдаж байсан юм. Эдийн шуналтангуул мөн л түүнийг дарамталж, хэл амаар доромжилж байсан ч шантраагүй. Өнөөдөр түүний эхлүүлсэн энэ ажил төрийн ажил болон хэрэгжиж байгаа.
Түүний хийсэн бас нэг томоохон судалгааны нэг нь “Өсвөр насны хүүхдүүдийн садар самуун, бэлгийн мөлжлөгт өртөж буй талаарх судалгаа” байлаа. Шөнийн арга хэмжээ зохион байгуулж, цагдаа нартай явж, биеэ үнэлж, бэлгийн мөлжлөгт өртөж байгаа охидын талаар хийсэн судалгаа бас л олон хүнд таалагдсангүй. Охидын биеийг үнэлсэн мөнгөнөөс цагдаа нар хүртэл хүртдэг, зохион байгуулалттай бүлэг гэмт хэрэг болсныг П.Цэвээн багшийн судалгааны хүрээнд тогтоож, зохих хүмүүс хариуцлага хүлээж, тэрээр буруу замаар орсон 20 охиныг төсөлд хамруулан амьдралын замд хөтөлж чадсан. Хэргээ дарах гэсэн сонирхолтой хүмүүс бас л дарамталж, судалгааны дүнг нь үгүйсгэхийг оролдож, хэл амаар доромжилж байсан ч ухарч буцаагүй. Гэхдээ П.Цэвээн багш бас л хаширсангүй. Бэлгийн хүчирхийлэлд өртөж байгаа хөвгүүдийн асуудлыг сөхөж, лам жаалуудын эрх ашгийн төлөө дуугарч олны анхаарлын төвд авчирч чадсан. Бурхан номын ариун газар, арван цагаан буянтнууд хэмээн өөрсдийгөө өргөмжилдөг лам нар болон шашны мяндагтангуудын дундаас бас л бөөн хараал зүхэл, доромжлол ирсэн. Гэхдээ тэр даваад гарч чадсан.
Үүний үр дүнд лам хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалах, хараа хяналт тавих хүмүүс олширч, эцэг эх нь ч үр хүүхэддээ санаа тавих нь нэмэгдсэн гэдэг. П.Цэвээн багш олон төсөл хөтөлбөр дээр ажиллаж, цөөнгүй айлын амьдралыг өөд нь татаж, орон гэртэй болгохыг зорьсон. Тэгж явахдаа нэг зүйл анзаарчээ. Энэ бол унаач хүүхдүүдийн асуудал. Тэрээр баячуудын хороолол гэж нэрлэгддэг Өлзийт хороолол руу очжээ. Баян айлын адууны жүчээнд мориных нь тохомноос дор хувцас өмссөн жаахан хөвгүүд...Ямарч хараа хяналтгүй, зарц барлаг мэт амьдарч байгааг, олон хүүхэд гэмтэж бэртснийг тогтоожээ. “Морь бол уламжлал юм, өв соёл юм. Монгол хүүхэд морь хоёр салшгүй холбоотой” гэдэг уяачид, наадам, цагаан сар болохоор малгайныхаа орой дээр “тод манлай”, “манлай” гэсэн том алтан тэмдэг хаддаг уяач УИХ-ын гишүүдтэй тэр сөргөлдөх шаардлагатай болсон. Эхний ээлжинд ядаж л өвлийн морины уралдааныг зогсоох ёстой хэмээн П.Цэвээн багш Монгол Улсын Засгийн газрыг шүүхэд өгсөн юм. Засагтай заргалдсан шүүхийн нэхэмжлэх түүнд дахиад л сайн нэр авчирсангүй. Хэвлэлүүдээр “Хужаагийн эрлийз, төслийн мөнгө идэгч, шуналтай авгай, шантаажчин” гэх мэт мэдээллүүд гарч, улс төрчид ээлж дараалан утасдаж, зарим нь сануулах, заналхийлэхийн дундуур “За аятайхан л байгаарай. Гудамжинд нэг өдөр толгой руу чинь тоншчихоод, цус харваад нас барчихсан байна гэсэн эмнэлгийн дүгнэлтийг наадуул чинь гаргаж мэднэ шүү” хэмээн утасдаж, уулзаж, учирлаж эхэлжээ. Гэхдээ П.Цэвээн багш халшираагүй. Иргэний нийгмийн байгууллагууд, сэтгүүлчидтэй нэгдэн тэмцэж, гурван шатны шүүхээр ялалт байгуулсан. Үүний үр дүнд өвлийн морин уралдааныг зогсоож чадсан юм.
