Үзэл бодол
Герман-Монголын нийгэмлэгийн хурал дээр Монгол, Герман зохиолч илтгэл тавив
Герман-Монголыг бодитоор холбон, тууштай ажиллаж байгаа нийгэмлэг бол тэртээ 48 жилийн өмнө Герман-Монголчуудын санаачилгаар байгуулагдсан “ГЕРМАН-МОНГОЛЫН НИЙГЭМЛЭГ” хэмээх сайн дурын, төрийн бус байгууллага юм. Монголын нүүдэлчин заншлыг эрхэмлэн энэ нийгэмлэг Шёнефелд, Мюнхен, Бонн хотуудад жилийн тайлангийн хурлаа зохион байгуулдаг уламжлалтай болсон. Энэ удаагийн хурал нь Берлинтэй залгаа оршдог Бранденбург мужийн Шёнефелд хотод болов. Германы өнцөг булан бүрд ажиллаж амьдардаг 180 гаруй гишүүнтэй энэ нийгэмлэг 2 жилийн дараа болох 50 жилийн ойгоо хэрхэн үр бүтээлтэй тэмдэглэн өнгөрүүлэх тухайгаа ч энэ хурлынхаа үеэр ярилцав.
Герман-Монголын нийгэмлэгийн ерөнхийлөгч Удо Хаазе нь Шёнефелд хотын засаг даргаар 29 жил ажилласан арвин туршлагатай хүн бөгөөд социализмын үед зохиогчтой хамт Улаанбаатарын Мах комбинатад хамт ажиллаж байсан эртний танилуудын нэгэн билээ. Монголоор их сайн ярьдаг, монголд хамгийн их элэгтэй хүнийг ол гэвэл Удо Хаазе гэж хүн болгон хэлнэ. Шёнефелд хот нь Улаанбаатар хотын Баянгол дүүрэгтэй 23 жилийн турш хамтын ажиллагаатай бөгөөд энэ хотод Баянгол нэртэй гудамж, цэцэрлэгт хүрээлэн хүртэл байгуулагджээ. Герман-Монголын нийгэмлэгийн дэд ерөнхийлөгч нь Г.Очмаа хэмээх улстөрч монгол бүсгүй.
ХБНГУ-ын Бавари мужийн орон нутгийн сонгуульд өрсөлдөн монгол эмэгтэй ялалт байгуулав хэмээн Монголд шуугиж байсан бүсгүй байлаа. Тэрээр Бавари мужийн нийслэл Мюнхен хотын ойролцоо орших Грейфелфинг хотын Иргэдийн Хурлын Төлөөлөгчөөр сонгогдсоноор Германы улс төрд “мандат” авсан монгол хүн болсон юм. Грефелфинг хот нь 14’000 мянган хүн амтай. Энэ сонгуульд тус хотод зургаан намаас тус бүр 24 хүн нэр дэвшиж, нийт 144 хүн өрсөлдөж, Г. Очмаа авсан саналынхаа тоогоор нийт нэр дэвшигчдээс хоёрдугаарт бичигдсэн байна. Одоо тэрээр Бавари мужийн Грефелфинг хотын Христосын ардчилсан намын Эмэгтэйчүүдийн холбооны дарга, Грэйфелфинг хотын тус намын ИТХ-ын төлөөлөгч юм байна. Баварийн мужийн орон нутгийн сонгууль 6 жил тутамд болдог аж.
