Цаг үе
“Хойч үедээ үлдээх ирээдүйн цаг агаар, уур амьсгал, ус”
Женев дэх Дэлхийн цаг уурын байгууллагын (ДЦУБ) Нарийн бичгийн дарга нарын газраас мэндчилж байна.
Дэлхийн цаг агаар, уур амьсгал, усны эргэц улс орнуудын хил болон улс төрийн нөхцөл байдлаар хязгаарлагдахгүй тул олон улсын хамтын ажиллагаа манай салбарт маш чухал байдаг. Энэ үзэл санаа 1873 оноос хойш дэлхийн цаг уурчдын хамтын нийгэмлэгийн хийж, хэрэгжүүлж ирсэн олон ажлын үр дүнд буй болсон бөгөөд цаашид ч биднийг чиглүүлэх учиртай.
Манай салбарын шинжлэх ухаан, мэргэжлийн эрэлт хэрэгцээ урьд өмнө хэзээ ч ийм өндөр байгаагүй.
Энэ жилийн Дэлхийн цаг уурын өдөр Дэлхийн цаг уурын байгууллага үүсэн байгуулагдсаны 150 жилийн ой болон Дэлхийн цаг агаарын алба зохион байгуулагдсаны 60 жилийн ойтой давхцаж байгаагаараа маш онцлог. Сүүлийн 150 жилийн хугацаанд улс орнуудын Үндэсний ус, цаг уурын албад бидний өнөөдрийн түвшний цаг агаарын урьдчилсан мэдээ гаргахад үндэс суурь болсон мэдээ, мэдээллийг цуглуулж, стандартчилсаар ирсэн юм. ДЦУБ-ын хүрээнд дэлхий нийтээрээ цаг уурын мэдээлэл солилцож ирсэн түүх бол хүний амь нас, амьжиргааг аврах шинжлэх ухаанч хамтын ажиллагааны амжилтын түүх байдаг.
ДЦУБ нь НҮБ-ын хоёр дахь ууган агентлаг юм. Бид өнөөдрийг хүртэл туулж ирсэн зам, ололт амжилтаараа бахархаж, одоогийн ажлын явц, ирээдүйд хүрэх зорилгоо хэлэлцэж байна. 150 жилийн ойн энэ өдрийг Дэлхийн цаг уурын конгресс цаг агаар, уур амьсгал, ус болон байгаль орчны бусад аюулт үзэгдлүүдэд илүү тэсвэртэй дэлхийг буй болгох тухай алсын харааг дэмжих стратегийн тэргүүлэх чиглэлүүдийг баталсан чухал жил болгон тэмдэглэх болно.
Эрт зарлан мэдээллийг хүн бүрд
Ирэх таван жилд хүний амь насыг аврах эрт сэрэмжлүүлгийн системд хүн бүрийг хамруулах болно гэсэн НҮБ-ийн санаачилга их ажлыг хийж хэрэгжүүлэх эрч хүчийг нэмэгдүүлж байна. 2022 оны Дэлхийн цаг уурын өдрөөр НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерришийн гаргасан "Эрт зарлан мэдээллийг хүн бүрт" санаачилга Шарм-Эль-Шейх хотод болсон COP27 (Уур амьсгалын өөрчлөлтийн НҮБ-ын дээд хэмжээний чуулган) их хурлаар батлагдаж, хөгжингүй болон хөгжиж буй орнууд, НҮБ-ын агентлагууд болон хувийн хэвшлийн дэмжлэгийг авсан юм.
Эрт зарлан мэдээлэл үр ашиг өгсөөр байгаа хэдий ч хүн бүрд хүрэх ёстой. ДЦУБ-ын гишүүн орнуудын тал хувь нь олон төрлийн аюулыг эрт зарлан мэдээлэх хангалттай хэмжээний тогтолцоо байхгүй хэвээр байгаа тул бид ялангуяа буурай хөгжилтэй орнууд болон хөгжиж буй жижиг арлын орнуудад байх цаг уурын ажиглалтын сүлжээний цоорхойг нөхөх шаардлагатай байна.