Хүүхдийн эрх, хүний эрхийн төлөө тэмцэгчид яалт ч үгүй засаг төртэй л тэмцэх хэрэгтэй болдог. Зөрчил арилгуулах, хууль тогтоомж, төсөв мөнгө гаргуулахын тулд зарга үүсгэх хэрэгтэй болдог. Хүний эрхийг хүн л зөрчдөг. Харамсалтай нь зөрчил гаргаж байгаа энэ хүмүүс эрх мэдэлтэн эсвэл чинээлэг баячууд, яахаас ч буцахгүй харгис этгээдүүд, архины хамааралтай хүмүүс байдаг. Тиймээс дарамт шахалт, гүтгэлэг доромжлол тасардаггүй гэнэ. Түүнтэй ярилцаж суухад П.Цэвээн багш “Хүний эрх, хүүхдийн эрхийг хамгаалах ажил бол нэр төрийн ажил биш шүү. Энэ ажил сэтгэлийн ажил байдаг юм” хэмээн даруухнаар хэлж байсан. Хүүхэд, залуучуудын төлөө хүүхэд байхаасаа ажиллаж, амьдралынхаа 43 жилийг хүүхдийн төлөө зориулсан П.Цэвээн багш “Хүүхдийн эрхийн төлөө ажиллаж байгаа хүмүүс ямар хүн нөхцөлд ажилладаг вэ гэдгийг манайхан мэддэггүй. Нойр хоолгүй зүтгэж яваа тэднийг ямар нэг дуулиан шуугиантай асуудал гараад ирэхээр л бүгд харааж зүхэн ад үзэж, тэр хаана байсан юм, юу хийсэн юм гэж загнадаг. Хэдийгээр Монгол Улс хүүхэд хамгааллын тухай хуультай болсон ч хуулийг хэрэгжүүлэх боловсон хүчин дутмаг, байгаа хэдэн мэргэжилтэн нь ч мэргэшиж чадаагүй, засаг даргаасаа эхлээд шат шатандаа хүүхдийн эрх гэдгийг мэддэггүй хүмүүсийн дунд хүүхдүүд маань өсч байна даа” хэмээн харуусангуй ярьж суусан.
П.Цэвээн багш маань эдүгээ 60 насны босго алхсан ч гэсэн Хүүхдийн эрхийн Үндэсний төв гэсэн хаягтай жижигхэн өрөөндөө, хийх ажлуудаа төлөвлөөд л сууж байна. “Та энэ их ажлын хажуугаар өөрийнхөө хүүхдүүдэд хэр цаг зав гаргаж чаддаг вэ гэсэн миний хатгасан асуултад тэрээр “Үнэнээ хэлэхэд хоёр охиндоо цаг зав гаргаж чадаагүй. Тэд маань аав, өвөөгийнхөө асрамж халамжаар л өсч өндийсөн. Зав гарч гэмээнэ зээ нартаа цаг гаргаж, хоёр охиндоо үзүүлж чадаагүй хайр халамжаа тэд нартаа зориулна гэж боддог юм” гээд гунигтайхан санаа алдсан юм.
Хүүхдийн төлөө 43 жилийн амьдралаа зориулсан П.Цэвээн багшийн хийсэн ажлыг дөрөв, гуравхан хуудсанд багтааж бичнэ гэж байхгүй. Гэхдээ л түүний хийсэн үйл олон хүний амьдралыг өөрчилж чадсан юм. Арвин зузаан намтартай ч алдар гавьяанаас хол, ажил амьдралаа зөвхөн хүүхдийн төлөө зориулсан ийм нэгэн хүн бидний дунд амьдарч байна.
Б.ЦООЖЧУЛУУНЦЭЦЭГ
Үзэл бодол
О.Батнайрамдал: Бакалаврын төвшинд суралцагчдад тэтгэлэг, магистр, докторын төвшинд бол зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна
Монгол Улсын Их хурлын Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын байнгын хорооны 2024 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 02 тоот тогтоолоор Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаа, журмын биелэлтэд хяналт шалгалт хийх, холбогдох санал, дүгнэлт гаргах шийдвэрийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийг байгуулсан. Энэхүү ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн О.Батнайрамдал ахалж байна. Түүнтэй уулзаж ярилцсан юм.
-Ажлын хэсэг байгуулагдах шаардлага юу байв?
