Цаг үе
“Хойч үедээ үлдээх ирээдүйн цаг агаар, уур амьсгал, ус”
Женев дэх Дэлхийн цаг уурын байгууллагын (ДЦУБ) Нарийн бичгийн дарга нарын газраас мэндчилж байна.
Дэлхийн цаг агаар, уур амьсгал, усны эргэц улс орнуудын хил болон улс төрийн нөхцөл байдлаар хязгаарлагдахгүй тул олон улсын хамтын ажиллагаа манай салбарт маш чухал байдаг. Энэ үзэл санаа 1873 оноос хойш дэлхийн цаг уурчдын хамтын нийгэмлэгийн хийж, хэрэгжүүлж ирсэн олон ажлын үр дүнд буй болсон бөгөөд цаашид ч биднийг чиглүүлэх учиртай.
Манай салбарын шинжлэх ухаан, мэргэжлийн эрэлт хэрэгцээ урьд өмнө хэзээ ч ийм өндөр байгаагүй.
Энэ жилийн Дэлхийн цаг уурын өдөр Дэлхийн цаг уурын байгууллага үүсэн байгуулагдсаны 150 жилийн ой болон Дэлхийн цаг агаарын алба зохион байгуулагдсаны 60 жилийн ойтой давхцаж байгаагаараа маш онцлог. Сүүлийн 150 жилийн хугацаанд улс орнуудын Үндэсний ус, цаг уурын албад бидний өнөөдрийн түвшний цаг агаарын урьдчилсан мэдээ гаргахад үндэс суурь болсон мэдээ, мэдээллийг цуглуулж, стандартчилсаар ирсэн юм. ДЦУБ-ын хүрээнд дэлхий нийтээрээ цаг уурын мэдээлэл солилцож ирсэн түүх бол хүний амь нас, амьжиргааг аврах шинжлэх ухаанч хамтын ажиллагааны амжилтын түүх байдаг.
ДЦУБ нь НҮБ-ын хоёр дахь ууган агентлаг юм. Бид өнөөдрийг хүртэл туулж ирсэн зам, ололт амжилтаараа бахархаж, одоогийн ажлын явц, ирээдүйд хүрэх зорилгоо хэлэлцэж байна. 150 жилийн ойн энэ өдрийг Дэлхийн цаг уурын конгресс цаг агаар, уур амьсгал, ус болон байгаль орчны бусад аюулт үзэгдлүүдэд илүү тэсвэртэй дэлхийг буй болгох тухай алсын харааг дэмжих стратегийн тэргүүлэх чиглэлүүдийг баталсан чухал жил болгон тэмдэглэх болно.
Эрт зарлан мэдээллийг хүн бүрд
Ирэх таван жилд хүний амь насыг аврах эрт сэрэмжлүүлгийн системд хүн бүрийг хамруулах болно гэсэн НҮБ-ийн санаачилга их ажлыг хийж хэрэгжүүлэх эрч хүчийг нэмэгдүүлж байна. 2022 оны Дэлхийн цаг уурын өдрөөр НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерришийн гаргасан "Эрт зарлан мэдээллийг хүн бүрт" санаачилга Шарм-Эль-Шейх хотод болсон COP27 (Уур амьсгалын өөрчлөлтийн НҮБ-ын дээд хэмжээний чуулган) их хурлаар батлагдаж, хөгжингүй болон хөгжиж буй орнууд, НҮБ-ын агентлагууд болон хувийн хэвшлийн дэмжлэгийг авсан юм.
Эрт зарлан мэдээлэл үр ашиг өгсөөр байгаа хэдий ч хүн бүрд хүрэх ёстой. ДЦУБ-ын гишүүн орнуудын тал хувь нь олон төрлийн аюулыг эрт зарлан мэдээлэх хангалттай хэмжээний тогтолцоо байхгүй хэвээр байгаа тул бид ялангуяа буурай хөгжилтэй орнууд болон хөгжиж буй жижиг арлын орнуудад байх цаг уурын ажиглалтын сүлжээний цоорхойг нөхөх шаардлагатай байна.
Эрт сэрэмжлүүлэг бол уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох хамгийн үр дүнтэй тогтолцоо бөгөөд тансаг хэрэглээ биш харин зайлшгүй байх ёстой хэрэгцээ болж байна. Дэлхийн эдийн засгийн форум ирэх арван жилд уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахгүй, дасан зохицох арга хэмжээ авахгүй байх, байгалийн гамшиг нэмэгдэх зэрэг нь дэлхийн эдийн засагт хамгийн их эрсдэл учруулна хэмээн онцлон тэмдэглэжээ.