Эрт сэрэмжлүүлэг бол уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох хамгийн үр дүнтэй тогтолцоо бөгөөд тансаг хэрэглээ биш харин зайлшгүй байх ёстой хэрэгцээ болж байна. Дэлхийн эдийн засгийн форум ирэх арван жилд уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахгүй, дасан зохицох арга хэмжээ авахгүй байх, байгалийн гамшиг нэмэгдэх зэрэг нь дэлхийн эдийн засагт хамгийн их эрсдэл учруулна хэмээн онцлон тэмдэглэжээ.
Дэлхийн хэмжээнд болж буй бүх гамшгийн дор хаяж тал хувь нь устай холбоотой байдаг. 2023 оны 4-р сарын 22-24-ны өдрүүдэд Нью-Йорк хотноо болох НҮБ-ын Усны нөөцийн асуудлаарх олон улсын бага хурлын үеэр ДЦУБ үер, ган гачиг зэрэг устай холбоотой аюул хэрхэн нэмэгдэж байгааг танилцуулах болно.
Уур амьсгалын өөрчлөлт, мөсөн голууд хайлж байгаа нь усны асуудлыг нэмэгдүүлж байна. Усны хяналт-шинжилгээ, менежментийг сайжруулах нь нэн чухал тул ДЦУБ ус судлалын мэдээллийн чөлөөт солилцоог дэмжих зорилгоор Дэлхийн усны мэдээллийн системийг хөгжүүлэхээр ажиллаж байна.
Хүлэмжийн хийн мониторинг
Уур амьсгалын өөрчлөлт бол бидний үеийн шийдвэрлэх сорилт юм. Бид энэ сорилтыг хэрхэн даван туулах нь манай гаригийн болон бидний үр хүүхэд, ач зээ нарын ирээдүйг тодорхойлно. Бид үүнийг “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаарх Засгийн газар хоорондын мэргэжилтний бүлгийн” зургаа дахь үнэлгээний тайлангийн нэгтгэлд онцлон тэмдэглэх болно.
Дэлхийн гадарга орчмын агаарын дундаж температур Олон улсын цаг уурчдын холбоо байгуулагдаж байсан 150 жилийн өмнөх үетэй харьцуулахад 1.10C-аар дулаарчихаад байна. Дэлхийн цаг агаар улам эрс тэс болж, далай тэнгисийн усны температур нэмэгдэж, далайн ус улам хүчиллэг болж, усны түвшин нь нэмэгдэж, мөнх цас мөсөн голууд хайлж, эдгээр өөрчлөлт улам хурдсаж байна.
Агаар мандал дахь хүлэмжийн хийн агууламж дээд хэмжээнд хүрсэн хэвээр байна. Гэвч бид гадаргын болон сансрын технологид суурилсан хүлэмжийн хийн ажиглалтын мэдээллийг олон улсын хэмжээнд цаг тухайд нь бүрэн солилцох боломжгүй байна.
Энэ хоосон орон зайг нөхөхийн тулд ДЦУБ дэлхийн хүлэмжийн хийн мониторингийн тогтвортой, зохион байгуулалттай дэд бүтцийг хөгжүүлэхийг эрмэлзэж байна. Ингэснээр Дэлхийн агаар мандлын ажиглалт болон Дэлхийн хүлэмжийн хийн мэдээллийн нэгдсэн системийг түшиглэн хүлэмжийн хийн мониторингийн чиглэлээр ДЦУБ-ын хийж хэрэгжүүлж ирсэн олон жилийн үйл ажиллагааг өргөжүүлж, нэгтгэх юм.
Хүлэмжийн хийн мониторингийн тогтвортой дэд бүтцийг хөгжүүлэх энэхүү бодлого нь хиймэл дагуулын эриний эхэн үед бий болж, энэ жил 60 жилийн ойгоо тэмдэглэж буй Дэлхийн цаг агаарын албаны амжилттай үйл ажиллагаанд үндэслэсэн бөгөөд энэхүү албаны үйл ажиллагаа нь олон улсын хамтын ажиллагааны алтан стандарт хэвээр байсаар байна.
ДЦУБ-ын гишүүн орнууд урт удаан, баялаг түүх, ололт амжилтаараа бахархах хэрэгтэй. Бид морз код, далайн хөлөг онгоцонд зориулсан урьдчилсан мэдээ, телеграфын сүлжээний эрин үед үйл ажиллагаагаа эхлүүлж байсан бол өнөөдөр суперкомпьютер, хиймэл дагуулын технологи нь цаг агаар, уур амьсгалын өндөр нарийвчлалтай урьдчилсан мэдээгээр нийгмийг үйлчлэх шинэ боломжийг нээж өгч байна.