-Засгийн газрын татвар төлөгчдийн мөнгөөр санхүүждэг 23 сангийн нэг нь Боловсролын зээлийн сан юм. Хамгийн үнэ цэнэтэй, тэр хэрээрээ хамгийн их хөрөнгө оруулалттай сан юм. Гэхдээ энэ сан өнгөрсөн хугацаанд зээл олгох журмаасаа эхлээд эргэн төлөлт хүртэл олон асуудлыг дагуулсаар байна. Нийтдээ 360 тэрбум төгрөгийн гадаад зээлийн санхүүжилт олгосон боловч эргэн төлөлтөд асуудал үүсч байна. Боловсролын зээлийн сан журмаар зохицуулагдаж ирсэн. Энэхүү мөрдөгдөж буй журам 27 хуудас бүхий олон удаагийн нэмэлт өөрчлөлт орсон учраас ойлгомжгүй, ишлэлээс ишлэгдсэн маягтай баримт бичиг болжээ. Тиймээс журам бүрэн шинэчлэглэх зайлшгүй шаардлага үүссэн. Ингээд 2025 оны сонгон шалгаруулалтаас өмнө Боловсролын сангийн зээлийн журмыг шинэчлэхээр ажиллаж байна. Манай ажлын хэсэг санал, дүгнэлтээ боловсруулан Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлж, холбогдох яаманд хүргүүлэхэд бэлэн болоод байна.
-Боловсролын зээлийн сангийн журмын төсөлд ямар ямар өөрчлөлт оруулах саналыг боловсруулсан бэ?
- Ер нь бол Боловсролын зээлийн сан алсын хараагаасаа эхлээд стратегийн хувьд шинэчлэл хийх шаардлага буй болжээ. Жишээлбэл, Боловсролын зээлийн сан гэх атлаа нийт санхүүжилтийн 87 орчим хувь нь тэтгэлэг болж олгогдож байна. Эдийн засгийн бүтэц өөрчлөгдөх тусам хөдөлмөрийн зах зээлтэй уялдаад эрэлт хэрэгцээтэй мэргэжилтэй нийцүүлэн Боловсролын зээлийн сангийн стратегийг тодорхойлох ёстой. Боловсролын зээлийн сангийн санхүүжилтийн 35-45 хувь нь Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит тэтгэлэгт буюу бакалаврын боловсрол эзэмшихэд олгогдож байна. Гэтэл дэлхийн 100 топ сургуульд тэнцсэн хүүхдэд зээл хэлбэрээр олгогдож байна. Энэ нь харьцангуй ялгаатай байдал үүсээд байгаа юм. Мөн өндөр мөнгөн дүнгээр буюу 100-200 мянган ам. долларын зээл авсан оюутан бакалавраа төгсч ирээд зээлийг эргэн төлөх нь асуудалтай. Ер нь дөнгөж бакалаврын түвшний боловсрол эзэмшээд өндөр хэмжээний зээл төлөх нь хэцүү учраас зээлийн эргэн төлөлт ч тааруу явж ирсэнтэй холбоотой байх.
Тэгэхээр бакалаврын төвшинд эргэн төлөгдөх нөхцөлгүйгээр тэтгэлэг, магистр, доктор буюу ахисан төвшинд зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна. Өөрөөр хэлбэл, ахисан төвшинд зээлээр суралцагч санхүүгийн хувьд зээлийг эргэн төлөх боломжтой болсон байна. Хоёрдугаарт, гадаадын их, дээд сургуульд суралцах хүүхдийн сонгон шалгаруулалтыг эрэмбэ, ерөнхий тест явуулж шалгаруулж байна. Зөвхөн эрэмбийг харах нь өрөөсгөл учраас тухайн хүүхэд өөрсийн санаачлагаар тэтгэлэг авсан бол үнэлэгдэж, оноожуулалтад нь ордог байх ёстой. Мөн тухайн сургуулийн төлбөрийн хэмжээг оноожуулалтад тусгах нь зөв хэмээн үзэж байна. Яагаад гэвэл зарим сургууль эрэмбэ нь ойролцоо атлаа хэд дахин илүү төлбөртэй байх тохиолдол байдаг. Жишээлбэл, АНУ-ын Стэнфордын Их сургуульд 200 мянган ам.доллараар суралцуулахаар нэг хүүхэд явуулах нь уу эсвэл эрэмбээрээ ойролцоо Токиогийн их сургуульд яг энэ төсвөөр 10 хүүхэд суралцуулах уу гэдгийг бололцох ёстой. Энэ мэт уялдааг оноожуулалтад шингээж өгч байж, харилцан ашигтай, хүртээмжтэй зээлийн олголтыг шинэчлэн хэрэгжүүлэх боломжтой хэмээн үзсэн.