Герман-Монголын нийгэмлэгийн жилийн тайлангийн хурал дээр олон сонирхолтой илтгэл тавив. Монголын соёлын элч, профессор, доктор хатагтай Вероника Байт гуайн илтгэл анхаарал татав. Тэрээр “Өвөрмонголын өөртөө засах улсын талаар Хятадын засгийн газраас гаргасан хамгийн сүүлийн үеийн шийдвэр” гэсэн нэртэй илтгэл тавьсан юм. Түүхийн урт нугачаанд Хятадын засгийн газар өвөрмонголчуудад хэрхэн хандаж ирснийг тодотгож, бичиг соёлыг хязгаарлаж байгаад шүүмжлэлтэй хандав. “Аливаа улсыг бичиггүй болгоход тухайн үндэстэний соёл аяндаа устана. Монгол үндэстний аюулгүй байдал, хувь заяанд аюул учирч байна. Өвөрмонголчууд бол Монгол үндэстний үсэрсэн цус, тасарсан мах учир та бүхэн бидэн хамаагүй гэж үл тоох биш хамтдаа байж, дэмжих ёстой” хэмээн хэлээд хоолой нь зангирч, нулимс нь цийлэгнээд индэр дээрээс буурал эрдэмтэн буув.
Судлаач Манфред Весфер цаг агаарын өөрчлөлт ой модонд хэрхэн нөлөөлж байгаа талаар сонирхолтой илтгэл тавив. Тэрээр “Монгол бол ой мод ургуулдаг улс биш, харин өөрөө ургасан модтой нутаг. Байгалийн эрс тэрс уур амьсгалтай энэ газарт ургасан мод урт настай гээд хэрхэн Монголын ойг хамгаалах тухай” хэд хэдэн оновчтой санал танилцууллаа. Мөн Франк Цират “Германы Барут хот Хөвсгөл аймгийн Мөрөн хоттой хамтын ажиллагаатай ажиллаж, тусламж дэмжлэг үзүүлсээр ирсэн. Мөрөн хотын сургуулийн бохир, цэвэр усны талаар судалгаа хийж, хоёр хотын хамтын ажиллагааны хүрээнд сургуулийн хүүхдүүдийн хэрэглэдэг усыг цэвэршүүлэх туршлага нэвтрүүлж, жишиг худаг гаргасан зэрэг бодит жишээ татан тайлбарлаж байлаа. Бас усны чиглэлээр судалгаа хийсэн гээд Хөвсгөл далайн ус ихээхэн бохирдож байгаад анхаарлаа хандуулах цаг болсныг онцоллоо. Хөвсгөл далай бол дэлхийн хоёрдах цэвэр усны нөөц, гэтэл аялал жуулчлал нэрээр далайн эргэн тойронд жуулчны бааз олноор байгуулагдаж, хог ихээр хаяж, тэдний дийлэнх нь бохир, цэвэр усны байгууламжгүйн улмаас бохирдлоо далайд цутгах, далайд хөвж байгаа усан онгоц шатахуунаа усан дотор савлаж байна. Хасах 10 градуст ус байгалийн жамаар цэвэршдэг юм гэж урдаас тайлбар тавьдаг ч зөнд орхих асуудал биш шүү “ гэдгийг давтан давтан сануулж байлаа.
Ингээд үндсэн илтгэл дууссны дараа Герман, Монгол хоёр зохиолч номоо танилцуулсан нь энэ жилийн хурлын онцлох үйл явдал болж байна гэж хурал зохион байгуулагчид онцолж байлаа. Германы зохиолч Стефан Шоман “Монгол тахийн мөрөөр” хэмээх 14 хоногийн өмнө хэвлүүлсэн номынхоо хэсгээс уншиж сонирхуулав. Үүний дараа зохиогч Д.Тэрбишдагва “УЛААН БИЧИН ЖИЛД - Монгол гэрээс Бранденбургийн хаалга хүрсэн нүүдэлчин” номоо танилцуулж, Монгол Улсын түүх, соёлыг харуулсан богино хэмжээний видео кино үзүүлж, номын хэсгээс уншлага хийлээ. Герман-Монголын нийгэмлэгийн ерөнхийлөгч Удо Хаазе “Би Д.Тэрбишдагватай 39 жилийн өмнөөс нөхөрлөсөн юм. Д.Тэрбишдагва Хумбольдтын их сургуулийг төгсч ирээд Мах консервын комбинатад инженер, би Улаанбаатарт Монгол судлалын чиглэлээр суралцаж төгсөөд тус үйлдвэрт герман мэргэжилтэнүүдийн орчуулагчаар ажиллаж байсан юм. Өнөөдөр манай байгууллагын жилийн хуралд оролцон, номоо танилцуулж Монголын соёл, түүхийн талаар мэдээлэл өгсөнд нийгэмлэгийнхээ гишүүдийн өмнөөс чин сэтгэлээсээ талархснаа илэрхийлье” гэв.