Дэлхийн хэмжээнд болж буй бүх гамшгийн дор хаяж тал хувь нь устай холбоотой байдаг. 2023 оны 4-р сарын 22-24-ны өдрүүдэд Нью-Йорк хотноо болох НҮБ-ын Усны нөөцийн асуудлаарх олон улсын бага хурлын үеэр ДЦУБ үер, ган гачиг зэрэг устай холбоотой аюул хэрхэн нэмэгдэж байгааг танилцуулах болно.
Уур амьсгалын өөрчлөлт, мөсөн голууд хайлж байгаа нь усны асуудлыг нэмэгдүүлж байна. Усны хяналт-шинжилгээ, менежментийг сайжруулах нь нэн чухал тул ДЦУБ ус судлалын мэдээллийн чөлөөт солилцоог дэмжих зорилгоор Дэлхийн усны мэдээллийн системийг хөгжүүлэхээр ажиллаж байна.
Хүлэмжийн хийн мониторинг
Уур амьсгалын өөрчлөлт бол бидний үеийн шийдвэрлэх сорилт юм. Бид энэ сорилтыг хэрхэн даван туулах нь манай гаригийн болон бидний үр хүүхэд, ач зээ нарын ирээдүйг тодорхойлно. Бид үүнийг “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаарх Засгийн газар хоорондын мэргэжилтний бүлгийн” зургаа дахь үнэлгээний тайлангийн нэгтгэлд онцлон тэмдэглэх болно.
Дэлхийн гадарга орчмын агаарын дундаж температур Олон улсын цаг уурчдын холбоо байгуулагдаж байсан 150 жилийн өмнөх үетэй харьцуулахад 1.10C-аар дулаарчихаад байна. Дэлхийн цаг агаар улам эрс тэс болж, далай тэнгисийн усны температур нэмэгдэж, далайн ус улам хүчиллэг болж, усны түвшин нь нэмэгдэж, мөнх цас мөсөн голууд хайлж, эдгээр өөрчлөлт улам хурдсаж байна.
Агаар мандал дахь хүлэмжийн хийн агууламж дээд хэмжээнд хүрсэн хэвээр байна. Гэвч бид гадаргын болон сансрын технологид суурилсан хүлэмжийн хийн ажиглалтын мэдээллийг олон улсын хэмжээнд цаг тухайд нь бүрэн солилцох боломжгүй байна.
Энэ хоосон орон зайг нөхөхийн тулд ДЦУБ дэлхийн хүлэмжийн хийн мониторингийн тогтвортой, зохион байгуулалттай дэд бүтцийг хөгжүүлэхийг эрмэлзэж байна. Ингэснээр Дэлхийн агаар мандлын ажиглалт болон Дэлхийн хүлэмжийн хийн мэдээллийн нэгдсэн системийг түшиглэн хүлэмжийн хийн мониторингийн чиглэлээр ДЦУБ-ын хийж хэрэгжүүлж ирсэн олон жилийн үйл ажиллагааг өргөжүүлж, нэгтгэх юм.
Хүлэмжийн хийн мониторингийн тогтвортой дэд бүтцийг хөгжүүлэх энэхүү бодлого нь хиймэл дагуулын эриний эхэн үед бий болж, энэ жил 60 жилийн ойгоо тэмдэглэж буй Дэлхийн цаг агаарын албаны амжилттай үйл ажиллагаанд үндэслэсэн бөгөөд энэхүү албаны үйл ажиллагаа нь олон улсын хамтын ажиллагааны алтан стандарт хэвээр байсаар байна.
ДЦУБ-ын гишүүн орнууд урт удаан, баялаг түүх, ололт амжилтаараа бахархах хэрэгтэй. Бид морз код, далайн хөлөг онгоцонд зориулсан урьдчилсан мэдээ, телеграфын сүлжээний эрин үед үйл ажиллагаагаа эхлүүлж байсан бол өнөөдөр суперкомпьютер, хиймэл дагуулын технологи нь цаг агаар, уур амьсгалын өндөр нарийвчлалтай урьдчилсан мэдээгээр нийгмийг үйлчлэх шинэ боломжийг нээж өгч байна.