- Төрийн албан хаагчдыг мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэхэд зээлийн сангаас тэтгэлэг өгч болох уу?
- Төрийн албан хаагчдыг бодлогоор дэмжин чадавхжуулах хүрээнд гадаад болон дотоодын сургалтын байгууллагад магистр, докторын үндсэн хөтөлбөрт хамруулах боломжийг бүрдүүлнэ. Мөн шаардлагатай тохиолдолд гадаад хэлний бэлтгэлд хамруулах боломжийг олгоно. Түүнээс гадаадад суралцаад төгссөн хүүхэд тухайн орондоо ажлын туршлага хуримтлуулж ирэх боломжийг олгох уян хатан зохицуулалтыг тусгалаа. Хэрвээ эргэн ирэхгүй бол тэтгэлэг зээл хэлбэрт шилжиж, эргэн төлөгдөх нөхцөлттэй байна. Тухайн суралцагч энэ бүхнээ бүрэн ялгаж ойлгосон байхын тулд журмын шинэчлэл мөн чиглэж байна. Мөн зорилтот бүлэгт чиглэсэн буцалтгүй тусламжаар суралцах боломжийг журамд тусгах ёстой юм.
-Зээлийн эргэн төлөлтөөр дараагийн зээлийг олгох зарчмаар төсөвлөсөн. Тэгэхээр зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулахад хэрхэн анхаарч ажиллах вэ?
- 2025 оны улсын төсөвт Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаанд 158,4 тэрбум төгрөг төсөвлөгдсөн. Түүний 33,6 тэрбум нь зээлийн эргэн төлөлтөөс санхүүжихээр тусгасан. Өөрөөр хэлбэл, эргэн төлөлт заавал хийгдэж байж Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулна. Зээлийн эргэн төлөлт хийгдэхгүй бол дотоодын их,дээд сургуульд суралцагч хүүхдүүд Монгол банкны хар жагсаалтад бичигддэг. Харин гадаадад суралцахаар зээл аваад эргэн төлөлт хийгээдгүй бол энэ хар жагсаалтад ордоггүй. Энэ ялгавартай байдлыг халах хэрэгтэй учраас журмын төсөлд санал тусгасан байгаа. Зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулах, зээлийн санг шударга ёсны зарчимд нийцүүлэхийн тулд шинэчлэл хийхээр саналыг боловсруулсан юм.
Үзэл бодол
Харилцан хөрөнгө оруулж, хамтран ажиллахыг уриаллаа
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Бүгд Найрамдах Чех Улсад хийж буй төрийн айлчлал үргэлжилж байна. Айлчлалын хүрээнд Прага хотноо болсон Чех-Монголын бизнес форумд хоёр орны төрийн тэргүүн оролцож, харилцан хөрөнгө оруулж, хамтран ажиллахыг аж ахуйн нэгжүүдэд уриаллаа.
Хоёр Ерөнхийлөгчийн хэлсэн үгнээс хүргэж байна.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ УХНААГИЙН ХҮРЭЛСҮХ:
Эрхэм хүндэт Ерөнхийлөгч өө,
Эрхэм хүндэт хатагтай, ноёд оо,
Эрхэм хүндэт бизнесийн төлөөлөгчид өө,
Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Чех Улс хоорондын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхээр бизнес форумд хүрэлцэн ирсэн бизнес эрхлэгчид, баялаг бүтээгч Та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг өргөн дэвшүүлье.
Бүгд Найрамдах Чех Улсын Ерөнхийлөгч Петр Павелын урилгаар үзэсгэлэнт сайхан Чех Улсад хийж буй төрийн айлчлалын хүрээнд хоёр улсын хамтарсан бизнес форумыг Эрхэм Ерөнхийлөгч тантай хамтран нээж байгаадаа баяртай байна.
Энэ жил манай хоёр улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож буй хэдий ч хоёр орны ард түмний харилцаа, худалдаа, эдийн засгийн харилцаа үүнээс ч олон жилийн түүхтэй билээ.
1920-иод оны эхээр тухайн үеийн Чехословак иргэд манай улсад анхны шар айрагны үйлдвэр байгуулах, цахилгаан холбоо суурилуулахад гар бие оролцож байсны зэрэгцээ Замын-Үүд чиглэлийн зургаан морин өртөөг хоёр иргэн зургаан жилийн хугацаатай түрээсэлж байсан мэдээ байдаг.