Дэд ерөнхийлөгч Г.Очмаа “Өмнө нь Чинагийн Галсан гуай л герман хэл дээр ном бичиж хэвлүүлдэг байсан бол дахин нэг монгол зохиогч герман хэл дээр нийгэм, улс төр, монгол ахуйг бодитоор харуулсан бүтээлээ гаргаж, Монголыг сурталчилж байгаад баяртай байна” гэв.
Албан ёсны арга хэмжээний дараа болсон зохиогч Д.Тэрбишдагвын “УЛААН БИЧИН ЖИЛД - Монгол гэрээс Бранденбургийн хаалга хүрсэн нүүдэлчин” номноос тус нийгэмлэгийн гишүүд эрч хүч авсан буй заа.
Үргэлжлэлийг дараагийн дугаарт
Д.Доржпагма
Үзэл бодол
Ч.Төгсдэлгэр: РЦНК-ийн баруун талд ногоон байгууламж барих асуудалд хувийн хэвшилтэй зөвшилцөж байна
Баянзүрх дүүргийн 1 дүгээр хороонд байрлах Оросын Шинжлэх ухаан, соёлын төв буюу РЦНК-ийн баруун талд орон сууцны барилга барих асуудлыг тухайн орчмын оршин суугчид эсэргүүцэж байна. Тухайн орчимд ногоон байгууламж барих хүсэлтийг иргэд 10 гаруй жилийн турш холбогдох газруудад өгөөд байгаа боловч одоо болтол шийдэгдээгүй. Гурван аж ахуйн нэгжийн газарт маргаан үүсэж, орон сууцны барилга эхлүүлэх тусгай зөвшөөрлийг шүүхийн шийдвэрт үндэслэн олгосон байна. Тиймээс нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр барилга барьж буй аж ахуйн нэгжүүдтэй зөвшилцөж, ногоон байгууламж бариулах иргэдийн хүсэлтийг шийдвэрлэх талаас нь өнөөдөр байршил дээр нь ажиллалаа.
Энэ үеэр нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр “Эс энд ви юу” ХХК РЦНК-ийн баруун талд цэцэрлэг, спорт цогцолбор бүхий 22 давхар орон сууцны барилга барих зохих ёсны зөвшөөрөл загвар зургийг 2022 онд батлуулж байжээ. Гэтэл иргэдийн зүгээс уг байршилд ногоон байгууламж бариулах хүсэлтэй байгаа. Шүүхийн маргаан 2025 оны долоодугаар сард эцэслэгдэж, барилга эхлүүлэх зөвшөөрлийг Хот байгуулалт, хотын стандартын газраас өгөөд удаагүй байна. Тиймээс хувийн аж ахуйн нэгжийг ч иргэдийг ч хохироогүй байх талаас нь зөвшилцөл хийхээр бид ирээд байна. Зөвшилцөл хийхдээ газрыг газраар шилжүүлэн олгох зорилт тавьж байна. Газрын маргаантай, иргэдийн эрх зөрчигдөж байгаа асуудалд бидний зүгээс 10 орчим байршилд газрыг газраар шилжүүлж асуудал шийдвэрлэсэн байдаг. Энэ мэт байдлаар асуудлыг шийдэх боломжтой гэж үзэж байна” гэв.
Нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр төр иргэдийн хүсэлтийг сонсох үүрэгтэй. Гэвч зохих зөвшөөрөлтэй хувийн аж ахуйн нэгжийг ч хохироохгүй байх үүднээс асуудлыг шийдвэрлэнэ гэдгээ илэрхийллээ.