Хэдийгээр хиймэл оюун ухаан, машин сургалтын эрин үе ирж байгаа ч гэлээ салбарын үйл ажиллагаа маань өдөр бүр хүний амь насыг аврахын төлөө ажилладаг Үндэсний ус цаг уурын албадын ажилтнуудын хувийн хичээл зүтгэл, тууштай байдлаас хамааралтай хэвээр байна.
Та бүхэнд сайн сайхныг хүсэн ерөөе.
ДЦУБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, проф. Пэттэри Таалас
Цаг үе
Суррон унаж замын хөдөлгөөнд оролцсон 15 хүүхэд осолд өртжээ
2025 оны 1 дүгээр улирлын байдлаар хүүхэд “Суррон” унаж зам тээврийн хөдөлгөөнд оролцсоны улмаас 11 осол гарч, 15 хүүхэд өртсөн байна.
2024 оны мөн үетэй харьцуулахад осолд өртсөн хүүхдийн тоо 60 хувиар өсжээ.
Үүнээс 6 хүүхдэд хөнгөн, 5 хүүхдэд хүндэвтэр, 1 хүүхдийн эрүүл мэндэд хүнд хохирол учирсан байна. Зам тээврийн осолд өртсөн хүүхдүүдийн 46.7 хувь нь 17 настай, 20 хувь нь 16, 26.7 хувь нь 15, 6.7 хувь нь 14 насныхан байгаа бол 9 нь эрэгтэй, 6 нь эмэгтэй байна.
Суррон унаж осолд орсон байдлыг үзвэл 11 хүүхэд автомашины зам дээр, 2 хүүхэд явган хүний гарцаар гарах үедээ, 2 хүүхэд явган хүний гарцгүй хэсгээр зам хөндлөн гарах үедээ тус тус автомашинд мөргүүлж, зам тээврийн осолд өртжээ.
Стандарт хэмжил зүйн газраас Авто тээврийн хэрэгслийн ангилал, техникийн байдалд тавих ерөнхий шаардлага, стандартыг баталж, сурроныг 18 насанд хүрсэн, жолоодох эрхийн А үнэмлэхтэй хүн сурронтой замын хөдөлгөөнд оролцохоор журамласан.
Иймд эцэг, эхчүүд Та бүхэн 18 насанд хүрээгүй хүүхдийг сурронтой замын хөдөлгөөнд оролцуулахгүй байх, үүсэж болзошгүй эрсдэлийн талаар сайтар ойлгуулж, анхааруулахыг зөвлөж байна.
Тодруулбал 18 насанд хүрсэн хүн суррон унаж замын хөдөлгөөнд оролцохдоо өөрийн болон бусдын эрүүл мэнд, эд хөрөнгө, аюулгүй байдлыг бүрэн хангаж, дараах стандартыг анхаарах нь чухал юм.
- Улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн байх;
- Улсын дугаар авсан байх;
- 2 талдаа тольтой байх;
- Тоормосны бүрэн бүтэн байдлыг хангасан байх;
- Замын зорчих хэсгийн баруун зах болон нийтийн тээврийн эгнээгээр явахгүй байх;
- Шөнийн цагаар буюу 22:00 цагаас дараагийн өдрийн 6:00 цаг хүртэл хугацаанд замын хөдөлгөөнд оролцохгүй байх;
- Анхааруулах дуут дохио өгөхөд тохиромжтой хонх эсхүл дуут дохиогоор тоноглогдсон байх;
- Хамгаалах малгайг зааврын дагуу өмсөж, зөвхөн замын зорчих хэсгийн баруун гар талаар явах зэрэг стандартыг хангаж, замын хөдөлгөөнд оролцоно уу.
Цаг үе
Хотын дарга Х.Нямбаатар логистикийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ААН-үүдтэй уулзана
Улаанбаатар хотод 2025-2028 онд 24 мега төсөл хэрэгжүүлнэ.
Үүнд Хүннү хот болон Багахангай-Хүннү хот чиглэлийн салбар төмөр замын төсөл багтаж буй. Багахангай өртөөнөөс салаалж, Хүннү хот, Шувуун фабрик чиглэлд явах дээрх төмөр зам 102.5 км урт үргэлжилнэ.