Хэдийгээр хиймэл оюун ухаан, машин сургалтын эрин үе ирж байгаа ч гэлээ салбарын үйл ажиллагаа маань өдөр бүр хүний амь насыг аврахын төлөө ажилладаг Үндэсний ус цаг уурын албадын ажилтнуудын хувийн хичээл зүтгэл, тууштай байдлаас хамааралтай хэвээр байна.
Та бүхэнд сайн сайхныг хүсэн ерөөе.
ДЦУБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, проф. Пэттэри Таалас
Цаг үе
Өнөөдөр ихэнх нутгаар цаг агаар тогтуун байна
Малчид, иргэд, тээвэрчдэд зориулсан мэдээ: Өнөөдөр ихэнх нутгаар цаг агаар тогтуун байна.
2024 оны арваннэгдүгээр сарын 22-ны 08 цагаас 20 цаг хүртэл: Баруун аймгуудын нутгаар үүлшинэ. Монгол-Алтайн уулархаг нутгаар цас орж, цасан шуурга шуурна. Бусад нутгаар багавтар үүлтэй, цас орохгүй. Салхи ихэнх нутгаар баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Монгол-Алтайн уулсаар секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Монгол-Алтайн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчмоор 9-14 хэм, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр 3-8 хэм хүйтэн, говийн бүс нутаг, Дорнод-Дарьгангын тал нутгаар 4-9 хэм, бусад нутгаар 2 хэм хүйтнээс 3 хэм дулаан байна.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. 1-3 хэм дулаан байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. 0-2 хэм дулаан байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. 0 хэм орчим байна.
2024 оны арваннэгдүгээр сарын 23-наас 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 27-ныг
хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв
Арваннэгдүгээр сарын 23-нд нутгийн баруун хагаст, 24-нд баруун аймгуудын нутгийн зүүн, төв, говь, зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар, 25-нд нутгийн зүүн хэсгээр, 26-нд төв, говь болон зүүн аймгуудын нутгийн зарим газраар цас орж, цасан шуурга шуурна. Салхи ихэнх хугацаанд секундэд 6-11 метр, 23-нд нутгийн баруун хагаст, 24-26-нд говь, тал, хээрийн нутгаар секундэд 15-17 метр хүрч ширүүснэ. 23-нд нутгийн баруун хэсгээр, цаашдаа ихэнх нутгаар хүйтэрч Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчмоор шөнөдөө 30-35 хэм, өдөртөө 16-21 хэм, Дархадын хотгор, Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Идэр, Тэс, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 24-29 хэм, өдөртөө 12-17 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 12-17 хэм, өдөртөө 2-7 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 18-23 хэм, өдөртөө 8-13 хэм хүйтэн байна.
Цаг үе
Газрын тосны хайгуулын Хэрлэнтохой XXVIII талбайд бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ байгуулав
Монгол Улсын Засгийн газрын 2024 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдрийн 137 дугаар тогтоолоор Газрын тосны хайгуулын Хэрлэнтохой XXVIII талбайд “Монголиа Фойсон Энержи” ХХК-тай Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу байгуулах эрхийг Ашигт малтмал, газрын тосны газарт олгосон юм.
Энэ хүрээнд Ашигт малтмал, газрын тосны газрын дарга Л.Баярмандал “Монголиа Фойсон Энержи” компанийн гүйцэтгэх захирал Мен Зи Ли нар Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээг өнөөдөр үзэглэлээ.
Ёслолын арга хэмжээнд Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Газрын тосны бүтээгдэхүүний газрын дарга Б.Түвшинжаргал, Төрийн захиргааны удирдлагын газрын дарга Ш.Ганхуяг, Газрын тосны хайгуулын хэлтсийн дарга Э.Мөнх-Ирээдүй, Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн яамны Эрдэс баялгийн бодлогын газрын Газрын тосны бодлого хариуцсан ахлах шинжээч А.Пүрэв болон яам, агентлагийн холбогдох газрын удирдлагуудаас гадна “Фойсон Энержи Холдингс Лимитед” компанийн хөрөнгө оруулагч “Бээжин Фуайер хөрөнгө оруулалт” компанийн захирал Луй Күн нарын бусад зочид төлөөлөгчид оролцов.