Үзэл бодол
Артерийн судсаар химий тариа хийх нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог
БНХАУ-ын Гуанжоу хотод байрлах “Modern Cancer Hospital Guangzhou” буюу Гуанжоугийн орчин үеийн хавдрын эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуатай ярилцлаа. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй олон оронд хавдрын 18-20 төрлийн эмчилгээг санал болгодог болсон. Түүний нэг нь химийн эмчилгээ. Гэхдээ химийн эмчилгээг маш нарийн мэс заслын аргаар, хавдрын голомт руу чиглэсэн байдлаар хийдэг болоод байгаа юм.
-Та өөрийгөө танилцуулаач, хими эмчилгээний чиглэлээр хэдэн жил ажиллаж байна вэ?
-Сайн байцгаана уу, би Гуанжоугийн Орчин үеийн эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуа байна. Би энэ салбарт 25 гаруй жил ажилласан туршлагатай. Харин хавдрын Интервенцийн эмчилгээгээр сүүлийн 15 жилийн турш ажиллаж байна. Манай эмчилгээний аргыг сонгосон нийт өвчтөний тоо 20 мянгаас давсан бөгөөд хүний биеийн бүх хэсгийн хавдрын эмчилгээг хийж ирсэн. Бид олон жилийн турш хавдрын эмчилгээний чиглэлээр ажилласан туршлагатай.
-Химийн эмчилгээг нарийн судсаар биш бичил мэс заслын аргаар, артерын судсаар хийхэд сөрөг нөлөө бий юу?
-Интервенцийн эмчилгээ нь 40–60 жилийн түүхтэй. Манай эмнэлэг байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ технологийг ашигласан байдаг. Энэ нь бүрэн боловсорсон, найдвартай эмчилгээний арга тул ямар нэг сөрөг үр дагавар байхгүй, санаа зовохгүй байж болно. Энэхүү эмчилгээ нь дүрс оношлогооны төхөөрөмжийн тусламжтайгаар удирдан чиглүүлж, зүү эсвэл катетер ашиглан хавдрын байршилд маш нарийвчлалтай хүрч очин шаардлагатай эмчилгээг хийдэг. Манай Интервенцийн эмчилгээ нь артерийн судсаар дамжин орж, хавдарт цусан хангамж өгдөг судсыг олж илрүүлээд, өндөр тунгаар хими эмийг яг тэр судас руу нь тарьж өгдөг гэдгээрээ давуу талтай.
-Эмчилгээний үр дүн нарийн судсаар химийн тариа хийж эмчилснээс илүү гэж ойлголоо. Энэ талаар та дэлгэрэнгүй тайлбарлаач?
-Артерийн судсаар дамжуулан өгөх эмийн концентраци буюу хавдар руу чиглэсэн нөлөөлөл нь венийн судсаар тарьдаг уламжлалт аргынхаас 10 дахин өндөр байдаг. Энэ нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог. Хэрвээ тухайн судсанд тохирсон нөхцөл байвал бид хавдрын цусан хангамжийг хаах эмчилгээ болох судас боох буюу эмболизаци аргыг ашиглах боломжтой. Ерөнхийдөө хавдрын эмчилгээнд эм хийх хоёр зам бий. Уламжлалт арга бол венийн судсаар хийх. Харин бид артерийн судсаар дамжуулан хийх аргыг ашигладаг юм. Артерийн судсаар хийх арга нь дараах хэд хэдэн давуу талтай.
Нэгдүгээрт, Хавдарт маш нарийн чиглэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хавдрын бүсэд эмийн концентраци маш өндөр байхад, эргэн тойрон дахь эрүүл эдүүдэд эмийн концентраци харьцангуй бага байдаг. Иймээс зорилтот хэсэгт өндөр тунтай эмийн нөлөө үзүүлэх боломжтой бөгөөд энэ нь хавдрын эмчилгээнд маш их үр дүнтэй байдаг.