Багахангай-Хүннү хот чиглэлийн салбар төмөр замаар жилд 3.5-20 сая тонн ачааг Улаанбаатар хотоор дайруулахгүйгээр логистикийн төв рүү тээвэрлэнэ. Ингэснээр Улаанбаатар хотын төвлөрлийг сааруулах, замын хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах, Хүннү хотын шинэ суурьшлын бүсийг дэмжихэд үр нөлөөтэй.
Мөн Хүннү хотыг нийслэл хотын тусгай чиг үүргийг гүйцэтгэх хүрээнд төрийн захиргаа, их дээд сургууль, тээвэр логистик, аялал жуулчлал, санхүүгийн төрөлжсөн дагуул хот болгон хөгжүүлэхээр төлөвлөсөн. Энэ хүрээнд хотын дарга Х.Нямбаатар тээвэр логистикийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ААН-үүдтэй уулзана.
Уг уулзалтаар Хүннү хотын тээвэр, логистикийн бүсийн хөгжлийн бодлогыг тодорхойлох, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх талаар санал солилцох юм.
Цаг үе
Улаанбаатарт өдөртөө 14 хэм дулаан
Малчид, иргэд, тээвэрчдийн анхааралд: Дөрөвдүгээр сарын 30-нд зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас орж, бусад нутгаар хур тунадасгүй, салхи, шороон шуургатай байх тул хуурайшилт нэмэгдэж байгаа эдгээр өдрүүдэд ой хээрийн болон ахуйн гал түймрийн аюулаас сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна.
2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30-ны 08 цагаас 20 цаг хүртэл:
Хур тунадас: Ихэнх нутгаар солигдмол үүлтэй. Баруун аймгуудын нутгийн хойд, зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр бороо, нойтон цас орно. Бусад нутгаар хур тунадас орохгүй.
Салхи: Нутгийн зүүн хэсгээр хойноос, бусад нутгаар баруунаас секундэд 5-10 метр, Алтайн уулархаг нутаг, говь, тал, хээрийн нутгаар секундэд 14-16 метр хүрч ширүүсэж, шороон шуурга шуурна.
Агаарын температур: Онон, Улз, Халх голын хөндий, Дорнод-Дарьгангын тал нутгаар 3-8 хэм, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Орхон, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр 9-14 хэм, Их нууруудын хотгор болон Эхийн голын Баянбүрд орчмоор 25-30 хэм, Алтайн уулархаг нутаг, Хангайн нурууны өвөр бэл, говийн бүс нутгийн баруун өмнөд хэсгээр 20-25 хэм, бусад нутгаар 14-19 хэм дулаан байна.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр, зарим үед секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. 12-14 хэм дулаан байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим үед секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. 12-14 хэм дулаан байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим үед секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. 9-11 хэм дулаан байна.
2025 оны тавдугаар сарын 01-нээс 04-нийг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв
Тавдугаар сарын 1-нд баруун аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын нутгийн баруун, говийн аймгуудын нутгийн баруун хойд хэсгээр, 02-нд баруун аймгуудын нутгийн өмнөд, төвийн аймгуудын нутгийн баруун өмнөд хэсэг, говийн аймгуудын нутгийн зарим газар, зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр, 03-нд баруун аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр, 04-нд баруун болон говийн аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын ихэнх нутгаар бороо, нойтон цас орно. Салхи 5-р сарын 01-нд Алтайн салбар уулс, говийн бүс нутгаар, 03-нд нутгийн баруун хагаст, 04-нд нутгийн зарим газраар секундэд 15-17 метр, хүрч ширүүсэж, шороон шуурга шуурна. Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Идэр, Тэс, Орхон, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр шөнөдөө 5-10 хэм хүйтэн, өдөртөө 3-8 хэм, Их нууруудын хотгор, говийн бүс нутгаар шөнөдөө 5-10 хэм, өдөртөө 17-22 хэмийн дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 3 хэмийн хүйтнээс 2 хэмийн дулаан, өдөртөө 9-14 хэм дулаан байна. Тавдугаар сарын 3-нд нутгийн зүүн хагаст дулаарна.