1990 оныг хүртэлх хугацаанд Чех Улс нь манай улсын худалдаа, хөрөнгө оруулалтын хоёр дахь том түнш байсан бөгөөд уул уурхай, ашигт малтмал, дэд бүтэц, аж үйлдвэр, эрүүл мэнд, хөдөө аж ахуй, барилгын салбарт хамтран ажиллаж байсан түүхэн уламжлалтай.
Тиймээс энэ уламжлалаа өнөө цагт улам өргөжүүлэн хөгжүүлэх хүсэл эрмэлзэл дүүрэн байгаагаа онцлон хэлье.
Чехийн “Шкода” автомашин, “Кароса” автобус, “Ява” мотоцикль, “Татра” хүнд оврын машин, гутал, буу зэвсэг, болор, шаазан эдлэл зэрэг нь монголчууд бидний хэзээний танил, хэрэглэж сурсан бараа, бүтээгдэхүүн бөгөөд эдгээрийн цаана “чех чанар” гэсэн ойлголт ямагт хамт байдаг билээ.
Чехийн Засгийн газар 1996-2017 онд манай улсад 50 гаруй сая ам.долларын хөгжлийн тусламж үзүүлсэн нь хоёр улсын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд зохих хувь нэмрээ оруулсан. Энэ хамтын ажиллагааг цаашид улам харилцан ашигтай хөгжүүлэхэд энэ бизнес форум чухал ач холбогдолтой.
Энэ удаагийн төрийн айлчлалаар хоёр улс “Иж бүрэн түншлэлийн тухай Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Чех Улсын Хамтарсан тунхаглал” гаргасны зэрэгцээ, “Тэрбум мод”, “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал”, “Цагаан алт” үндэсний хөдөлгөөний хүрээнд чехийн дэвшилтэт техник, технологи, ноу-хау, инновац нутагшуулж, бизнес эрхлэгчдээ дэмжихээ илэрхийллээ.
Монгол Улсын төр, засаг “Халамжаас хөдөлмөрт, олборлолтоос боловсруулалтад, импортоос экспортод” шилжих суурь шинэчлэл хийж байна. Эрчим хүчний дотоодын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, аж үйлдвэржилт, бүсчилсэн хөгжил, шинэ хотын бүтээн байгуулалт зэрэг стратегийн ач холбогдол бүхий, эдийн засгийг тэлэх 14 мега төсөл хэрэгжүүлэхийг зорьж байна.
Энэ хүрээнд аж үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулахад онцгой анхаарч, эдгээр санал, санаачилга, зорилтыг хэрэгжүүлэхэд бидний найдвартай түнш, өндөр аж үйлдвэржсэн чехийн бизнес эрхлэгчдийн мэдлэг, туршлага, дэвшилтэт техник, технологи, инновац, хөрөнгө оруулалт онцгой чухал үүрэгтэй.
Энд хуран чуулсан бизнес эрхлэгч та бүхэнд ч бидэнтэй хамтран ажиллах хүсэл, сонирхол дүүрэн байгаа гэдэгт итгэлтэй байна.
Монгол Улс хөрөнгө оруулалтын бодлогоо улам сайжруулж, тогтвортой, тууштай байж, “Итгэлтэй, найдвартай, удаан хугацааны түнш” байх зарчим баримтлан, хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах, хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах чиглэлээр шинэчлэл хийж байгааг хэлэхэд таатай байна.
Далайд гарцгүй манай хоёр улсын хувьд ачаа бараа тээвэрлэлт бидний тулгамдсан асуудал байдаг билээ. Монгол Улс төмөр зам, автозам болон агаарын тээврийн салбарын хамтын ажиллагааг “гуравдагч хөрш” улсуудтай өргөжүүлэн хөгжүүлэх зарчим баримталж байна.
Чехийн аж ахуйн нэгжүүдтэй хамтран карго, тээвэр ложистикийн шинэ шийдлүүдийг эрэлхийлэх сонирхолтой байна.
Хоёр улсын худалдааны эргэлт жил ирэх тусам нэмэгдэж байгаа хэдий ч манай экспортын хэмжээ чамлалттай хэвээр байна. Иймд Европын Холбооны хөнгөлөлтийн ерөнхий системийн хүрээнд 7,200 нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүнийг Европын Холбооны зах зээлд гаалийн татваргүй гаргах боломжийг ашиглаж, бизнесийн хамтын ажиллагаагаа улам өргөжүүлэхийг уриалж байна.