Монгол Улс газрын тосны бүтээгдэхүүний хэрэгцээгээ дотоодын эх үүсвэрээр хангахыг зорин, Дорноговь аймгийн Алтанширээ сумын нутагт Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийг барьж, 2027 онд ашиглалтад оруулахаар ажиллаж байна. Иймд тус үйлдвэрийг түүхий тосоор хангах, нөөцийг нэмэгдүүлэхэд “Монголиа Фойсон Энержи” ХХК-ийн Хэрлэнтохой XXVIII талбайн хайгуулын ажил маш чухал үүрэгтэй гэдгийг Ашигт малтмал, газрын тосны газрын дарга Л.Баярмандал нээлтэд хэлсэн үгэндээ онцоллоо.
Мөн тэрбээр “Монгол Улсын урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогод газрын тосны хайгуулын ажлыг эрчимжүүлж, нөөцийг өсгөх, олборлолтыг нэмэгдүүлэх зорилтыг тусгаж, эдийн засгийн үр өгөөж өндөртэй төслүүдэд хөрөнгө оруулагчдыг урьж, эрх зүйн таатай, тогтвортой орчин бүрдүүлэхэд онцгой анхаарч, олон шинэчлэл хийсэн энэ цаг үед та бид энэхүү гэрээг үзэглэж байна. Тиймээс газрын тосны салбарын төр засгийн бодлого, хууль тогтоомжтой уялдаж, хариуцлагатай уул уурхайн зарчмыг хэрэгжүүлж, орон нутагтайгаа харилцан ойлголцож, сум, орон нутгийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулах, байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийг харгалзах, үйл ажиллагаагаа сурталчлан таниулах зэргээр гэрээгээр хүлээсэн үүргээ сайтар биелүүлж ажиллах”-ыг “Монголиа Фойсон Энержи” компанийн удирдлагуудад сануулж, эрэл хайгуулын ажилд нь амжилт хүссэн юм.
“Монголиа Фойсон Энержи” компанийн гүйцэтгэх захирал Мен Зи Ли хэлсэн үгэндээ “Монгол Улсын холбогдох бүх л хууль тогтоомжийг чанд мөрдөж, гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлж ажиллана” гэдгээ илэрхийлэв.
Газрын тосны хайгуулын Хэрлэнтохой XXVIII талбайд “Монголиа Фойсон Энержи” ХХК-тай байгуулсан энэхүү гэрээ нь Монгол Улсын Засгийн газар газрын тосны хайгуулын шинэ талбайд 8 жилийн дараа хийж буй Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ юм.
“Монголиа Фойсон Энержи” ХХК нь хайгуулын 8 жилийн хугацаанд нийт 49,7 сая ам.долларын хөрөнгийг хайгуулын талбайн геологийн мэдээлэл цуглуулах, тайлал хийх, соронзон болон хүндийн хүчний судалгаа 20,000км2, 2 хэмжээст чичирхийллийн судалгаа 2000 тууш/км, 3 хэмжээст чичирхийллийн судалгаа 400 км2 талбайд тус тус хийж, хайгуулын 13 цооног өрөмдөх, дээжлэлт, цооногийн иж бүрэн судалгаа, туршилт, шингэн хагалбар, хайгуул, судалгаа, нөөцийн тайлан боловсруулах зэрэг ажлуудад зарцуулахаар төлөвлөсөн бөгөөд байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх ажилд 575,000 ам.долларыг зарцуулахаар төлөвлөсөн байна.
“Монголиа Фойсон Энержи” ХХК-ийн хөрөнгө оруулагч “Бээжин Фуайер хөрөнгө оруулалт” ХХК нь 2007 оноос хойш газрын тос, уламжлалт бус газрын тосны хайгуул, ашиглалтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж ирсэн олон улсын туршлагатай компани бөгөөд тус талбайд өрөмдлөг, шингэн хагалбар болон каротажийн ажлуудыг гүйцэтгэнэ гэж Ашигт малтмал, газрын тосны газраас мэдээллээ.
Цаг үе
Хог шатсан дуудлага нэмэгдэх хандлагатай байна
Он гарснаас хойш нийслэлийн хэмжээнд гал түймрийн 1700 гаруй дуудлага бүртгэгдэж, үүнээс 17 хувийг хогийн цэг, хогийн суваг шатсан дуудлага мэдээлэл эзэлж байна.
Сүүлийн өдрүүдэд энэ төрлийн дуудлага нэмэгдэх хандлагатай байна.
Иймд хогийн суваг, хогийн цэгт ил гал гаргахгүй, тамхины ишийг бүрэн унтрааж, аюулгүй байдлаа хангахыг Нийслэлийн Онцгой байдлын газраас онцгойлон анхааруулж байна.