Хоёрдугаарт, артерийн судсаар хийх хими нь мөн бүтэн биеийн хими эмчилгээний үйлчилгээг үзүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, венийн судсаар өгдөг уламжлалт аргын үр нөлөөг давхар үзүүлдэг гэсэн үг.
Гуравдугаарт, энэ арга нь дархлааны системд үзүүлэх сөрөг нөлөө бага, богино хугацаанд хязгаарлагддаг. Мөн артерийн аргаар хийх хими эмчилгээ нь судасны гэмтэл бараг үүсгэдэггүй. Хэрвээ гэмтэл гарсан ч гэсэн энэ нь хавдрыг тэжээж буй судсанд хамаарах тул хавдарт цусан хангамж багасах нь эмчилгээний үр дүнг сайжруулна.
Нарийн судсаар эм хийх үед ихэвчлэн гаднах, өнгөц байрлалтай судаснууд гэмтэл авах магадлалтай байдаг. Тиймээс төв судсанд гуурс тавьсны дараа эмийг хийх шаардлагатай болдог. Энэ нь мөн адил бага зэргийн инвазив буюу жижиг хэмжээний мэс ажилбар юм. Манай артерийн замаар хийх эмчилгээтэй адилхан бөгөөд үндсэн ялгаа төдийлөн байхгүй.
-Артерийн судсаар хийх хими эмчилгээг бүхий л төрлийн хорт хавдрын үед ашиглах боломжтой юу. Байрлалаасаа хамаараад хийх боломжгүй байх тохиолдол бий юу?
-Биеийн бүх хэсгийн хорт хавдарт артерийн судсаар хүрсэн тохиолдолд бид эмчилгээ хийх боломжтой байдаг нь нэг давуу талтай. Нарийн судсаар хийх эмчилгээнээс давуу талтай өөр нэг зүйлийг хэлье. Хэрвээ артерийн замаар эм хийсний дараа хэрэв тухайн үед бөглөлт хийхэд тохиромжтой судас байвал бид тэр судсуудыг боож, эмболизаци хийж чаддаг. Ингэснээр хавдрын цусны хангамжийг тасалдуулж чаддаг юм.
-Танай эмнэлэгт хийж байгаа химийн тарианы чанарын талаар та юу хэлэх вэ?
-Дэлхий даяар ашигладаг, хамгийн чанартай эмнүүдийг бид эмчилгээндээ хэрэглэдэг. Хэрэв өвчтөн шаардлагатай гэж үзвэл гадаадаас импортолсон эмийг ч хэрэглэж болно. Эсвэл Хятадад үйлдвэрлэсэн дотоодын эмийг ч ашиглаж болно. Аль аль нь чанарын баталгаатай бөгөөд ямар нэгэн сөрөг нөлөө байхгүй. Эдгээр эмүүд нь холбогдох зөвшөөрлийн дагуу үйлдвэрлэгдсэн бөгөөд дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, эмчилгээний зориулалтаар нийлүүлэгддэг.
Гэхдээ тухайн өвчтөн бүрийн эмчилгээний төлөвлөгөө нь Хятадад ирснийх нь дараа тодорхой болдог. Бид өвчтөн бүрийн онцлогт тохируулсан, хувийн буюу индивидуалчлагдсан эмчилгээний горим боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүн бүрийн биеийн байдлаас шалтгаалан зөвхөн түүнд тохирсон эмчилгээний хувийн төлөвлөгөө гаргадаг юм. Эмийн чанар, технологийн дэвшил бол аль батлагдсан, боловсронгуй болсон. Өвчтөнд яаж нөлөөлөх, үр дүн гарах нь эмчийн ур чадвар, туршлагаас хамаардаг гэдгийг энд зориуд дурьдаж хэлье.
-Дэлхий дээр химийн эмчилгээтэй холбоотой шинэ аргууд ойрын үед нэвтрэх үү. Магадгүй Хятад улсад ч юм уу тийм туршилт хийж байгаа, шинэ эмчилгээ нэвтрүүлэх гэж байгаа талаар мэдээлэл байна уу?