Бизнес форумыг зохион байгуулж буй хоёр орны төр, засгийн байгууллага, Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим, бизнесийн төлөөлөл, хамтрагч, дэмжигч байгууллагуудад гүн талархал илэрхийлье.
Та бүхнийг Монгол Улсад хөрөнгө оруулж, харилцан ашигтай хамтран ажиллахыг урьж байна.
БҮГД НАЙРАМДАХ ЧЕХ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ПЕТР ПАВЕЛ:
Эрхэм хүндэт Ерөнхийлөгч өө,
Эрхэм сайд Липавский,
Эрхэмсэг хатагтай, ноёд оо,
Өнөөдөр Чех-Монголын бизнес форумын нээлтэд оролцож, үг хэлэх завшаан тохиож байгаад баяртай байна.
Хоёр талаас ийм өндөр ирцтэй оролцоно гэж төсөөлөөгүй гэдгээ хүлээн зөвшөөрч байна. Монгол Улс хэдийгээр хүн амын хувьд жижиг зах зээл хэдий ч манай аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд маш сонирхолтой зах зээл болсны илрэл гэж үзэж байна.
Бизнес форумыг зохион байгуулсан хоёр талын бүх хүн, байгууллагад талархал илэрхийлье.
Монгол бол бидний олон арван жил хамтран ажиллаж ирсэн уламжлалт түнш юм. Өнөөдөр миний бие Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхэд хэлэхдээ, Монгол Улсын үйлдвэржилт, хөгжилд манай улс бага ч гэсэн хувь нэмрээ оруулсанд бахархаж явдгаа илэрхийллээ.
Эрдэнэтийн зэсийн ордыг нээсэн Чехословакийн геологичид, Улаанбаатарын томоохон эмнэлгүүдийн нэгийг барьсан инженерүүд, цахилгаан станцуудад ажилласан мэргэжилтнүүдийг энд дурдаж болно.
Эрдэнэт бол бидний нөхөрлөлийн бэлгэ тэмдэг болсон. Чехийн аж ахуйн нэгжүүд энд орон сууц барьж, дулаанаар хангаж, үйлдвэр барихаар төлөвлөж, чех шар айраг хүртэл исгэж байна.
Бид аж ахуйн нэгжүүдээ зөвхөн бараа, бүтээгдэхүүнээ борлуулаад зогсохгүй, Монголын эдийн засагт бодитой, урт хугацааны нэмүү өртөг бий болгохын төлөө зорьж ажиллахыг дэмжиж ирсэн.
Бид үүнийг үргэлжлүүлэхийг хүсэж байгаа нь гарцаагүй. Энэ бизнес форум, бизнес эрхлэгчид ч үүнд нөлөөлнө гэдэгт итгэлтэй байна.
Ашигт малтмалын хайгуул, олборлолтын чиглэлээр 70 шахам жил хамтран ажиллаж байгаа шигээ хөдөө аж ахуй, хүнсний үйлдвэр, барилга, усны менежмент, байгаль орчныг хамгаалах, батлан хамгаалах, тээвэр зэрэг бусад салбарт ч хамтарч ажиллах хүсэлтэй байна.
Энэ танхимд байгаа чехийн аж ахуйн нэгжүүд энэ талаар ярилцахад бэлэн байна. Бидний харилцан яриа гэж нэрлэдэг зүйлийг зөвхөн улстөрчид бус бизнесменүүд, эрдэмтэд, тамирчид, аялагчид бий болгодог.
Иймд өнөөдөр та бүхэн эдгээрийг бэхжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулахын зэрэгцээ, өмнө нь байгуулсан хамтын ажиллагааны Санамж бичгийн хүрээнд бодит ажлууд хийгдэж, үр дүнд хүрнэ гэдэгт итгэлтэй байна.
Үзэл бодол
Ц.Идэрбат: Малын индексжүүлсэн даатгал цаашдаа ч албан журмын даатгал болохгүй
Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны намрын ээлжит чуулганаар Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжсэн. Иймд хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны 2025 оны 06 дугаар тогтоолоор байгуулан, ажлын хэсгийн ахлагчаар Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Идэрбат, гишүүдэд Ж.Батжаргал, С.Ганбаатар, Р.Сэддорж, У.Отгонбаяр нар ажиллаж байгаа билээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Идэрбатаас чуулганы завсарлагааны хугацаанд ажлын хэсгийн үйл ажиллагааны явц байдлын талаар зарим зүйлийг асууж тодрууллаа.
-Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг хэлэлцэх, сайжруулах цаг үеийн хэрэгцээ шаардлага нь юу байгаа бол…?
-Хөдөө аж ахуй нь Монгол Улсын эдийн засгийн хувьд дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 10-12 хувь, ажиллах хүчний 27-28 хувийг бүрдүүлдэг томоохон салбар. Ялангуяа мал аж ахуй нь газар нутгийн хувьд томоохон га талбайг эзэлж, байгаль, цаг уурын эрс тэс нөхцөл байдал, уур амьсгалын өөрчлөлт зэрэг олон талын онцлогоос шалтгаалсан өндөр эрсдэлтэй салбар. Малчдын амьдралын баталгаа болсон мал сүргийг зуд болон бусад гэнэтийн эрсдэлээс хамгаалах зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газар нь Дэлхийн банктай хамтран Малын индексжүүлсэн даатгал төслийг 2005-2014 оны хооронд амжилттай хэрэгжүүлсэн. Улмаар Улсын Их Хурлаас 2014 онд Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуулийг батлан хэрэгжүүлснээс хойш 10 жил болж байна.
Монгол Улсын Их Хурлын 2020 оны 52 дугаар тогтоолоор баталсан ““Алсын хараа-2050” хөтөлбөр, Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын хүрээнд 2021-2030 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа”-ны хүрээнд хөдөө аж ахуйд даатгалын тогтолцоог боловсронгуй болгож, гэнэтийн эрсдэлээс учирч болох эдийн засгийн хохирол, эрсдэлийг бууруулна” гэж тус тус заасан. Энэ хүрээнд Засгийн газраас 2024 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдөр Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн.
Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөлд даатгалын нөхөн төлбөр олгох 6 хувийн босго үзүүлэлтийг өөрчлөн, уян хатан тогтоох, улмаар Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан малын хорогдлын дүнд үндэслэн даатгалын нөхөн төлбөрийг хэсэгчлэн урьдчилан олгох хоёр томоохон зохицуулалтыг тусгасан байгаа.
-Ажлын хэсгээс хуулийн төслийг сайжруулахаар хэрхэн ажиллаж байна вэ?
-Өнгөрсөн хугацаанд ажлын хэсэг хоёр, дэд ажлын хэсэг нэг удаа хуралдсан бөгөөд Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг сайжруулахын төлөө ажиллаж байна, бид. Учир нь УИХ-ын гишүүд ард түмний төлөөлөл тул тэдний дэвшүүлсэн саналыг төсөлд тусгах нь зүйтэй гэж үзэж байна. Тухайлбал, Сангийн яамнаас өгсөн мэдээллээр уг даатгалын системийн 80 хувийг арилжааны хоёрхон банкаар дамжуулан хамруулсан байдаг. Мөн бодит амьдрал дээр малчид зээл авах, эсвэл шагналын бүрдүүлбэрт ашиглах үүднээс даатгалд хамрагдсаар иржээ. Өөрөөр хэлбэл, малчдыг даатгалд бүрэн хамруулах, эрсдэлээс хамгаалах үндсэн агуулгадаа чиглээгүй байна гэж үзэж болно. Иймд Ажлын хэсгээс тооцооллыг сайтар нягтлан үзэх улмаар даатгалын нөхөн төлбөр олгох 6 хувийн босго үзүүлэлтийг бууруулах зайлшгүй шаардлагатай гэдэгтэй санал нэгтэй байна. Мөн олон жил даатгалд хамрагдсан иргэд даатгалын үр шимийг огт үзээгүй байх жишээтэй. Иймд тогтмол даатгалд хамрагдсан малчдад нэг удаа нөхөн төлбөрийг нь ахиухан олгох, урамшуулал, хөнгөлөлт олгох зэргээр уян хатан зохицуулалтыг тусгахаар зорьж байна. Мөн ажлын хэсгээс малын индексжүүлсэн даатгалд хамрагдсан малчдын даатгалын мөнгө ямар сангуудад хуваарилагдаж, хэдэн төгрөгийн хураамж авч байгаа зэргээр санхүүгийн схемийг тодорхой болгоход чиглэж ажиллана.
-Хуулийн төсөлд малын индексжүүлсэн даатгалыг албан журмын даатгал болгохоор өөрчилсөн мэт мэдээлэл иргэдийн дунд түгсэн. Энэ асуудалд таны байр суурь?
-Ийм ташаа ойлголтууд байгаа. Тиймээс нэг зүйлийг онцлон хэлэхэд малын индексжүүлсэн даатгал цаашдаа ч албан журмын даатгал болохгүй гэдгийг ажлын хэсгийн ахлагчийн хувьд албан ёсоор хэлье.