-Шинэ төрлийн хими эмчилгээний эмүүд гарч ирж магадгүй. Гэхдээ одоогийн энэ технологи бол аль хэдийнэ батлагдсан, тогтсон арга юм. Та мэс заслыг жишээ болгож бодоход, аль хэсэгт хийх вэ гэвэл биеийн аль ч хэсэгт хийх боломжтой шүү дээ. Энэ л зарчим юм. Өөрөөр хэлбэл, шинэ төрлийн судас боох буюу бөглөх материалууд болон шинэ хими эмчилгээний эмүүд дээр голчлон судалгаа хийгдэж байна. Мэдээжийн хэрэг, энэ чиглэлд ахиц дэвшил гарна. Учир нь дэлхийн шинжлэх ухаан, технологи тасралтгүй хөгжиж байгаа учраас анагаах ухааны чиглэлийн дэвшлүүд ч мөн адил уялдаа холбоотойгоор хөгжиж байна.
Үзэл бодол
Ж.Чинбүрэн: 2 нас хүртэл эхийн сүүгээр хооллох хувь 2023 онд 6.9 хувиар буурсан байна
“Эхийн сүүгээр хооллолтыг дэмжих дэлхийн 7 Хоног” үргэлжилж байна. Эрүүл мэндийн сайд Ж.Чинбүрэн 2017, 2023 онд хийсэн Хүн амын хоол тэжээлийн V, VI үндэсний судалгааны дүнгээс харахад Хүүхдийг төрсний дараа 1 цагийн дотор ангир уураг амлуулах үзүүлэлт 2017 онд 83.7 хувь, 2023 онд 87.4 хувь болж, 3.7 хувиар өссөн.
Эхийн сүүгээр 6 сар дагнан хооллох хувь 2017 онд 58.3 хувь, 2023 онд 59.8 хувь болж 1.5 хувиар нэмэгдсэн боловч, 2 нас хүртэл эхийн сүүгээр хооллох хувь 2017 онд 47.3 хувь байсан бол 2023 онд 40.4 хувь болж 6.9 хувиар буурсан байна.
Хөхөөр хооллолтын зөвлөх эмч Х.Мөнгөнцэцэг: Хөхөөр хооллолт бол хүүхэддээ оруулж буй хамгийн том хөрөнгө оруулалт юм. Хүүхдээ төрүүлээд эхний зургаан сард заавал хөхөөр хооллоод, хамгийн багадаа хоёр нас хүртэл үргэлжлүүлэн хөхүүлэх нь зөвхөн тухайн хүүхдийн хүүхэд насанд бус, өсвөр үе, насанд хүрсэн үед ч насан туршийн эрүүл мэндийн суурь болдог.
АУ-ны доктор, клиникийн профессор, Зинт клиникийн хүүхдийн эмч Т.Навчаа Хүүхдийг 2 нас хүртэл нь эхийн сүүгээр хооллосноор IQ чансааг нь 3-4 оноогоор дээшлүүлдэг. Мөн ээжийн таргалалт, чихрийн шижингээр өвчлөх эрсдэлийг бууруулдаг гэх мэт олон ач холбогдолтой. Ээж нь хүүхдээ хөхүүлэх тусам өндгөвч, хөхний хорт хавдраас өөрийгөө хамгаалж байдаг.
Дэлхийн улс орнууд 1992 оноос эхлэн жил бүрийн наймдугаар сарын эхний долоо хоногт “Эхийн сүүгээр хооллолтыг дэмжих дэлхийн 7 хоног”-ийг тэмдэглэн өнгөрүүлж ирсэн. Энэ жилийн уриа бол: “Нэн тэргүүнд эхийн сүүгээр хооллолт тогтвортой дэмжлэгт орчинг бүрдүүлье” бөгөөд 170 гаруй улс энэ өдрүүдийг тэмдэглэн өнгөрүүлж байна.