Засгийн газрын өргөн мэдүүлсэн төсөлд төрөөс хөнгөлөлттэй зээл авч байгаа нөхцөлд даатгалд хамрагдах шаардлагатай гэсэн зүйлийг “Үндэсний давхар даатгал” ХК-ийнхны зүгээс тусгасан байсан. Хуулийн төслийг чуулганаар хэлэлцэх үед гишүүд даатгалыг албан журмынх мэт ойлгогдохоор хуульчлан тусгаж болохгүй, журмаар зохицуул гэсэн байр суурийг илэрхийлсэн.
Гэхдээ нийгэмд ийм ташаа ойлголт төрүүлэх болсон бас нэгэн шалтгаан нь малчид банкнаас зээл авахад даатгал шаарддаг нь албан журмынх мэт ойлголтыг төрүүлдэгтэй холбоотой. Мөн нэг даатгалын компанид даатгуулсан байхад тухайн банк түүнийг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй заавал өөрийн санал болгосон команид даатгуулахыг шаарддаг. Энэ нь нэг бус компанид давхар даатгал хийлгэхээс эхлээд малчдад чирэгдэл үүсгэдэг талаар гомдол санал их ирдэг.
Эцэст нь Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд албан журмынх болгох агуулгыг тусгаагүй, ажлын хэсгийн хуралдаан дээр ч ийм зүйл яриагүй, ярих ч үгүй гэдгийг тодорхой хэлье.
-Чуулганы завсарлагаанаар хуулийн төслийн талаар санал авах хэлэлцүүлгийг зохион байгуулахаар төлөвлөсөн. Үйл ажиллагаа хэр эрчимтэй өрнөж байгаа болон малчдын зүгээс даатгалтай холбоотой ямар саналыг дэвшүүлж байна вэ?
-Улсын Их Хурлын чуулганы завсарлагааны хугацаанд ажлын хэсгийн гишүүд малын индексжүүлсэн даатгалын үйл ажиллагаанд оролцогч талууд болох малчид, даатгалын компаниуд, банк, даатгалын зуучлагч нартай уулзалт зохион байгуулах, бүсчилсэн байдлаар орон нутагт ажиллаж байна. Мөн анх 2014 онд хуулийн төслийг боловсруулж байсан эрдэмтэн судлаачидтай уулзаж, тэдний саналыг сонсоно.
Түүнчлэн хуулийн төслийг танилцуулах, малын индексжүүлсэн даатгалын хуулийн хэрэгжилт, үр дүнгийн талаар малчид, даатгуулагч бусад этгээд, даатгагч нараас санал, асуулга авах зэрэг ажлын хэсгийн баталсан төлөвлөгөөний дагуу үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
Тухайлбал, миний хувьд орон нутгийн баг, малчдын хотонд очиж иргэдийн төлөөлөлтэй уулзан хуулийн төслийн талаар танилцуулж, саналыг сонсон ажиллаж байна. Өнгөрсөн онд зүүн бүсэд тохиосон байгалийн гамшгийн эсрэг хариу арга хэмжээ авахад малын индексжүүлсэн даатгал тодорхой хэмжээнд нэмэр болсон гэж малчид ярьж байна. Малчид Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлэхийн зэрэгцээ төслийг илүү сайжруулж, ахуй амьдралд нь ойр, бодитой хэрэгжихэд анхаарч ажиллахыг хүсэж байна. Тодруулбал, олон жил малын индексжүүлсэн даатгал төлсөн малчдад тодорхой урамшуулал, хөнгөлөлт олгох асуудлыг төсөлд тусгах шаардлагатай талаарх саналыг олонтаа хэлж байна. Мөн зудын нөхцөл байдал сум, орон нутгийн багуудад хамрах хүрээ нь харилцан адилгүй байдаг тул малын хорогдлын босго үзүүлэлтийг уян хатан тогтооход илүү анхаарч ажиллахыг хүсэж байлаа.
-Ажлын хэсгийн ажлын үр дүнг хэрхэн тооцоолж байна вэ?
-Ажлын хэсгээс ирэх дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдөр гэхэд хуулийн төслийг Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хуралдааны хэлэлцүүлэгт оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байна. Ажлын хэсгийн гол зорилго амьдралд ойрхон, малчид даатгалын мөн чанарыг ойлгож, итгэдэг, тэдэнд үр өгөөжөө өгдөг даатгалын эрүүл схемийг бий болгох хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхэд чиглэж ажиллана хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.
